Những ngày gần đây, khách hàng mua trái phiếu Công ty Cổ phần Tập đoàn đầu tư An Đông đang lo lắng khi Cơ quan CSĐT Bộ Công an bắt tạm giam bà Trương Mỹ Lan, Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát và các đồng phạm về hành vi gian dối trong việc phát hành, mua bán trái phiếu tại đơn vị này.

Đầu tư trái phiếu là hình thức đầu tư chứng khoán rất phổ biến trên thế giới. Tuy nhiên, ở Việt Nam nhiều nhà đầu tư còn chưa quen với hình thức đầu tư trái phiếu. Vậy đầu tư trái phiếu là gì và có những quy định pháp luật nào liên quan đến đầu tư trái phiếu.

Về vấn đề này, luật sư Nguyễn Ngọc Hùng, văn phòng luật sư Kết nối phân tích, theo khoản 3 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019, trái phiếu là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần nợ của tổ chức phát hành. Cụ thể, trái phiếu là giấy ghi nhận nợ quy định nghĩa vụ của công ty phát hành (người vay tiền) phải trả cho người nắm giữ trái phiếu (người cho vay) một khoản tiền xác định. Vì thế đây là công cụ rất hữu hiệu của Doanh nghiệp khi muốn huy động nguồn vốn từ cộng đồng, người dân, doanh nghiệp.

Tuy nhiên, không ít các doanh nghiệp đã lợi dụng phương thức huy động vốn bằng trái phiếu để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản, trục lợi, chiếm dụng vốn của các nhà đầu tư. Điển hình là vụ việc Công ty Tân Hoàng Minh bị Cơ quan cảnh sát điều tra – Bộ công an khởi tố về hành vi “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” liên quan hành vi phát hành trái phiếu.

Vậy thì tại sao những công ty như Tân Hoàng Minh, FLC, Vạn Thịnh Phát lại bị khởi tố về hành vi “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”? Đây có lẽ là thắc mắc nhiều người, liệu rằng có hình sự hóa mối quan hệ dân sự hay không?

Dưới góc độ nghiên cứu pháp luật, luật sư Nguyễn Ngọc Hùng, văn phòng luật sư Kết nối cho rằng, không có chuyện hình sự hóa mối quan hệ dân sự trong vụ án như thế này. Đây là những vụ án mà hành vi, thủ đoạn hết sức tinh vi, thực hiện trên quy mô lớn, số tiền chiếm đoạt rất lớn, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Nếu không xử lý nghiêm những vụ việc như thế này thì nguy cơ sẽ còn rất nhiều vụ việc tương tự mà hậu quả rất khó lường. Vì thế, người dân cần nhận diện rõ hành vi lừa đảo của các Doanh nghiệp dưới hình thức phát hành trái phiếu.

Về hình thức giao dịch mua trái phiếu giữa Doanh nghiệp và người mua trái phiếu được thực hiện hoàn toàn tự nguyện, nội dung ghi nhận rất rõ ràng về việc mua bán, kỳ hạn hoàn trả tiền, được bảo lãnh tài sản hoặc bên thứ 3 hoàn trả tiền (ngân hàng/ tổ chức tài chính). Nếu nhìn vào sự thỏa thuận như trên rõ ràng nhiều người cùng chung suy nghĩ đó là giao dịch dân sự. Vậy thì hành vi có dấu hiệu lừa đảo ở đâu trong trường hợp này?

Về cơ bản, theo luật sư Hùng, lừa đảo là hành vi dùng thủ đoạn gian dối, thông tin, tài liệu giả để chiếm đoạt tiền của nạn nhân. Nhận diện về dấu hiệu lừa đảo của Doanh nghiệp trong những vụ án liên quan đến phát hành trái phiếu có thể thấy rằng: Khi Doanh nghiệp lên kế hoạch phát hành trái phiếu để huy động vốn, trong hồ sơ có đưa ra đề án kinh doanh rất cụ thể, kế hoạch trả nợ, tài sản đảm bảo, bên bảo lãnh thanh toán. Người mua trái phiếu cũng vì tin tưởng thông tin, tài liệu, cam kết trên của Doanh nghiệp mới mua trái phiếu, hay nói cách khác, nhà đầu tư mua trái phiếu vì tin tưởng rằng số tiền của mình được đầu tư vào đúng dự án như đã cam kết, tính thanh khoản được đảm bảo. Nếu như số tiền mua trái phiếu được thực hiện đúng như cam kết thì vụ việc cũng chỉ là dân sự.

Tuy nhiên, theo vị luật sư này, dấu hiệu gian dối thể hiện ở việc đề án kinh doanh không chính xác, các thông tin, cam kết đưa ra chỉ là hứa hẹn và không có. Ngay từ đầu, phía Doanh nghiệp tự dựng hồ sơ lên để hợp thức hóa việc huy động vốn, tạo lòng tin cho người mua. Bằng mọi cách, thủ đoạn rất tinh vi, xảo quyệt đế khiến cho nhà đầu tư tin tưởng và mua trái phiếu.

“Ngày từ thời điểm huy động này thì tội phạm lừa đảo đã hoàn thành, đủ căn cứ để khởi tố hình sự. Dấu hiệu nữa chứng minh về hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản đó là phía Doanh nghiệp sau khi chiếm đoạt được tiền thì sử dụng vào mục đích khác như trả nợ hoặc sử dụng trái phiếu với mục đích ban đầu dẫn đến việc nợ, mất khả năng thanh toán, gây thất thoát, thiệt hại cho nhà đầu tư. Rất nhiều Doanh nghiệp với suy nghĩ rằng, tiền đã vào tài khoản công ty thì việc làm gì, như thế nào là quyền của họ, miễn là họ trả nợ như đã cam kết dẫn đến tình trạng lợi dụng phát hành trái phiếu để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản”-luật sư Hùng nói.

Luật sư Hùng khẳng định, đến giai đoạn hiện nay, các cơ quan tố tụng đã nhận diện rất rõ ràng về hành vi, thủ đoạn lừa đảo chiếm đoạt tài sản dưới hình thức phát hành trái phiếu. Đây cũng là bài học cho các Doanh nghiệp khi muốn phát hành trái phiếu, không còn chuyện thích vẽ vời về Dự án, phương án kinh doanh ra sao cũng được để huy động tiền người dân, xong rồi muốn sử dụng dụng ra sao thì sử dụng. Tất cả phải thực hiện trên cơ sở trung thực, rõ ràng, đúng mục đích và tuân thủ pháp luật./.