Nhận thức sâu sắc vấn về phát huy dân chủ, đề cao trách nhiệm thực hiện phương châm bốn tại chỗ ở cơ sở để phòng, chống tham ô, tham nhũng, lãng phí trong giai đoạn mới, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng chỉ rõ: “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội làm nòng cốt để nhân dân làm chủ. Cấp ủy, tổ chức đảng, các tổ chức trong hệ thống chính trị, đội ngũ đảng viên, cán bộ công chức, viên chức nêu gương thực hành dân chủ, tuân thủ pháp luật, đề cao đạo đức xã hội”. 

Thực tế 10 năm qua cho thấy, công tác phát hiện xử lý tham nhũng ở các địa phương, các bộ ngành cũng đã có những chuyển biến tích cực. Điều đó cho thấy công tác phòng chống tham nhũng đã dần đi vào thực chất, quyết liệt và hiệu quả, tuy nhiên bên cạnh đó vẫn còn một số hạn chế.

Phó giáo sư, tiến sĩ Bùi Thị An, Đại biểu Quốc hội khóa 13 nhận định: Công tác phòng chống tham nhũng thời gian qua đã đạt được những bước tiến dài và mang lại hiệu quả nhất định, tuy nhiên chúng ta làm chưa tới, chưa phát huy được tính dân chủ trong công tác phòng, chống tham nhũng. Bà An cho rằng, nếu phát huy được tính dân chủ thì công tác phòng, chống tham nhũng còn được thực hiện tốt hơn rất nhiều. Nhiều người vẫn còn tâm lý e ngại, nếu nói ra sợ bị động chạm đến người nọ người kia, vì vậy mà còn dè dặt. Chưa có nhiều người dám đứng ra tố cáo khi phát hiện những sai phạm.

Chủ tịch Hồ Chí Minh sử dụng cụm từ “Dân là chủ” để nói lên vị thế xã hội, địa vị pháp lý tối thượng của người dân trong chế độ mới. Người khẳng định: “Nước ta là nước dân chủ, địa vị cao nhất là dân, vì dân là chủ”. Như vậy cũng có nghĩa, mọi việc làm của lãnh đạo phải cho dân biết và dân kiểm tra, có như vậy thì mới minh bạch được mọi việc, là cơ sở để tham nhũng không có cơ hội nảy sinh.

Người cũng nhấn mạnh “tham nhũng là giặc nội xâm” và biện pháp quan trọng hàng đầu để đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí chính là giáo dục tư tưởng cho quần chúng, “làm cho quần chúng khinh ghét nạn tham ô, lãng phí, quan liêu; biến hàng trăm, hàng triệu con mắt, lỗ tai cảnh giác của quần chúng thành những ngọn đèn pha soi sáng khắp mọi nơi, không để cho vấn nạn tham ô, lãng phí, quan liêu còn chỗ ẩn nấp”.

Hiện nay hàng loạt cơ chế tạo điều kiện và hành lang pháp lý của Đảng và Nhà nước, đã làm cho Nhân dân ngày càng quan tâm hơn đến hoạt động giám sát, thể hiện rõ trách nhiệm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” trong mọi lĩnh vực đời sống, từ kinh tế - xã hội đến xây dựng Đảng.

Việc phát huy dân chủ ở cơ sở được coi là “chìa khóa” cho công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng và lãng phí, tuy nhiên khảo sát của Ban chỉ đạo phòng chống tham nhũng Trung ương phần nào cho thấy rằng vẫn còn nhiều địa phương, nhiều lĩnh vực chưa được giải quyết thấu đáo. 

Để phát huy tính dân chủ cơ sở trong phòng chống tham nhũng, người dân phải  được bàn bạc, được thông tin đầy đủ về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nhất là những vấn đề liên quan trực tiếp đến đời sống của người dân. Việc phát huy dân chủ là “chìa khóa” cho công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Quá trình thực hiện đòi hỏi phải có sự vào cuộc của thanh tra, đặc biệt là nâng cao công tác hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân

Theo PGS.TS Bùi Thị An, ban thanh tra nhân dân sẽ rất có ích trong công tác phòng chống tham nhũng nếu làm đúng chức năng và phát huy vai trò của mình. Tuy nhiên thanh tra nhân dân chỉ có thể làm tốt được khi những thành viên trong ban là người có trình độ, có kiến thức về pháp luật, có bản lĩnh, dám đấu tranh. Cũng phải có cơ chế sao để Ban Thanh tra nhân dân có thể hoạt động độc lập.

Mời quý vị nghe toàn bộ cuộc trao đổi của PV VOV2 với PGS.TS Bùi Thị An về vấn đề này tại đây: