Kỷ niệm đặc biệt của đoàn quân giải phóng Thủ đô với Bác Hồ

Cách đây 71 năm, Đại đoàn 308 - Quân Tiên Phong dưới sự chỉ huy của Thiếu tướng (sau này là Trung tướng) kiêm Chủ tịch Ủy ban Quân chính thành phố Vương Thừa Vũ được Chủ tịch Hồ Chí Minh, Trung ương Đảng và Chính phủ trao nhiệm vụ tiến về tiếp quản Thủ đô Hà Nội.

Đó không chỉ là cuộc tiến quân về thành phố trong cờ hoa tưng bừng, mà là một cuộc đấu tranh phức tạp về chính trị, tư tưởng, kinh tế và phải có sự phòng bị về quân sự.

Bởi lẽ, thực dân Pháp dù bại trận, nhưng vẫn còn những cơ sở chính trị, kinh tế, văn hóa gây dựng từ trước đó. Chưa kể, các phần tử phản cách mạng luôn tìm cách chống phá. Kẻ địch âm mưu trao trả cho chúng ta một Thủ đô Hà Nội xơ xác, bất ổn, tiềm ẩn những cạm bẫy hạ uy tín Đảng, Chính phủ.

"Cuộc đấu tranh xoay quanh nhiệm vụ tiếp quản Thủ đô Hà Nội không chỉ diễn ra khi ta đến, địch đi, mà từ ngày địch cuốn gói từng bước. Và khi ta đến phải tạo ngay được một không khí mới tin tưởng phấn khởi, vui tươi, xua tan những lo âu, mặc cảm" - Trung tướng Vương Thừa Vũ nhớ lại trọng trách được giao trong hồi ký Trưởng thành trong chiến đấu.

Trên đường về tiếp quản Thủ đô Hà Nội, ngày 19/9/1954, Đại đoàn 308 vinh dự có buổi gặp mặt với Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Đất Tổ. Sự kiện đi vào lịch sử khi tại Đền Giếng, trong khu di tích Đền Hùng tỉnh Phú Thọ, Bác Hồ đã căn dặn cán bộ, chiến sĩ Đại đoàn 308: "Ngày xưa, các Vua Hùng đã có công dựng nước, ngày nay, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước".

Trong buổi gặp mặt này, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói về âm mưu của địch và cuộc đấu tranh của nhân dân Hà Nội, cũng như trọng trách của Đại đoàn 308. Ngay sau đó, Đảng ủy Đại đoàn 308 đã triệu tập cuộc họp nhằm bàn việc lãnh đạo bộ đội chấp hành chỉ thị của Bác Hồ về công tác tiếp quản Thủ đô.

Một đợt giáo dục chính trị sâu rộng được tiến hành để xây dựng quan điểm, lập trường cho cán bộ, chiến sĩ Đại đoàn 308, hạ quyết tâm hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ tiếp quản Thủ đô. Đại đoàn 308 cũng cử cán bộ đi trước cùng các đội công tác của Chính phủ vào thành phố nắm tình hình và chuẩn bị hậu cần để đảm bảo sinh hoạt cho hàng vạn cán bộ, chiến sĩ khi tiến vào Hà Nội.

"Toàn đại đoàn phấn khởi triển khai thực hiện nhiệm vụ đặc biệt với một tinh thần khẩn trương, nghiêm túc và rất cụ thể" - Trung tướng Vương Thừa Vũ nhớ lại quãng thời gian chuẩn bị tiến về tiếp quản Thủ đô Hà Nội.

Song song với sự chuẩn bị của Đại đoàn 308, quần chúng nhân dân, công nhân, lực lượng tự vệ… ở Hà Nội cũng dấy lên phong trào đấu tranh mạnh mẽ để chống địch phá hoại cơ sở hạ tầng, di chuyển máy móc, khủng bố, cưỡng ép di dân. Hàng trăm cán bộ các ngành được gấp rút tập huấn. Tất cả đều hướng đến ngày đoàn quân chiến thắng trở về Thủ đô.

Hào khí ngày giải phóng Thủ đô

Ngày 8/10/1954, quân Pháp làm lễ cuốn cờ tại Thành Hà Nội và di chuyển pháo binh, xe tăng sang Gia Lâm. Địch chỉ còn để lại 2 tiểu đoàn bộ binh và một số xe thiết giáp trong nội thành. Trong khi đó, đội hình Đại đoàn 308 xếp dọc các con đường lớn tiến vào Thủ đô. Không khí khải hoàn bắt đầu đổ về vùng ngoại thành.

Ngày 9/10/1954, các cánh quân từ ngoại thành tiến vào Hà Nội, lần lượt tiếp quản, phủ Toàn quyền cũ, Bắc Bộ phủ, ga Hà Nội khu Đồn Thủy, khu Bờ Hồ. Chiều cùng ngày, khi những người lính Pháp cuối cùng rút qua cầu Long Biên cũng là lúc Hà Nội tràn ngập cờ hoa, bừng lên không khí náo nhiệt.

"Mới ít phút trước đó, Hà Nội còn là một thành phố vắng tanh với những lo âu, mặc cảm, cửa từng nhà đóng kín, thì sau đó ít phút, cả Hà Nội bừng dậy, hồi sinh, sôi động, náo nhiệt" - Trung tướng Vương Thừa Vũ hồi tưởng sự thay đổi của Thủ đô.

Đêm 9/10/1954, Hà Nội nghiêm chỉnh chấp hành lệnh giới nghiêm của Ủy ban Quân chính thành phố. Đó cũng là đêm đầu tiên Hà Nội sạch bóng quân xâm lược.

Ngày 10/10/1954, hết giới nghiêm lúc 5 giờ sáng, nhân dân Hà Nội ùa ra đường chờ đón đoàn quân chiến thắng. Sáng hôm ấy, các cánh quân của Đại đoàn 308 lần lượt đi trong rừng cờ hoa rực rỡ, tiến về các điểm đóng quân. Dẫn đầu là Trung đoàn Thủ đô, tiếp theo là Trung đoàn 36 và Trung đoàn 88. Sau đó, Tướng Vương Thừa Vũ cùng đoàn cơ giới và pháo binh xuất phát từ sân bay Bạch Mai vào Thành Hà Nội từ Cửa Bắc.

"Hôm nay Hà Nội là rừng cờ hoa. Càng tiến sâu vào trong lòng Hà Nội, càng khó nén nổi xúc động, mắt nhòa lệ vì niềm vui gặp mặt, niềm vui về lại Thủ đô. Nhất là các cán bộ; chiến sỹ năm xưa đã chiến đấu trên mảnh đất này khi được lệnh ra đi đã hứa với Hà Nội sẽ trở về: "Ra đi hẹn một ngày về, Ba Đình còn đó, người thề còn đây". Lời hứa đó hôm nay đã thành sự thật!" - Trung tướng Vương Thừa Vũ nhớ lại Hà Nội trong ngày 10/10/1954.

15 giờ chiều 10/10/1954, hàng vạn nhân dân Thủ đô Hà Nội dự lễ thượng cờ do Ủy ban Quân chính thành phố tổ chức. Lá cờ đỏ sao vàng tung bay trên đỉnh cột cờ Hà Nội. Chủ tịch Ủy ban Quân chính thành phố Vương Thừa Vũ đọc thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi đồng bào Thủ đô.

"Lời Bác thân mật, thiết tha. Nhiều người không nén được xúc động, nước mắt rưng rưng. Tôi cũng xúc động không cầm được nước mắt, phải dừng lại ít phút. Thư Bác đọc vừa chấm dứt thì tiếng hô "Hồ Chủ tịch muôn năm" vang vọng khắp sân vận động" - Trung tướng Vương Thừa Vũ hồi tưởng.

Hình ảnh hùng tráng của đoàn quân chiến thắng rầm rập thẳng tiến và lễ thượng cờ lịch sử đã khơi lên trong lòng người dân Hà Nội một nguồn vui đầy sức mạnh, đầy tin tưởng. Đó là điểm tựa để quân và dân ta hoàn thắng thắng lợi nhiệm vụ tiếp quản Thủ đô Hà Nội.

Trong thời gian thực hiện nhiệm vụ tiếp quản Thủ đô, toàn bộ tài sản của Nhà nước đã được cán bộ, chiến sĩ quý trọng và giữ gìn chu đáo. Khi bộ đội bàn giao lại các công sở cho các cơ quan Nhà nước không thiếu dù chỉ một vật nhỏ.

Cùng với các ngành, các giới, các cơ quan đoàn thể, đoàn quân tiếp quản Thủ đô đã mang về luồng không khí phấn khởi tự hào với chiến thắng của dân tộc cùng tinh thần đoàn kết, đồng thời xây dựng một phong cách sinh hoạt văn minh, lành mạnh.

"Đại đoàn 308 vào thành đã vững như thành, đã về trong thắng lợi và thắng lợi trên đường trở về" – Trung tướng Vương Thừa Vũ tự hào tổng kết nhiệm vụ tiếp quản Thủ đô Hà Nội.

Di tích Nhà tù Hỏa Lò ra mắt trưng bày kỷ niệm Ngày Giải phóng Thủ đô

VOV.VN - Nhân kỷ niệm 71 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2025), Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò (phường Cửa Nam, Hà Nội) tổ chức trưng bày chuyên đề “Vang mãi khúc khải hoàn”, kéo dài từ nay đến ngày 6/11/2025.