Máy bay chiến đấu KAAN – tiêm kích thế hệ 5 do Thổ Nhĩ Kỳ phát triển – đang nổi lên như một đối thủ tiềm năng của dòng F-35 do Mỹ sản xuất, đặc biệt tại thị trường các nước đang phát triển. Đây là bước đi phản ánh rõ chiến lược “tự chủ quốc phòng” của Ankara, đồng thời mở ra một lựa chọn thay thế cho các quốc gia bị hạn chế tiếp cận công nghệ phương Tây.

Sự kiện Thổ Nhĩ Kỳ ký hợp đồng xuất khẩu đầu tiên với Indonesia – quốc gia Hồi giáo đông dân nhất thế giới – hồi cuối tháng 7 vừa qua đánh dấu bước ngoặt trong chiến lược này. Thỏa thuận được ký tại Triển lãm Công nghiệp Quốc phòng Quốc tế (IDEF) 2025 ở Istanbul, với tổng số lượng 48 chiếc KAAN, giao dần trong vòng 10 năm.

Tổng thống Recep Tayyip Erdogan gọi đây là “minh chứng cho bước tiến và thành tựu của ngành công nghiệp quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ”.

Phía Indonesia cũng khẳng định thỏa thuận mang lại “cơ hội lớn để nâng cao năng lực quốc phòng”. Jakarta mong muốn tham gia vào quá trình phát triển tiêm kích thế hệ 5 KAAN và cả chương trình phát triển tàu ngầm cùng ngành công nghiệp quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ.

KAAN – lựa chọn giá rẻ thay thế F-35

KAAN là dòng tiêm kích hai động cơ, đa nhiệm, do Tập đoàn Công nghiệp Hàng không Vũ trụ Thổ Nhĩ Kỳ (TAI) phát triển. Mẫu máy bay này được thiết kế để thay thế phi đội F-16 đã lỗi thời của Ankara và hướng tới xuất khẩu sang các quốc gia có ngân sách quốc phòng hạn chế.

KAAN được thiết kế với đầy đủ các đặc tính tiêu chuẩn thế hệ 5 như: khí động học tối ưu, khả năng siêu hành trình, bán kính tác chiến lớn, cảm biến đa phổ tích hợp (điện tử – quang học – hồng ngoại), độ phản xạ radar thấp, hợp nhất dữ liệu cảm biến, liên kết dữ liệu tiên tiến phục vụ tác chiến mạng, khoang vũ khí trong thân và khả năng sử dụng vũ khí tấn công chính xác tầm xa.

Máy bay được trang bị radar mảng pha chủ động (AESA) sử dụng công nghệ gallium nitride (GaN) do hãng Aselsan phát triển. Hệ thống liên kết dữ liệu được mã hóa cho phép phối hợp tác chiến giữa KAAN và UAV Anka (thuộc TAI), mở ra khả năng tác chiến có người lái – không người lái (MUM-T).

Theo lãnh đạo TAI, KAAN có giá thành cạnh tranh hơn đáng kể so với F-35 do Lockheed Martin của Mỹ sản xuất – yếu tố then chốt giúp máy bay này trở thành lựa chọn hấp dẫn với các nước đang phát triển.

Việc Thổ Nhĩ Kỳ bị loại khỏi chương trình F-35 vào năm 2019 – sau khi mua hệ thống phòng không S-400 của Nga – đã thúc đẩy Ankara theo đuổi lộ trình “tự chủ chiến lược” dưới thời Tổng thống Erdogan. Trước đó, các công ty Thổ Nhĩ Kỳ từng sản xuất hơn 900 linh kiện F-35, tích lũy đáng kể kinh nghiệm trong lĩnh vực công nghệ tàng hình và hàng không quân sự.

KAAN thực hiện chuyến bay đầu tiên vào tháng 2/2025. Thổ Nhĩ Kỳ đặt mục tiêu sản xuất hàng loạt từ năm 2028 và giao máy bay đầu tiên vào năm 2029.

Thành công của UAV Bayraktar TB2 trên chiến trường Ukraine đã giúp công nghiệp quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ gây được tiếng vang toàn cầu – tạo tiền đề cho bước tiến với KAAN. Trong khi đó, các nước vùng Vịnh – đồng minh truyền thống của Mỹ – cũng được cho là đang quan tâm đến dòng tiêm kích này, trong bối cảnh Washington vẫn dè dặt chuyển giao vũ khí công nghệ cao để duy trì ưu thế quân sự của Israel.

Tổng thống Erdogan tuyên bố vẫn mong muốn sở hữu F-35 cho Không quân Thổ Nhĩ Kỳ và gần đây cho biết đã có tiến triển trong đối thoại với Tổng thống Donald Trump – điều khiến Tel Aviv tỏ ra lo ngại.

Những khách hàng tiềm năng

Với hợp đồng đầu tiên từ Indonesia, Ankara đang kỳ vọng mở rộng thị phần xuất khẩu KAAN trên toàn cầu. Tại Triển lãm Hàng không Paris 2025, Giám đốc điều hành TAI Mehmet Demiroglu xác nhận đang đàm phán với nhiều quốc gia, đặc biệt tại khu vực Vùng Vịnh. Ông nói: “Tôi chưa thể nêu tên, nhưng hy vọng sẽ có tin vui như với Indonesia trong năm nay hoặc đầu năm sau”.

Theo truyền thông Thổ Nhĩ Kỳ, Saudi Arabia đang cân nhắc mua ít nhất 100 chiếc KAAN, trong khi UAE đã thể hiện sự quan tâm tại triển lãm quốc phòng IDEX 2025 ở Abu Dhabi. Ngoài ra, Azerbaijan và Pakistan – hai đồng minh thân cận của Ankara – cũng được cho là đang đánh giá khả năng tham gia chương trình.

Một số nguồn tin cho biết Ai Cập có thể sẽ là quốc gia tiếp theo tham gia chương trình KAAN, dù chưa có xác nhận chính thức từ Cairo hoặc Ankara. Nếu thương vụ này thành hiện thực, đây sẽ là dấu hiệu cho thấy tầm ảnh hưởng ngày càng mở rộng của công nghiệp quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ tại khu vực Bắc Phi.

Chuyên gia Can Kasapoglu tại Viện Hudson nhận định: “Một thị trường tiềm năng cho KAAN là các quốc gia đang muốn thay thế kho vũ khí có nguồn gốc Liên Xô bằng hệ sinh thái quốc phòng đạt chuẩn NATO – đặc biệt tại không gian hậu Xô viết, vốn từng là thị trường truyền thống của Nga. Trong bối cảnh đó, Azerbaijan và Ukraine nổi lên như hai khách hàng tiềm năng rõ rệt”.

Hợp đồng với Indonesia đang được Ankara tận dụng như “chứng chỉ năng lực” để tăng cường uy tín quốc tế.

“Đơn hàng từ Indonesia phản ánh niềm tin vào năng lực hàng không của Thổ Nhĩ Kỳ”, ông Demiroglu nhấn mạnh. Việc Không quân Thổ Nhĩ Kỳ cũng đặt mua dòng máy bay này càng củng cố độ tin cậy của KAAN trên thị trường.

Ông Trump tiết lộ kế hoạch “lột xác” F-35 thành F-55

VOV.VN - Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 15/5 cho biết ông đang thúc đẩy kế hoạch phát triển một phiên bản tiêm kích tàng hình F-35 mới với hai động cơ, đồng thời gọi mẫu máy bay mới là F-55.