Thủ tướng Anh, ông Boris Johnson đã tạo ra bất ngờ khi đề xuất “treo” cả Nghị viện Anh, dọa khai trừ 21 thành viên khỏi đảng và tuyên bố đề nghị tiến hành bầu cử trước thời hạn. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, kết quả của những bước đi đầy “mạo hiểm” khó có thể đoán định khi chính quyền Johnson để mất quyền kiểm soát chiến lược Brexit vào tay hạ viện. Nếu ông thất bại trong bầu cử, lãnh đạo Công đảng sẽ trở thành Thủ tướng và có thể tổ chức thêm một cuộc trưng cầu dân ý về Brexit.

Ông Boris Johnson. Ảnh: Financial Times

Từ quyết tâm Brexit bằng mọi giá…

Ngay từ khi nhậm chức, Thủ tướng Anh Boris Johnson luôn thể hiện quyết tâm thực hiện tiến trình Brexit khi tuyên bố thỏa thuận chia tay đã 3 lần bị các nghị sĩ Anh bác bỏ và chuẩn bị cho khả năng Anh rời Liên minh châu Âu (EU) mà không có thỏa thuận. Ông khẳng định Anh và EU sẽ chỉ có thể thúc đẩy Brexit khi loại bỏ điều khoản gây tranh cãi liên quan tới đường biên giới trên đảo Ireland trong thỏa thuận đã ký kết hồi cuối năm 2018.

Ông cho rằng điều khoản này mang tính chia rẽ và cần phải được loại bỏ nếu hai bên muốn đạt được thỏa thuận Brexit. Theo ông, chính sách tiếp cận của London không phải là thoát ly, xa rời hay chờ đợi EU tiến tới mà là nỗ lực giải quyết vấn đề và sẽ thực hiện chính sách này với tinh thần hữu nghị và hợp tác. Nhưng điều này sẽ không thể thực hiện nếu điều khoản “rào chắn” vẫn tồn tại, đồng thời nhấn mạnh cần phải loại bỏ điều khoản này để hai bên đạt tiến triển.

Cách tiếp cận của Thủ tướng Anh Johnson đã bị cảnh báo và chỉ trích rằng, kịch bản Brexit không thỏa thuận sẽ có thể dẫn tới một Ireland thống nhất vì ngày càng nhiều người dân Bắc Ireland sẽ “đặt câu hỏi về liên minh” với Vương quốc Anh, ông Johnson đang đặt nước Anh vào vị thế “đối đầu” với EU trong tiến trình đàm phán Brexit.

Đề nghị của ông Johnson đàm phán về một thỏa thuận “chia tay mới” cũng bị EU bác bỏ và đặt ra những điều kiện cho một sự chia tay có trật tự giữa hai bên. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker khẳng định nếu Brexit không thỏa thuận xảy ra, đây sẽ là lựa chọn của nước Anh chứ không phải của EU. Nhiều người trong và ngoài Quốc hội Anh cũng cho rằng, Brexit “không thỏa thuận” coi như một viễn cảnh “cheo leo bên bờ vực” cần phải tránh bằng mọi giá.

Đến đề xuất “treo” Nghị viện và tuyên bố bầu cử sớm…

Nhằm ngăn chặn Nghị viện Anh phủ quyết việc rời EU mà không có thỏa thuận vì không có đủ thời gian thảo luận trước thời hạn 31/10, Thủ tướng Anh Johnson đã đề nghị Nữ hoàng Anh tuyên bố tạm dừng hoạt động của Nghị viện Anh từ giữa tháng 9 đến ngày 14/10 và được Nữ hoàng chấp thuận.

Lý giải về việc này, Thủ tướng Anh Johnson cho rằng, Chính phủ cần xây dựng một chương trình lập pháp mới, đồng thời khẳng định sẽ có đủ thời gian cho tất cả các nghị sĩ thảo luận về Brexit và các vấn đề khác. Ông đồng thời cảnh báo, nếu các nghị sĩ Anh tìm cách ngăn chặn hoặc trì hoãn Brexit sau ngày 31/10, điều này sẽ gây ra những tổn thất về lâu dài đối với các chính đảng lớn ở Anh cũng như niềm tin của công chúng vào nền chính trị.

Khi nhận thấy sẽ có nghị sĩ đảng Bảo thủ “bất tuân”, bỏ phiếu chống lại ông trong cuộc biểu quyết ở hạ viện, ông Johnson đe dọa sẽ khai trừ những người đó ra khỏi đảng. Nhưng những lời đe dọa dường như phản tác dụng. Trong phiên họp đầu tiên của hạ viện Anh ngày 3/9, 21 thành viên đảng Bảo thủ phớt lờ lời đe dọa và bỏ phiếu chống lại. Với tỷ lệ biểu quyết 328/301 ở hạ viện, chính quyền ông Johnson mất quyền kiểm soát chiến lược Brexit vào tay hạ viện.

Với chiến thắng này, hạ viện Anh sẽ thông qua dự luật, buộc Thủ tướng Anh Johnson phải trì hoãn Brexit đến ngày 31/1/2020 nếu ông không thể đạt được thỏa thuận với EU trước ngày 19/10. Hiện các nghị sĩ đang chạy đua để thông qua dự luật trước khi quốc hội bị đình chỉ. Lãnh đạo Công đảngJeremyCorbyn nói rằng: “đây có thể là cơ hội cuối cùng để ngăn chặn một Brexit hỗn loạn”.

Hy vọng lật lại thế cờ, ngày 4/9, Thủ tướng Anh Johnson tuyên bố đề nghị tiến hành bầu cử trước thời hạn. Phát biểu tại Hạ viện sau cuộc bỏ phiếu, Thủ tướng Anh Johnson khẳng định ông không muốn bầu cử, song nếu các nghị sỹ biểu quyết dừng đàm phán với EU và tiếp tục trì hoãn Brexit, thì bầu cử sớm là cách duy nhất để giải quyết vấn đề.

Ông Johnson nhấn mạnh: “Không thể nghi ngờ về hậu quả của cuộc bỏ phiếu hôm nay. Kết quả này có nghĩa là Quốc hội đang đứng trên bờ vực phá hủy bất kỳ thỏa thuận nào mà chúng ta có thể đạt được với Brussels. Bởi dự luật ngày mai sẽ trao quyền cho EU kiểm soát các cuộc đàm phán, và như thế có nghĩa là tiến trình này sẽ còn chậm trễ hơn và phức tạp hơn... Tôi không muốn một cuộc bầu cử, nhưng đây là cách duy nhất để giải quyết vấn đề”.

Và kết quả khó đoán định

Mặc dù đề nghị của Thủ tướng Anh Johnson về việc đình chỉ Quốc hội đã được Nữ hoàng Elizabeth II đồng ý, nhưng bị thủ lĩnh Công đảng Anh Jeremy Corbyn và lãnh đạo đảng Tự do Jo Swinson phản đối kịch liệt. Chủ tịch Hạ viện Anh John Bercow cũng cảnh báo: “Đóng cửa Quốc hội sẽ là một hành vi phạm tội đối với quá trình dân chủ và chống lại quyền hành của Quốc hội với tư cách là đại diện dân cử”.

Sự phản đối ông Johnson gia tăng mạnh với một bản kiến nghị có hơn 1,3 triệu chữ ký đề nghị tòa án khẩn cấp xem xét “tác động và ý định” của kế hoạch kéo dài kỳ nghỉ của Quốc hội Anh. Trong khi đó, hàng nghìn người dân tập trung tại nhiều thành phố trên khắp nước Anh như: London, Manchester, Edinburgh... bày tỏ sự bất bình với quyết định của Thủ tướng đương nhiệm.

Một số người đánh giá ông Johnson đã tạo ra một tiền lệ nguy hiểm cho nước Anh khi lãnh đạo chính phủ có thể vận dụng các công cụ chính trị có trong tay để qua mặt cơ quan lập pháp, đẩy đất nước vào tình thế chia rẽ thêm trong bối cảnh khủng hoảng chưa từng có trong vài thập kỷ trở lại đây.

Thủ tướng Anh Johnson hy vọng sẽ chiến thắng trong bầu cử sớm, giành lại thế đa số và sau đó đảo ngược luật. Tuy nhiên, ông cần có được sự đồng ý của 2/3 số thành viên hạ viện để tổ chức bầu cử. Các đảng đối lập nói rằng họ sẽ từ chối đề nghị tổ chức bầu cử cho đến khi chốt được luật ngăn kịch bản Brexit không thỏa thuận. Nếu được hạ viện chấp nhận, luật này còn phải được thượng viện thông qua.

Trong kịch bản Anh tổ chức bầu cử, “nếu phe bảo thủ lấy lại thế đa số trong hạ viện, Anh sẽ rời khỏi châu Âu dù có hay không thỏa thuận”, “nhưng nếu Johnson cần phải liên minh với một hoặc hai đảng nhỏ khác để giành được thế đa số, ông cần phải hy vọng họ cũng muốn nhanh chóng đoạn tuyệt châu Âu giống như ông”, ký giả Australia Dan Conifer viết trênABC.

Theo các cuộc thăm dò dư luận, ông Johnson vẫn có khả năng chiến thắng trong cuộc bầu cử. Nhưng nếu ông thất bại, lãnh đạo Công đảng Jeremy Corbyn sẽ trở thành thủ tướng và có thể tổ chức thêm một cuộc trưng cầu dân ý về Brexit. Vì vậy, những bước đi mạo hiểm của Thủ tướng Anh Johnson có kết quả như ông mong đợi hay không, vẫn còn đang ở phía trước./.