Ngay sau khi tàu Ma-đốc bị Hải quân nhân dân Việt Nam đánh đuổi ra khỏi vùng biển của ta ngày 2/8/1964, đêm mùng 4/8/1964, chính quyền Mỹ dựng lên "Sự kiện Vịnh Bắc Bộ” vu cáo lực lượng Hải quân miền Bắc Việt Nam tiến công vào tàu chiến Mỹ đang hoạt động bình thường ở vùng biển quốc tế, để đánh lừa dư luận quốc tế và nhân dân Mỹ; lấy cớ đó để mở chiến dịch "trả đũa” mang tên "Mũi tên xuyên”.

Ngày 5/8/1964, Mỹ chia làm 3 đợt bất ngờ tập kích ồ ạt gần như cùng một lúc vào các căn cứ, kho tàng, nơi trú đậu tàu của Hải quân ta suốt dọc ven biển miền Bắc từ Quảng Bình đến Quảng Ninh mở đầu cho hành động leo thang đánh phá miền Bắc. Trong trận đầu thử lửa với hải quân và không quân Mỹ, Hải quân nhân dân Việt Nam đã hiệp đồng chặt chẽ với quân dân miền Bắc dũng cảm đánh trả quyết liệt, bắn rơi 8 máy bay, bắn bị thương nhiều chiếc khác, bắt sống giặc lái Mỹ đầu tiên trên vùng biển, vùng trời miền Bắc.

60 năm đã qua nhưng khí thế hào hùng và những bài học của chiến công đánh thắng trận đầu của hải quân nhân dân Việt Nam (ngày 2 và 5/8/1964) vẫn còn nguyên giá trị, là động lực tinh thần to lớn để bộ đội hải quân tiếp tục nỗ lực phấn đấu lập thêm nhiều chiến công oanh liệt, xây dựng quân chủng "cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại", góp phần xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Liên quan tới nội dung này, phóng viên Thu Lan phỏng vấn Đại tá Vũ Anh Tuấn, Chủ nhiệm Chính trị Quân chủng Hải quân.

PV: Thưa Đại tá Vũ Anh Tuấn, ngày 02 và 05/8 đã trở thành ngày truyền thống Chiến thắng trận đầu của Hải quân nhân dân Việt Nam và quân dân miền Bắc. Xin đồng chí cho biết có ý nghĩa lịch sử của chiến thắng này?

Đại tá Vũ Anh Tuấn: Chiến thắng trận đầu ngày 2 và 5/8/1964 tạo được tiếng vang lớn trên thế giới về dân tộc Việt Nam nhỏ bé nhưng đã hạ gục uy thế của "không lực Hoa Kỳ" ngay từ trận đầu chúng tiến hành mở rộng chiến tranh ra miền Bắc Việt Nam. Chiến thắng đã đem lại lòng tin và niềm phấn khởi cho hàng triệu người đang đấu tranh cho độc lập dân tộc, dân chủ, hòa bình và tiến bộ trên thế giới. Đồng thời, khẳng định sự lãnh đạo, chỉ đạo sáng suốt, tài tình của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, sức mạnh của thế trận chiến tranh nhân dân, của trí tuệ và nghệ thuật quân sự Việt Nam "lấy ít địch nhiều, lấy nhỏ thắng lớn", đánh thắng địch bằng vũ khí trang bị hiện có.

Đây cũng là chiến thắng mở đầu, tạo tiền đề thuận lợi, cổ vũ khí thế tiến công cho quân và dân miền Bắc quyết đánh bại cuộc chiến tranh leo thang phá hoại của đế quốc Mỹ, bảo vệ vững chắc hậu phương lớn miền Bắc, tạo nên sức mạnh tổng hợp đánh thắng Mỹ, ngụy, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

PV: Chiến thắng trận đầu không chỉ có ý nghĩa về mặt lịch sử mà còn để lại những bài học kinh nghiệm quý. Xin đồng chí cho biết những bài học kinh nghiệm lịch sử đó là gì?

Đại tá Vũ Anh Tuấn: Chiến thắng trận đầu đã để lại cho chúng ta nhiều bài học vô cùng quý giá. Đó là cơ sở để các thế hệ cán bộ, chiến sĩ Hải quân hôm nay tiếp tục nghiên cứu, vận dụng sáng tạo trong hoàn cảnh mới, nhất là trong xây dựng và phát huy nhân tố chính trị tinh thần, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân và chiến tranh nhân dân trên biển, sẵn sàng đánh bại mọi cuộc tiến công xâm lược của kẻ thù, bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc.

Đồng thời, Chiến thắng trận đầu cũng đã để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu có giá trị cả về lý luận và thực tiễn sâu sắc, đó là: Luôn đề cao ý thức cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu, không để bị động, bất ngờ; xây dựng ý chí quyết tâm chiến đấu cho bộ đội với phương châm: “địch đến là biết, địch vào là đánh, đã đánh là thắng”; nắm chắc địch, chuẩn bị chu đáo phương án tác chiến, huấn luyện, luyện tập thuần thục phương án, có cách đánh phù hợp; sử dụng lực lượng và lựa chọn khu vực tác chiến phù hợp, hiệp đồng chặt chẽ, chỉ huy kiên quyết, hành động bí mật, đánh đúng thời cơ, vận dụng linh hoạt các thủ đoạn tác chiến đạt hiệu suất cao.

PV:  Theo đồng chí, những nhân tố làm nên chiến thắng trận đầu ngày 2 và 5/8/1964 là gì?

Đại tá Vũ Anh Tuấn: Theo tôi, để có được chiến thắng trận đầu ngày 2 và 5/8/1964, có rất nhiều những nhân tố. Song, nhân tố quan trọng, có tính chất quyết định phải nói đến đó là:

Thứ nhất, là sự lãnh đạo, chỉ đạo đúng đắn, sáng tạo, chiến lược tài tình của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh là nhân tố quyết định.

Thứ hai, tinh thần, ý chí quyết tâm tự lực, tự cường, dám đánh, quyết đánh và biết đánh thắng đế quốc Mỹ xâm lược của quân và dân ta. Đây là yếu tố quan trọng thể hiện rất rõ trong việc khai thác những điểm yếu, sơ hở của địch. Ngược lại, quân và dân ta biết phát huy thế mạnh hiện có, đó là lòng yêu nước nồng nàn, căm thù giặc sâu sắc, chủ động theo dõi mọi hoạt động xâm phạm của địch, chủ động đề ra phương án tác chiến, tìm thời cơ thuận lợi nhất để tấn công địch đạt hiệu quả...

Điển hình như tình huống Tàu 336 có một số đồng chí bị thương, Tàu 339 mất sức cơ động, tình thế trận đánh trở nên bất lợi cho ta, Tàu 333 đã tăng tốc, chiếm góc mạn hợp lý để phóng lôi, đồng thời tập trung tối đa sức tiến công của hỏa lực bắn lên boong tàu của đối phương và bắn trả máy bay địch, thu hút đối phương về phía mình.

Ngoài ra, chúng ta đã làm tốt công tác chính sách trong chiến đấu, cụ thể: Trong trận đánh ngày 5/8/1964 tại Lạch Trường, Thanh Hóa, một số cán bộ, chiến sỹ bị thương đã được quân dân, du kích và nhân dân 2 huyện Hoằng Hóa, Hậu Lộc đưa thuyền ra cấp cứu, tải thương binh vào bờ. Những đồng chí bị thương được nhân dân tận tình cứu chữa, băng bó vết thương, chăm sóc, động viên, an ủi. Những đồng chí hy sinh được chính quyền đoàn thể, nhân dân địa phương tổ chức an táng trọng thể, nghiêm trang trong niềm xúc động, thương tiếc vô hạn của đồng bào, đồng chí.

Thứ ba, sự đoàn kết, hiệp đồng chặt chẽ trong thế trận chiến tranh nhân dân, toàn dân, toàn diện, tự lực cánh sinh, dựa vào sức mình là chính, như đoàn kết, hiệp đồng trong toàn tàu, trong biên đội, trong cụm chiến đấu, giữa lực lượng Hải quân với Phòng không và các đơn vị bạn, với đảng bộ, chính quyền nhân dân các địa phương.

Thứ tư là, trình độ, khả năng làm chủ vũ khí trang bị kỹ thuật hiện có của cán bộ, chiến sĩ ta rất tốt. Các trang bị vũ khí, khí tài, máy móc đặc biệt là vũ khí trang bị kỹ thuật ở trên tàu đòi hỏi phải có sự hiểu biết mới sử dụng được. Khi chiến đấu, tình huống diễn biến rất nhanh và nảy sinh nhiều sự cố phức tạp. Vươn lên làm chủ vũ khí, trang bị kỹ thuật sẽ làm cho thao tác của bộ đội nhanh nhẹn, chính xác, kịp thời và sẽ tạo ra khả năng giành thắng lợi cao.

PV: Trước tình hình trên biển có nhiều diễn biến phức tạp, Quân chủng Hải quân phát huy và vận dụng những giá trị lịch sử của Chiến thắng trận đầu ngày 02 và 05/8 như thế nào để đáp ứng với nhiệm vụ trong giai đoạn hiện nay?

Đại tá Vũ Anh Tuấn: Hiện nay, Quân chủng Hải quân đã và đang vận dụng sáng tạo những giá trị lịch sử của chiến thắng trận đầu ngày 2 và 5/8 vào xây dựng quân chủng "cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại", trong đó tập trung xây dựng cho cán bộ, chiến sĩ có bản lĩnh chính trị, tinh thần sẵn sàng chiến đấu hy sinh bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc trong mọi tình huống. Đặc biệt xây dựng ý chí, quyết tâm “dám đánh, biết đánh và quyết đánh thắng mọi kẻ thù xâm lược”.

Bên cạnh đó, hải quân làm nòng cốt xây dựng nền quốc phòng toàn dân trên biển vững mạnh; xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân vững chắc. Thường xuyên nắm chắc tình hình, chủ động tham mưu và xử lý có hiệu quả các tình huống theo đúng đối sách, không để bị động, bất ngờ; kiên quyết, khôn khéo trong đấu tranh bảo vệ chủ quyền, đồng thời giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước.

Thường xuyên đổi mới, nâng cao chất lượng huấn luyện, làm chủ vững chắc các phương tiện, vũ khí trang bị hiện đại, nâng cao trình độ tác chiến hiệp đồng quân binh chủng, huấn luyện sát phương án, đối tượng tác chiến, chiến trường và yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển, đảo.

Không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của cấp ủy, tổ chức đảng các cấp, nòng cốt là các chi bộ; nâng cao năng lực và bản lĩnh của đội ngũ cán bộ chỉ huy các cấp đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển đảo trong tình hình mới.

PV: Xin cảm ơn Đại tá Vũ Anh Tuấn!