Sự phát triển công nghệ tên lửa tại châu Âu dường như vẫn mang đậm dấu ấn từ Chiến tranh Thế giới thứ hai. Ở Đức, mọi hoạt động nghiên cứu và sản xuất tên lửa bị đình chỉ hoàn toàn sau năm 1945, dù quốc gia này từng sở hữu nền tảng khoa học và kỹ thuật tiên tiến, góp phần định hình ngành công nghiệp tên lửa toàn cầu. Trong khi đó, Anh và Pháp vẫn duy trì con đường riêng, kiên định với các chương trình hạt nhân và tên lửa độc lập. Tuy nhiên, phải đến thập niên 1960, hợp tác xuyên châu Âu trong lĩnh vực này mới bắt đầu hình thành.

Ngày nay, phần lớn thành viên Liên minh châu Âu (EU) vẫn chủ yếu là bên tiêu thụ chứ chưa phải nhà sản xuất tên lửa. Tuy vậy, với tư cách là các thành viên NATO, các quốc gia này cũng cùng đóng góp đáng kể vào năng lực phòng thủ chung của khối.

Sau khi Vương quốc Anh rời EU và bối cảnh an ninh châu Âu có nhiều biến động, việc phát triển hệ thống tên lửa tại các nước EU đã bước sang một giai đoạn mới. Trong nhiều thập kỷ, các quốc gia này gần như phụ thuộc hoàn toàn vào công nghệ Mỹ hoặc kho vũ khí có từ thời Chiến tranh Lạnh.

Trong số các quốc gia thuộc Liên minh châu Âu, Pháp từng là nước duy nhất duy trì bộ ba hạt nhân hoàn chỉnh, bao gồm tên lửa đạn đạo trên bộ, tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa chiến lược và máy bay ném bom tầm xa được trang bị đầu đạn hạt nhân. Tuy nhiên, sau sự tan rã của Liên Xô, nhu cầu duy trì một lực lượng răn đe khổng lồ như vậy dần suy giảm. Các tên lửa đạn đạo tầm trung trên bộ bị đưa ra khỏi biên chế quốc gia, kế hoạch hiện đại hóa chúng cũng bị hủy bỏ.

Hiện nay, trụ cột của năng lực hạt nhân Pháp nằm ở tên lửa đạn đạo liên lục địa M51, sử dụng nhiên liệu rắn và được phóng từ tàu ngầm. Với tầm bắn hơn 8.000km và khả năng mang nhiều đầu đạn tái nhập độc lập (MIRV), hệ thống này liên tục được nâng cấp. Trong mọi thời điểm, luôn có ít nhất một tàu ngầm tuần tra, mỗi tàu mang 16 tên lửa, đảm bảo trạng thái sẵn sàng chiến đấu thường trực trong thời bình.

Thành phần hạt nhân thứ hai trong lực lượng răn đe của Pháp là tên lửa siêu thanh phóng từ trên không ASMP-A (Air-Sol Moyenne Portée – Amélioré), có tầm bắn khoảng 500km và mang đầu đạn hạt nhân. Dòng tên lửa này hiện được triển khai chủ yếu trên các máy bay chiến đấu Rafale, thay thế cho dòng Mirage IV trước đây.

Mặc dù tầm bắn của ASMP-A được xem là tương đối hạn chế, song phạm vi tác chiến thực tế có thể được mở rộng đáng kể nhờ khả năng tiếp nhiên liệu trên không của máy bay Rafale, giúp Pháp duy trì năng lực răn đe chiến lược vượt xa lãnh thổ quốc gia.

Song song với đó, Pháp hợp tác với Anh phát triển tên lửa hành trình SCALP EG (phiên bản Anh là Storm Shadow), có tầm bắn hơn 500km, được thiết kế với khả năng tàng hình cao và tương thích với hầu hết máy bay tấn công hiện có. Một biến thể phóng từ biển khác – SCALP Naval – hiện vẫn đang trong quá trình phát triển. Trong khi đó, tên lửa chống hạm Exocet với tầm bắn lên tới 180km vẫn được xem là biểu tượng của sức mạnh hải quân Pháp.

Tuy đạt nhiều thành tựu, ngành công nghiệp tên lửa Pháp không tránh khỏi những thất bại. Vụ nổ trong lần thử nghiệm M51 năm 2013 là lời nhắc nhở rằng lĩnh vực này vẫn tiềm ẩn đầy rủi ro. Dù vậy, Paris vẫn kiên định với chính sách “răn đe độc lập” và tiếp tục đầu tư vào các chương trình chiến lược, khẳng định quyết tâm giữ vị thế quốc gia hạt nhân duy nhất còn lại trong EU.

Kể từ sau năm 1945, Đức gần như tự kiềm chế trước việc phát triển các hệ thống tên lửa chiến lược, thậm chí cả chiến thuật. Tuy nhiên, dự án tên lửa hành trình Taurus KEPD 350 được phát triển cùng Thụy Điển đã đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong lĩnh vực sản xuất vũ khí của quốc gia này. Với tầm bắn trên 500km (và có thể mở rộng đến 1.000km tùy phiên bản), Taurus được đánh giá là một trong những tên lửa hành trình tiên tiến nhất châu Âu, sử dụng hệ thống dẫn đường quán tính, định vị vệ tinh và nhận dạng địa hình, đảm bảo độ chính xác ngay cả khi bị gây nhiễu.

Đức đã xuất khẩu tên lửa Taurus sang Tây Ban Nha và Hàn Quốc, nhưng vẫn chưa từng được sử dụng trong chiến đấu, khiến năng lực thực tế của loại vũ khí này vẫn mang tính “giả định”. Dẫu vậy, Berlin đang ngày càng quan tâm hơn đến việc khôi phục năng lực tên lửa mặt đất, đặc biệt sau khi môi trường an ninh châu Âu trở nên bất ổn.

Dù ít được chú ý hơn, Na Uy lại trở thành một trong những trung tâm sản xuất và xuất khẩu tên lửa năng động nhất châu Âu. Tập đoàn Kongsberg Defense & Aerospace đã tạo dấu ấn toàn cầu với tên lửa tấn công hải quân NSM (Naval Strike Missile) sở hữu tầm bắn 185km với thiết kế nhỏ gọn và khả năng tàng hình. Tên lửa này có thể triển khai từ tàu chiến, bệ phóng trên bộ, thậm chí cả máy bay.

Nhiều quốc gia thành viên NATO, trong đó có Anh, Hà Lan và Ba Lan, đã đặt mua loại tên lửa này của Na Uy theo các hợp đồng có thời hạn đến cuối thập niên 2030. Tuy nhiên, danh xưng “vũ khí hoàn hảo” mà NSM (Naval Strike Missile) được ca ngợi vẫn cần được kiểm chứng trong thực tế chiến đấu, bởi kinh nghiệm triển khai và dữ liệu vận hành của dòng tên lửa này đến nay vẫn còn hạn chế.

Thụy Điển ngày nay cũng từng bước khẳng định vị thế trong các chương trình hợp tác của EU và NATO. Hệ thống tên lửa chống hạm RBS-15, do Saab phát triển, có tầm bắn 300km và đang được xuất khẩu rộng rãi. Phiên bản mới nhất với tầm hoạt động lên tới 1.000km đã phản ánh nỗ lực tái định nghĩa vai trò chiến lược của Stockholm trong không gian phòng thủ châu Âu.

Tuy vậy, phần lớn kho vũ khí của EU chưa được chứng minh trong thực chiến. Ngoại lệ hiếm hoi là tên lửa hành trình SCALP EG do Pháp phát triển, từng được triển khai trong cuộc xung đột tại Ukraine. Tuy nhiên, ngay cả hệ thống này, dù được đánh giá là hiện đại, vẫn chưa thể hiện được tính đột phá trên chiến trường và thường bị các hệ thống phòng không Nga đánh chặn hiệu quả, một thực tế khó có thể xem nhẹ.

Ba Lan và Romania triển khai hệ thống vũ khí mới chống UAV

VOV.VN - Ba Lan và Romania đang triển khai một hệ thống vũ khí mới để chống máy bay không người lái (UAV) sau một loạt các vụ vi phạm không phận NATO gần đây, làm dấy lên lo ngại an ninh mới dọc theo sườn phía Đông của liên minh.