Tiếp tục chương trình làm việc của kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV, chiều 28/6, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Địa chất và khoáng sản. Nhận xét về báo cáo tổng kết 13 năm thực hiện Luật Khoáng sản 2010, đại biểu Trần Hữu Hậu (đoàn Tây Ninh) cho biết, việc đấu giá quyền khai thác khoáng sản mang lại hiệu quả cao, tăng thu cho Ngân sách Nhà nước nhưng tỷ lệ cấp phép khai thác thông qua đấu giá là rất thấp.

Khoáng sản được cấp phép không phải đấu giá quyền khai thác

Dẫn trả lời chất vấn của Bộ trưởng Bộ TN&MT Đặng Quốc Khánh lý giải về tỷ lệ đấu giá thấp là do Bộ thực hiện theo đúng Nghị định 158/2016, quy định 7 trường hợp không đấu giá, đại biểu Hậu cho rằng, nếu không có sự thay đổi căn bản các quy định tại Nghị định 158, Bộ TN&MT cũng như các địa phương sẽ khó mà chuyển mạnh sang “Đấu giá quyền khai thác khoáng sản” hoặc có hình thức thực hiện phù hợp nhằm đảm bảo khai thác, sử dụng hiệu quả tài nguyên khoảng sản của quốc gia.

“Khoản b, Điều 104 quy định khu vực không đấu giá quyền khai thác là khoáng sản được quy hoạch, là nguồn nguyên liệu cho các dự án chế biến ra sản phẩm công nghiệp theo quy hoạch khoáng sản. Quy định như thế là đúng nhưng chưa đủ. Quyền khai thác khoáng sản ở khu vực này cần được định giá phù hợp và đưa vào giá dự toán để tổ chức đấu thầu, thực hiện dự án chế biến ra sản phẩm công nghiệp. Như vậy, dù không đấu giá quyền khai thác khoáng sản nhưng ngân sách nhà nước sẽ giảm bớt thất thoát”, đại biểu Trần Hữu Hậu nêu thực tế.

Đối với quy định hiện hành về các khu vực khoáng sản đã được cấp giấy phép thăm dò, hoặc giấy phép khai thác khoáng sản sẽ không phải đấu giá quyền khai thác, đại biểu Hậu cho rằng, quy định như vậy là hợp lý, nhất là trong điều kiện thăm dò khoảng sản hết sức khó khăn trước đây.

Tuy nhiên, đối với việc huy động các nguồn lực xã hội vào khai thác đối với các dự án khoáng sản đã được cấp phép, đại biểu lưu ý cần có quy định chặt chẽ để tránh tiêu cực. Cụ thể như đối với DN dùng quyền khai thác để liên doanh, liên kết, góp vốn đầu tư với DN khác trong triển khai khai thác, như vậy DN khác sẽ không cần đấu giá vẫn đương nhiên được khai thác.

“Với trường hợp này cần phải định giá quyền khai thác khoáng sản khi đưa vào góp vốn để tránh thất thoát tài sản của nhà nước. Thực tế cho thấy, việc định giá tài sản, định giá quyền sử dụng đất để đưa vào góp vốn mặc dù đã có những quy định cụ thể nhưng vẫn xảy ra nhiều vi phạm. Do đó, việc định giá quyền khai thác khoáng sản là rất cần thiết nhưng khá phức tạp, cần được nghiên cứu và quy định chặt chẽ, rõ ràng, minh bạch. Nhất thiết trong dự thảo Luật Địa chất khoảng sản lần này cần cần bổ sung 1 điều về định giá quyền khai thác khoáng sản”, đại biểu góp ý đồng thời vì von: “Khoáng sản cũng là miếng mỡ ngon đặt trước miệng mèo. Ta không thể chỉ tăng cường dạy dỗ, nhắc nhở mèo mà cần phải đậy kỹ, khóa chặt; nếu không gần như chắc chắn sẽ phải đuổi, phải đánh, phải nhốt mèo lại, thậm chí xử trảm mèo”.

Không quy định giá tính thuế để tính tiền cấp quyền khai thác

Nêu phương án quản lý về địa chất và khoáng sản được tích hợp vào quy hoạch tỉnh, bao gồm khu vực đăng ký khai thác khoáng sản nhóm IV, đại biểu Nguyễn Quốc Luận (đoàn Yên Bái) cho rằng, quy định như vậy là chưa hợp lý bởi vì theo quy định trong dự thảo Luật, khoáng sản nhóm IV chỉ phù hợp mục đích làm vật liệu san lấp; đất đá thải mỏ. 

“Trong nhiều trường hợp, khoáng sản nhóm IV chỉ phát sinh nhu cầu khai thác trong quá trình thực hiện dự án đầu tư xây dựng công trình, hoặc phát sinh trong trường hợp thiết kế mỏ được thẩm định có khoáng sản nhóm IV trong bãi thải. Những dự án đầu tư xây dựng công trình có thời hạn, việc khai thác cũng diễn ra trong thời gian ngắn theo tiến độ thực hiện các công trình, dự án và cũng chỉ phục vụ cho công trình, dự án đó. Việc đưa khoáng sản nhóm IV vào đối tượng phải tích hợp trong quy hoạch tỉnh là không phù hợp thực tiễn, gây khó khăn cho các địa phương và các chủ dự án”, đại biểu Luận nêu. 

Đối với quy định về một trong những cơ sở để tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản là giá tính thuế tài nguyên khoáng sản, đại biểu Nguyễn Quốc Luận lưu ý, bảng giá tính thuế tài nguyên khoáng sản của các địa phương do UBND cấp tỉnh quy định, phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác theo cơ chế thị trường. Do vậy cùng một loại khoáng sản nhưng sẽ không có sự đồng nhất về mức giá của giữa các địa phương, dẫn đến việc tính tiền cấp quyền khai thác đối với cùng một loại khoáng sản giữa các địa phương sẽ khác nhau. 

Từ thực tế đó, đại biểu Nguyễn Quốc Luận đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc, xem xét không quy định sử dụng giá tính thuế tài nguyên khoáng sản làm căn cứ để tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản. Thay vào đó nên xây dựng bảng giá tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản cụ thể cho các loại khoáng sản khác nhau, áp dụng chung cho tất cả các địa phương để đảm bảo tính thống nhất trong thực hiện.