Theo kết quả ban đầu cuộc bầu cử lập pháp tại Cộng hòa Ireland vừa diễn ra hôm 8/2, đảngSinn Fein, vốn là cánh chính trị của tổ chức bán quân sựQuân đội Cộng hòa Ireland (IRA) trong quá khứ, đã giành chiến thắng lịch sử với 24,1% số phiếu ủng hộ.

Đảng Sinn Fein giành chiến thắng ở Ireland. Ảnh: AP.

Đây được đánh giá là kết quả rất bất ngờ với cả Ireland và khu vực châu Âu, dự báo sẽ có nhiều tác động đến mối quan hệ Anh - Liên minh châu Âu (EU) thời “hậu Brexit”.

Nhận định về chiến thắng của đảng Sinn Fein

Kết quả này được coi là lịch sử vì hai lí do. Thứ nhất, từ trước đến nay, lịch sử chính trường CH Ireland là lịch sử lưỡng đảng, tức là có hai đảng phái chính trị truyền thống lớn nhất là đảng Fianna Fail và đảng Fine Gael. Hai đảng này đã thay nhau cầm quyền trong suốt nhiều thập kỷ qua tại CH Ireland, kể từ khi quốc gia này tuyên bố chính thức độc lập cách đây gần 100 năm.

Trước đây thì Công đảng cũng từng có thời gian được xem là một đảng lớn thứ 3 tại CH Ireland nhưng chưa khi nào Công đảng nắm được quyền lực mà chỉ có thể tham gia với tư cách liên minh. Vì thế, việc một đảng khác ngoài hai đảng Fianna Fail và Fine Gael giành chiến thắng trong một cuộc bầu cử lập pháp và có thể sẽ là đảng chính đứng ra thành lập chính phủ là một sự kiện lịch sử, đánh dấu việc lần đầu tiên cả Fianna Fail lẫn Fine Gael đều thất bại.

Ý nghĩa lịch sử thứ hai, đó là việc đảng chiến thắng lại là Sinn Fein. Đây là đảng trong quá khứ đã từng là cánh chính trị của lực lượng bán quân sự Quân đội Cộng hoà Ireland (IRA), một tổ chức chủ trương đấu tranh vũ trang với chính phủ Vương quốc Anh để thống nhất CH Ireland và Bắc Ireland thành một quốc gia thống nhất.

Tổ chức này từng đứng sau nhiều vụ tấn công bạo lực, ám sát chính trị gia gây ra cái chết của hàng nghìn người trong hơn 3 thập kỷ bất ổn trên đảo Ireland và bị chính quyền Anh và nhiều nước xếp vào danh sách tổ chức khủng bố. Do đó, Sinn Fein là đảng gắn với một quá khứ rất xấu cùng với IRA. Trong nhiều năm, đảng Sinn Fein với lãnh đạo là ông Gerry Adams được xem là hình ảnh rất tiêu cực tại Ireland, dù từ sau năm 1998, sau khi có thoả thuận hoà bình “Ngày thứ Sáu tốt lành” thì tình hình chính trị trên đảo Ireland đã ổn định, IRA sau đó đã giải giáp vũ khí và Sinn Fein cũng không còn dính đến IRA.

Do đó, việc Sinn Fein chiến thắng được xem là cột mốc cho thấy tiến trình bình thường hoá các hoạt động chính trị tại CH Ireland đã hoàn tất, Sinn Fein đã gột rửa được hình ảnh của mình và thế lưỡng đảng trên chính trường CH Ireland có thể sẽ bị phá vỡ một cách lâu dài.

Đằng sau chiến thắng bất ngờ

Chiến thắng của Sinn Fein có các nguyên nhân khách quan và chủ quan. Về mặt khách quan, thì cuộc bầu cử này trước hết có thể xem là một sự trừng phạt của cử tri CH Ireland đối với hai đảng Fianna Fail và Fine Gael vì trong suốt bao năm qua, dù hai đảng này thay nhau lãnh đạo nhưng lại không tạo ra được các thay đổi tích cực mà cử tri Ireland mong đợi. Thay đổi ở đây không phải là thành tích kinh tế mà là việc cải thiện đời sống dân chúng, thu hẹp bất công xã hội. Hiện tại, CH Ireland đối mặt với một vấn đề lớn là dù kinh tế tăng trưởng rất ngoạn mục ở mức 5,6% trong năm 2019, thuộc dạng cao nhất châu Âu, nhưng rất nhiều tầng lớp trung lưu, bình dân lại không được hưởng lợi.

Thống kê cuối năm 2019 cho thấy CH Ireland có 10.500 người vô gia cư, là con số rất lớn với một quốc gia chỉ có khoảng 5 triệu dân và được xem là giàu có. Tiền mua nhà và thuê nhà quá đắt đỏ khiến rất nhiều tầng lớp dân chúng sống hết sức chật vật. Nói cách khác là sự giàu có và thịnh vượng của CH Ireland trong những năm qua không được phân phối một cách hợp lý.

Trong bối cảnh đó, chiến dịch tranh cử của hai đảng truyền thống là Fianna Fail và nhất là đảng Fine Gael của đương kim Thủ tướng Leo Varadkar lại bỏ qua các chủ đề dân sinh bức xúc của dân chúng. Chiến lược của ông Varadkar tập trung vào Brexit, là chủ đề mà dân chúng CH Ireland quan tâm nhất trong năm 2019 và là lĩnh vực mà ông Varadkar gặt hái được một số thành công, đặc biệt trong việc xử lý biên giới với Bắc Ireland.

Nhưng đây là một lựa chọn chiến lược sai lầm vì cuộc thăm dò dư luận sau bầu cử hôm 9/2 cho thấy cử tri Ireland bức xúc nhất là về vấn đề y tế (32%), tiếp đến là giá nhà ở (26%) và vấn đề Brexit lại bất ngờ trở nên nguội lạnh, chỉ được 1% cử tri quan tâm, nguyên nhân là vì cuộc tổng tuyển cử tại Anh đã đặt dấu chấm hết cho các hoài nghi về kịch bản Brexit. Ngược lại với Fine Gael và Fianna Fail, đảng Sinn Fein đã đưa ra một chương trình tranh cử thiên tả, với hứa hẹn nếu nắm quyền sẽ cho đóng băng giá thuê nhà, đồng thời xây dựng 100.000 nhà ở xã hội từ nay đến năm 2025. Các hứa hẹn này đã thu hút được cử tri Ireland. Ngoài ra, Sinn Fein cũng là đảng vận động cho nhiều thay đổi khác trong xã hội được cử tri Ireland ủng hộ như hôn nhân đồng tính hay cho phép phá thai. Cuối cùng, một yếu tố khác cần phải nhắc đến, đó là Sinn Fein đã cải thiện được rất nhiều hình ảnh của mình trong vài năm qua nhờ lãnh đạo mới là bà Mary Lou McDonald, một nữ chính trị gia có sức hút với công chúng.

Tác động lên quan hệ Anh-EU

Với quá khứ của mình, ngay sau khi Sinn Fein chiến thắng thì câu hỏi về việc thống nhất CH Ireland và Bắc Ireland lại được đặt ra. Thực tế là dù đã dứt bỏ các liên hệ với IRA nhưng Sinn Fein vẫn giữ chủ trương thống nhất hai miền của hòn đảo Ireland, tất nhiên bằng con đường hoà bình. Thăm dò dư luận trong ngày 10/2 tại CH Ireland cho thấy là 57% cử tri Ireland muốn có một trưng cầu dân ý về thống nhất với Bắc Ireland trong vòng 5 năm nữa. Tất nhiên, cũng cần phải có một cuộc trưng cầu ý dân tương tự ở Bắc Ireland, nhưng đó là một vấn đề khác.

Dù thế nào thì đây cũng là tác động rõ nhất trong quan hệ giữa CH Ireland với Vương quốc Anh. Thực ra thì cũng có những nhà phân tích tại Anh cho rằng, việc Sinn Fein chiến thắng có một phần đóng góp của Brexit bởi sau khi Brexit xảy ra thì những người chủ trương thống nhất CH Ireland và Bắc Ireland nhận thấy rằng họ có cơ hội biến tham vọng này thành hiện thực, do trong cuộc trưng cầu ý dân năm 2016 thì đa số người dân Bắc Ireland chống lại Brexit. Ngoài ra, các căng thẳng trong việc xử lý vấn đề biên giới giữa Bắc Ireland và CH Ireland trong thoả thuận Brexit cũng làm gia tăng tâm lý ly khai Bắc Ireland khỏi Vương quốc Anh. Những chi tiết này chúng ta sẽ thấy rõ hơn trong thời gian tới.

Trước mắt, thách thức lớn với Sinn Fein là phải thành lập được một chính phủ liên minh. Thực tế là dù chiến thắng nhưng Sinn Fein có thể không phải là đảng giành nhiều ghế nhất trong Hạ viện có 160 ghế của CH Ireland do đảng này chỉ giới thiệu 42 ứng cử viên ra tranh cử, so với 84 ứng cử viên của Fianna Fail và 82 ứng cử viên của Fine Gael. Vì thế, sức nặng của Sinn Fein trong Hạ viện CH Ireland cũng sẽ bị hạn chế và nếu không liên minh với 1 trong 2 đảng lớn thì Sinn Fein rất khó thành lập chính phủ./.