Đây là phát biểu của ông Nguyễn Văn Bình, Uỷ viên Bộ Chính trị, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương tại phiên Đối thoại cấp cao, Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2019 diễn ra chiều 17/1.

Theo ông Nguyễn Văn Bình, kinh tế Việt Nam có một năm thành công và đáng ghi nhận. Lần đầu tiên kể từ năm 2008, tăng trưởng kinh tế đạt 7,08%, trong nhóm các nước tăng trưởng cao nhất trong khu vực và trên thế giới, và vượt qua mọi con số dự báo trước đó. Nhiều chỉ tiêu kinh tế quan trọng thiết lập những kỷ lục mới; trong đó xuất khẩu đạt gần 245 tỷ USD, tăng 13,7% và vượt xa mức kỷ lục 214 tỷ USD của năm 2017. Nhờ đó xuất siêu cũng xác lập kỷ lục mới với 6,89 tỷ USD, tăng 147% so với năm trước. Trong năm 2018, Việt Nam thu hút được gần 35,5 tỷ USD vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, tỷ lệ giải ngân tiếp tục đạt mức tăng trưởng ấn tượng 9,1% với kỷ lục mới về số vốn giải ngân đạt 19,1 tỷ USD.

Ông Nguyễn Văn Bình, Uỷ viên Bộ Chính trị, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương phát biểu tại phiên Đối thoại cấp cao

Tuy nhiên, Việt Nam hiện đã đạt đến một trình độ phát triển kinh tế mà để tiếp tục tiến bước trở thành một nước có thu nhập cao hơn, cần phải có một sự đột phá trong chính sách.

“Khi đang đứng ở trên thành công chính là lúc chúng ta cần tĩnh tâm tư duy để xác định các vấn đề lớn mang tính cốt yếu, chiến lược, tạo nền tảng để phát triển cho giai đoạn tới. Chúng ta cần làm gì để Việt Nam không phải chỉ là “một còn mèo nhỏ” mà phải trở thành “một con hổ mới” của kinh tế châu Á?”, ông Bình nêu vấn đề.

Ông Bình cho rằng, Việt Nam cần thẳng thắn nhìn nhận những tồn tại, hạn chế của nền kinh tế. Một quốc gia muốn “hóa rồng, hóa hổ” thì trước tiên phải duy trì được tốc độ tăng trưởng cao và ổn định.

Việt Nam đang có lợi thế rất lớn để thu hút vốn đầu tư nước ngoài và lĩnh vực này cũng đóng vai trò như một cửa ngõ quan trọng để tiếp cận được hầu hết các thị trường lớn trên thế giới. Tuy nhiên, cơ hội luôn gắn liền với thách thức. Với nền công nghiệp phụ trợ còn yếu và thiếu, nhiều doanh nghiệp Việt Nam vẫn chủ yếu gia công ở giai đoạn cuối trong chuỗi sản xuất, giá trị gia tăng thấp nên khi các FTAs có tính đến quy tắc xuất xứ và năng lực của công nghiệp hỗ trợ thì Việt Nam sẽ gặp nhiều bất lợi.

Vì vậy, cần làm rõ chiến lược thu hút FDI trong thời gian tới là gì? Làm thế nào để kết nối được các doanh nghiệp Việt Nam với các doanh nghiệp FDI cùng tham gia vào chuỗi giá trị, sản xuất toàn cầu, và cùng khai thác được các lợi thế của các FTA thế hệ mới mang lại?

Theo Trưởng ban Ban Kinh tế Trung ương, trong Báo cáo “Tương lai số của chúng ta” do Diễn đàn Kinh tế thế giới công bố vào tháng 10/2018, ước tính đến năm 2022, kinh tế số đóng góp khoảng 60% GDP toàn cầu, cùng với đó là khoảng cách giữa nền kinh tế số và nền kinh tế thực, giữa xã hội số và xã hội thực dần xóa nhòa.

Về cơ bản, kinh tế số, xã hội số sẽ tiếp tục là những câu chuyện lớn ít nhất trong cả thập kỷ tới, do đó đây là cơ hội của Việt Nam bởi trong lĩnh vực này, tất cả các quốc gia đều cùng một vạch xuất phát. Trong thời đại công nghệ gắn với đổi mới sáng tạo thì những rào cản công nghệ truyền thống không còn là khoảng cách lớn nữa, cơ hội được chia đều và mọi quốc gia đều có thể vươn lên bứt phá.

Vậy Việt Nam cần làm gì để tận dụng hiệu quả những cơ hội mà nền kinh tế số đem lại, để không bỏ lỡ chuyến tàu công nghiệp 4.0, để đưa nền kinh tế số thực sự trở thành một động lực mới cho tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững trong thời gian tới?

Theo ông Bình, khát vọng của Việt Nam là tới năm 2045 sẽ trở thành nước thịnh vượng nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày lập nước, có thể đứng trong hàng ngũ những nước thu nhập cao.

Chính vì vậy, tại Diễn đàn lần này, Việt Nam mong muốn cùng các chuyên gia thế giới thảo luận sâu sắc con đường để hướng tới mục tiêu cao đẹp đó, những cơ hội và thách thức, những động lực và nền tảng để Việt Nam có thể phát triển nhanh và bền vững, thực sự trở thành một con hổ mới của kinh tế châu Á.

Quá trình sản xuất đang diễn ra mạnh mẽ hơn trong không gian mạng, với sự xuất hiện của cuộc cách mạng 4.0 thế giới đang ở điểm gẫy của quá trình chuyển đổi số. Đây là cơ hội cho Việt Nam thực hiện khát vọng “Việt Nam hùng cường”.

Cần đẩy mạnh liên kết kinh tế

Tại diễn đàn, ông Ousmane Dione, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam cho biết, Việt Nam đang trở thành một trung tâm sản xuất, điểm đến của doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Các doanh nghiệp FDI không chỉ tăng vốn mà còn tạo hàng triệu việc làm trực tiếp, gián tiếp, mang đến xuất khẩu quan trọng cho Việt Nam.

Tuy nhiên, Việt Nam tham gia chuỗi sản xuất của thế giới còn nông, nên chưa gặt hái được nhiều lợi ích mở cửa với bên ngoài cho doanh nghiệp nội.

Các đại biểu thảo luận tại diễn đàn

“Cán cân xuất nhập khẩu chủ yếu thuộc về FDI, 70% giá trị thương mại trong hoạt động xuất khẩu thuộc về khu vực có vốn FDI. Trong khi đó, thâm hụt thương mại hiện nay thuộc về khu vực doanh nghiệp trong nước”, ông Ousmane Dione cho hay.

Đáng lo hơn, theo ông Ousmane Dione, tỷ trọng giá trị nội địa của Việt Nam hiện đã giảm theo thời gian, đóng góp của Việt Nam còn thấp trong các sản phẩm xuất khẩu cao, giá trị nội địa sản phẩm điện tử chỉ chiếm 40%, còn lại 60% là nguyên liệu nhập khẩu.

“Giai đoạn 2010 - 2016 giá trị nội địa trong hàng xuất khẩu có độ tinh xảo cao tại Việt Nam cũng giảm. Điều này thực chất cho thấy Việt Nam vẫn lắp ráp, sử dụng nhiều lao động, giá trị thấp”, ông Ousmane Dione nói.

Nguyên nhân của tình trạng này là do Việt Nam thiếu nhà cung cấp trong nước có chất lượng tốt. Hiện chỉ có 9% doanh nghiệp trong nước có chứng chỉ quốc tế về chất lượng.

Theo ông Ousmane Dione, ở cuộc Cách mạng 3.0, giá trị gia tăng trên thế giới hầu hết tạo ra là ở phần thượng nguồn như nghiên cứu chế tạo (R&D), quản trị vòng đời sản phẩm gắn với đổi mới ứng dụng, tiếp sau đó mới là các giá trị ở hạ lưu như marketing và giao kết dịch vụ thương mại. Còn đối với cuộc Cách mạng 4.0 nó sẽ thay đổi nhanh chóng, R&D chỉ một vài nước có được, còn các giá trị thương mại, dịch vụ sẽ được nhiều nước tận dụng và tạo giá trị.

“Hiện Việt Nam mới chỉ tham gia vào lắp ráp cơ bản, có nghĩa Việt Nam đang tham gia giá trị ngày càng thấp. Chính vì vậy, trong thời gian tới bất kỳ việc nào gia tăng đầu tư nào thì cũng nên đầu tư đồng bộ cả vào thượng nguồn và hạ nguồn”, ông Ousmane Dione đề xuất.

Bên cạnh đó, ông Ousmane Dione cũng cho rằng, Việt Nam cần đầu tư tạo dựng giá trị cho nền kinh tế ở tiền sản xuất và hậu sản xuất, ví dụ dẫn chứng hiện nay là Samsung Việt Nam đang tiếp tục đầu tư vào R&D ở Hà Nội và TP.HCM. Đây là điểm tích cực đối với chu trình chuỗi giá trị Việt Nam.

“Các ngành chức năng Việt Nam cần nâng cao giá trị doanh nghiệp trong nước để kết nối, tận dụng hợp tác với FDI và chuỗi giá trị toàn cầu. Việt Nam cần đẩy mạnh liên kết kinh tế, bao gồm các lĩnh vực dịch vụ và tham khảo kinh nghiệm quốc tế. Bên cạnh đó, cần thu hút nhà đầu tư thành đối tác chính để đưa ra hướng dẫn chỉ đạo, tiếp thị cần thiết cho nền kinh tế với bên ngoài”, ông Ousmane Dione khuyến cáo./.