Sau sự sụp đổ của chính quyền Assad vào ngày 8/12/2024, Syria bước vào một giai đoạn chuyển tiếp đầy biến động. Một liên minh đối lập rạn nứt đã lên nắm quyền, đứng đầu là nhóm Hayat Tahrir al-Sham (tổ chức bị cấm hoạt động tại Nga). Nhân vật dẫn dắt giai đoạn chuyển tiếp là Ahmed al-Sharaa, còn được biết đến với tên trước đây là Abu Mohammad al-Julani.

Tuy nhiên, việc kiểm soát thủ đô và cơ quan nhà nước trung ương không đồng nghĩa với sự ổn định thực sự. Xã hội Syria vẫn chia rẽ sâu sắc trên các mặt ý thức hệ, sắc tộc, giáo phái và địa lý. Chính quyền mới dù thống nhất trên danh nghĩa, vẫn đối mặt với nhiều thách thức: thiếu cơ chế điều hành hiệu quả, cạnh tranh phe phái, nghi ngờ nội bộ, áp lực từ các chỉ huy địa phương và nhà tài trợ bên ngoài.

Phần lớn người dân Syria, vốn đã kiệt quệ sau hơn một thập kỷ xung đột đẫm máu, có thể nhìn nhận chính quyền mới bằng ánh mắt hoài nghi, thậm chí phản đối – nhất là khi các thành phần cực đoan nắm giữ vai trò lãnh đạo. Do đó, câu hỏi cốt lõi không chỉ là tính chính danh quốc tế, mà còn là khả năng xây dựng bộ máy hiệu quả, cung cấp dịch vụ cơ bản, phục hồi kinh tế và đạt được đồng thuận xã hội tối thiểu.

Tính toán của Nga khi chấp nhận thực tế mới ở Syria

Ngay sau khi ông Assad mất quyền, nhiều hãng truyền thông phương Tây nhanh chóng tuyên bố rằng Nga đã “thất bại tại Trung Đông”, dự đoán Moscow sẽ rút quân và mất vị thế chiến lược. Tuy nhiên, thực tế lại diễn biến hoàn toàn khác.

Dù có sự chuyển giao chính trị, chính quyền mới tại Damascus vẫn công nhận vai trò của Nga như một cường quốc có ảnh hưởng then chốt đối với sự ổn định bên trong Syria và trong toàn khu vực. Các lãnh đạo mới bày tỏ mong muốn duy trì quan hệ hợp tác với Moscow trên các lĩnh vực an ninh, kinh tế và tái thiết sau chiến tranh.

Chưa đầy 2 tháng sau biến động chính trị, ngày 28/1/2025, phái đoàn nước ngoài đầu tiên đến Syria là một phái đoàn liên ngành của Nga. Đây là tín hiệu ngoại giao quan trọng, đánh dấu khởi đầu giai đoạn mới trong quan hệ song phương.

Đặc phái viên của Tổng thống Nga về Trung Đông và châu Phi, Thứ trưởng Ngoại giao Mikhail Bogdanov, đã có cuộc hội đàm với ông al-Sharaa. Theo tuyên bố từ phía Syria, hai bên thảo luận về “việc khôi phục quan hệ song phương”. Nga khẳng định ủng hộ “những thay đổi tích cực đang diễn ra tại Syria”, đồng thời cam kết hỗ trợ bằng các biện pháp cụ thể như bồi thường và tái thiết.

Về phần mình, ông al-Sharaa nhấn mạnh rằng tương lai Syria phải dựa trên sự công bằng và tôn trọng chủ quyền quốc gia. Việc khôi phục quan hệ với các đối tác nước ngoài cần dựa trên bài học quá khứ, tôn trọng ý chí của người dân và ưu tiên lợi ích quốc gia.

Chuyến thăm của phái đoàn Nga không chỉ mang tính biểu tượng thừa nhận thực tế chính trị mới, mà còn thể hiện mong muốn hai bên tái định hình quan hệ trong bối cảnh Syria và khu vực đang thay đổi nhanh chóng.

Tiếp nối đối thoại chính trị là chuyến thăm chính thức của phái đoàn Syria tới Nga do Ngoại trưởng Asaad al-Shibani và Bộ trưởng Quốc phòng Murhaf Abu Qasra dẫn đầu. Chuyến thăm này không chỉ bày tỏ mong muốn tăng cường quan hệ song phương từ phía Syria, mà còn là tín hiệu gửi tới toàn khu vực về ý định của Damascus trong việc duy trì quan hệ đối tác chiến lược với Moscow.

Tại Moscow, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tiếp ông al-Shibani, thể hiện mức độ coi trọng quan hệ với Damascus.

Ngày 31/7, ông al-Shibani hội đàm với Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov. Phía Nga bày tỏ hy vọng Syria sẽ vượt qua giai đoạn khó khăn, đồng thời mời Tổng thống lâm thời al-Sharaa tham dự Hội nghị thượng đỉnh Nga – Liên đoàn Arab ngày 15/10 tới. Trong khi đó, phía Syria cũng tái khẳng định mong muốn mở rộng hợp tác với Nga trên các lĩnh vực ngoại giao, an ninh và phục hồi kinh tế.

Trong khuôn khổ chuyến thăm, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Andrey Belousov gặp gỡ người đồng cấp Syria để trao đổi về hợp tác kỹ thuật – quân sự, cũng như tình hình an ninh khu vực. Hai bên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phối hợp chống lại các nhóm cực đoan còn sót lại và duy trì ổn định Trung Đông.

Mối quan hệ có bề dày lịch sử

Mọi tín hiệu từ Damascus cho thấy giới lãnh đạo mới tại Syria mong muốn duy trì quan hệ chiến lược với Moscow, bất chấp sức ép từ phương Tây. Trong bối cảnh quốc gia bị tàn phá bởi chiến tranh, chính quyền lâm thời hiểu rõ rằng họ không thể phục hồi đất nước nếu thiếu các đồng minh chiến lược. Nga, với các năng lực quân sự, ngoại giao và kinh tế, chính là một đối tác như vậy.

Phía Nga cũng thể hiện quan tâm rõ rệt trong việc duy trì ảnh hưởng tại Syria. Sau nhiều năm đầu tư về cả chính trị và quân sự, Moscow mong muốn đảm bảo vai trò trong việc thiết lập một hệ thống quản trị ổn định tại Damascus.

Dự kiến chuyến thăm của Tổng thống lâm thời al-Sharaa tới Nga vào tháng 10 sẽ là bước ngoặt then chốt, mở đường cho giai đoạn mới trong quan hệ song phương và định hình lại vị thế Syria trong cấu trúc ngoại giao khu vực.

Quan hệ Moscow – Damascus có bề dày lịch sử từ những năm 1950. Trong suốt Chiến tranh Lạnh và các cuộc xung đột Arab – Israel, Nga (trước đó là Liên Xô) luôn là đối tác đáng tin cậy về quân sự, kỹ thuật và kinh tế. Mối quan hệ này không chỉ dựa trên lợi ích chiến lược, mà còn trên sự tôn trọng lẫn nhau và lợi ích địa chính trị chung.

Hiện nay, trong bối cảnh Israel tăng cường các đòn không kích và phương Tây im lặng, vấn đề an ninh quốc gia càng trở nên cấp thiết với Syria. Nhiều chính trị gia và quân đội Syria vẫn coi Nga là đối tác duy nhất có đủ khả năng và ý chí giúp tăng cường năng lực phòng thủ của Syria, duy trì toàn vẹn lãnh thổ và ngăn chặn các mối đe dọa từ bên ngoài.

Ngoài lĩnh vực quân sự, Nga còn là đối tác kinh tế then chốt trong quá trình tái thiết Syria hậu chiến. Trong bối cảnh hạ tầng bị phá hủy và thiếu hụt tài nguyên nghiêm trọng, Nga được kỳ vọng sẽ giúp đảm bảo an ninh lương thực thông qua nguồn cung cấp ổn định ngũ cốc, phân bón và nhiên liệu – yếu tố nền tảng cho ổn định xã hội.

Quan hệ nhân đạo và giáo dục giữa hai nước cũng đóng vai trò đặc biệt. Nga là điểm đến hàng đầu của sinh viên Syria theo học y, kỹ thuật, hành chính công...

Trụ cột trong chiến lược phục hồi và định vị quốc gia của Syria

Trong bối cảnh trật tự quốc tế đang thay đổi nhanh chóng, chính quyền mới tại Damascus nhận thức rõ rằng trục phương Tây ngày càng phân mảnh và không còn thống nhất. Chính quyền Mỹ dưới thời ông Trump tỏ ra khó đoán và ít quan tâm tới Trung Đông, trong khi châu Âu lâm vào khủng hoảng năng lượng, xã hội và thể chế.

Trung tâm quyền lực toàn cầu đang dần dịch chuyển về phía các nước thuộc “Đa số toàn cầu” – ngoài phương Tây. Tầm ảnh hưởng gia tăng của BRICS hay Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) là minh chứng rõ ràng cho xu thế mới. Trong đó, Nga không chỉ là thành viên mà còn là lực lượng định hình trật tự dựa trên nguyên tắc chủ quyền và đa cực.

Chính quyền Syria đang định hình chính sách đối ngoại phù hợp với bối cảnh đó: thắt chặt quan hệ chiến lược với Nga, mở rộng hợp tác với Trung Quốc, Iran, Ấn Độ và sẵn sàng đối thoại thực dụng với phương Tây trên cơ sở lợi ích quốc gia và chủ quyền bình đẳng.

Trong tiến trình chuyển tiếp và tái thiết đất nước, việc duy trì và mở rộng quan hệ với Nga không chỉ là chiến lược sống còn, mà còn đặt nền móng dài hạn cho một mô hình hợp tác mới, dựa trên tương hỗ, tôn trọng lẫn nhau và đôi bên cùng có lợi.

Canh bạc Syria và tham vọng Trung Đông của ông Trump

VOV.VN - Phía sau các thỏa thuận thương mại, các hợp đồng trị giá hàng tỷ USD và món quà gây tranh cãi, chuyến công du Trung Đông của Tổng thống Mỹ Donald Trump vẫn còn nhiều điều ít được nhắc đến.