Đánh giá về quá trình chuẩn bị các văn kiện đại hội, Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng cho biết: việc chuẩn bị văn kiện đã được chuẩn bị rất công phu, chu đáo, bài bản, qua nhiều lần, nhiều vòng, từng bước hoàn thiện, có nhiều đổi mới quan trọng về nội dung và phương pháp. Các văn kiện thực sự là sản phẩm kết tinh trí tuệ của toàn Đảng, toàn dân, thể hiện rõ sự thống nhất giữa “ý Đảng, lòng dân”, hòa quyện cùng quyết tâm và ý chí phát triển dân trong công cuộc xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.  

Tổng kết nhiệm kỳ XII và nhìn lại 35 năm đổi mới, Tổng bí thư – Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đánh giá: Năm năm qua, chúng ta đã đạt được nhiều thành tựu rất quan trọng, khá toàn diện, tạo nhiều dấu ấn nổi bật; đất nước phát triển nhanh và bền vững; củng cố, nâng cao niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa. Kinh tế duy trì tốc độ tăng trưởng bình quân khá cao, khoảng 5,9%. Năm 2020, trong bối cảnh đại dịch Covid-19 tác động mạnh đến nước ta nhưng với nỗ lực vượt bậc, kinh tế nước ta vẫn đạt mức tăng trưởng 2,91%. 

Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị được đặc biệt chú trọng, được tiến hành toàn diện, đồng bộ, có hiệu quả trên tất cả các mặt chính trị, tư tưởng đạo đức, tổ chức và cán bộ.

Nhìn lại 35 năm đổi mới, Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng khẳng định: Với tất cả sự khiêm tốn, chúng ta vẫn có thể nói rằng, đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay”. Đồng thời, Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng cũng nhấn mạnh: "Những thành tựu đó là sản phẩm kết tinh sức sáng tạo, là kết quả của cả một quá trình phấn đấu bền bỉ, liên tục qua nhiều nhiệm kỳ của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta".

Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng cũng chỉ ra 5 bài học kinh nghiệm quý báu từ thực tiễn công cuộc đổi mới, nhất là 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XII của Đảng:

Một là: xây dựng, chỉnh đốn Đảng cần thường xuyên, quyết liệt, hiệu quả. Kiên định vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin. Thường xuyên tăng cường củng cố đoàn kết trong Đảng. Xây dựng nhà nước và hệ thống chính trị trong sạch, kiểm soát quyền lực, đấu tranh phòng chống tham nhũng, lãng phí, công tác cán bộ phải thực sự là then chốt của then chốt. Phát huy tinh thần gương mẫu của đảng viên, vị trí càng cao thì gương mẫu càng cao.

Hai là: quán triệt quan điểm dân là gốc, phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Kiên quyết thực hiện dân biết, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng. Lấy hạnh phúc, ấm no của nhân dân làm mục tiêu phấn đấu. Dựa vào nhân dân để xây dựng Đảng.

Ba là: trong lãnh đạo, chỉ đạo phải có quyết tâm cao, nỗ lực lớn, phát huy mọi nguồn lực và tính ưu việt của CNXH, phát huy sức mạnh đồng bộ của cả hệ thống chính trị.

Bốn là: tập trung ưu tiên xây dựng thể chế, đảm bảo giữa đổi mới kinh tế và đổi mới chính trị, văn hóa; giữa tăng trưởng kinh tế và văn hóa phát triển con người; giữa phát triển kinh tế xã hội với quốc phòng an ninh; giữa độc lập tự chủ và hội nhập...

Năm là: chủ động nghiên cứu, nắm bắt tình hình, tuyệt đối không để bị động, bất ngờ. Kiên quyết bảo vệ độc lập, chủ quyền lãnh thổ. Chủ động hội nhập trên cơ sở tự chủ, độc lập.

"5 bài học này là cơ sở để Đảng ta tiếp tục phát huy, tự tin vượt qua những khó khăn, thách thức mới cũng như những nhiệm vụ nặng nề của Đảng ta sắp tới" - Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng nói.

Về phương hướng nhiệm vụ nhiệm kỳ Đại hội thứ XIII của Đảng và những năm tiếp theo, Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng nêu 5 quan điểm chỉ đạo của Đảng trong thời gian tới:

Thứ nhất, kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và CNXH. Kiên định đường lối đổi mới của Đảng để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Đây là nền tảng vững chắc của Đảng.

Thứ hai, đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ, phát triển nhanh và bền vững đất nước; gắn kết chặt chẽ và triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, trong đó phát triển kinh tế - xã hội là trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt; phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần; bảo đảm quốc phòng, an ninh là trọng yếu, thường xuyên.

Thứ ba, khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Phát huy dân chủ XHCN, sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và của nền văn hoá, con người Việt Nam.

Thúc đẩy đổi mới sáng tạo, ứng dụng mạnh mẽ khoa học và công nghệ, nhất là những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại;.

Thứ tư, tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng. Xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện, xây dựng Nhà nước tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả.

Xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, gắn bó mật thiết với nhân dân là những nhân tố có ý nghĩa quyết định thành công của sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước, bảo vệ Tổ quốc.

Thứ năm, mục tiêu tổng quát là: Nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng. Xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện.

Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng cũng bày tỏ quyết tâm mạnh mẽ và tin tưởng, với hướng đi đúng đắn, hợp quy luật, ý Đảng hợp lòng dân, phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, khát vọng vươn lên mãnh liệt và ý chí quyết tâm chính trị cao, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta sẽ tiếp tục tạo nên những kỳ tích phát triển mới, vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội, thực hiện thành công tâm nguyện của Chủ tịch Hồ Chí minh vĩ đại và ước vọng của toàn dân tộc.

Trước đó, thay mặt Đoàn Chủ tịch Đại hội trình bày diễn văn khai mạc, Uỷ viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh: Đại hội XIII của Đảng diễn ra trong bối cảnh đất nước đang đứng trước nhiều thời cơ và thách thức đan xen, nhiều vấn đề chiến lược mới đặt ra cần phải giải quyết, từ tình hình quốc tế, khu vực dự báo tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường, đến các thách thức mang tính toàn cầu về biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh và cả những thành tựu ngoạn mục của tiến bộ khoa học công nghệ đang tác động, ảnh hưởng mạnh mẽ tới đời sống kinh tế - xã hội của đất nước ta cũng như toàn thế giới.

“Cán bộ, đảng viên, nhân dân đang mong muốn và đặt nhiều kỳ vọng vào những quyết sách đúng đắn, mạnh mẽ của Đảng để khơi thông mọi nguồn lực, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, kết hợp với sức mạnh thời đại, đẩy mạnh xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa gắn với phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiếp tục đà phát triển đất nước nhanh và bền vững, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.” Thủ tướng  Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh.

Với quan điểm nhìn thẳng vào sự thật, nói đúng sự thật, đổi mới, hội nhập và phát triển, phát huy truyền thống đoàn kết, chung sức, đồng lòng, kiên định niềm tin vào chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường mà Đảng và Bác Hồ kính yêu đã lựa chọn, Đại hội có nhiệm vụ kiểm điểm thực hiện Nghị quyết Đại hội XII của Đảng gắn với việc đánh giá 35 năm tiến hành công cuộc đổi mới; 30 năm thực hiện cương lĩnh năm 1991; 10 năm thực hiện cương lĩnh bổ sung, phát triển năm 2011 và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2011 – 2020; đề ra phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025; xác định mục tiêu, phương hướng đến năm 2030 và tầm nhìn phát triển đất nước đến năm 2045.

Đồng thời, Đại hội kiểm điểm sâu sắc, toàn diện công tác xây dựng Đảng và sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII; xác định phương hướng, nhiệm vụ xây dựng Đảng trong nhiệm kỳ mới; đánh giá việc thi hành Điều lệ Đảng; đặc biệt là bầu Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII gồm những đồng chí thực sự tiêu biểu về phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng, năng lực lãnh đạo, bản lĩnh và trí tuệ đủ sức đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp đổi mới, lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện những nhiệm vụ to lớn, nặng nề, nhưng cũng rất vẻ vang được Đảng, Nhà nước và Nhân dân giao phó trong những năm tới.

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc cũng khẳng định “Với định hướng đúng đắn, khát vọng phát triển mạnh mẽ và quyết tâm chính trị cao, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta nhất định sẽ lập nên thành tựu phát triển mới vì một nước Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc, cùng tiến bước, sánh vai với các cường quốc năm châu, thực hiện thành công tâm nguyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại và ước vọng của nhân dân ta.”

Ông Trần Quốc Vượng - Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư - trình bày Báo cáo kiểm điểm sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XII. Báo cáo thừa nhận một số khuyết điểm trong lãnh đạo, chỉ đạo nhiệm kỳ qua của Bộ Chính trị, Ban Bí thư. 

Thường trực Ban Bí thư Trần Quốc Vượng cũng cho biết, nhiệm kỳ qua, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện công tác kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật đảng, với 36 đoàn kiểm tra do các Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư làm trưởng đoàn, 110 lượt kiểm tra các tổ chức Đảng trong việc chấp hành Điều lệ Đảng, nghị quyết, chỉ thị của Đảng.

Bộ Chính trị và Ban Bí thư cũng đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo công tác phát hiện, xử lý tham nhũng, thực hiện đồng bộ giữa xử lý kỷ luật, xử lý hành chính với xử lý hình sự, chỉ đạo công tác phát hiện, xử lý tham nhũng ở địa phương cơ sở. Ngăn chặn, xử lý tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực, gây phiền hà cho người dân và doanh nghiệp, khắc phục dần tình trạng "trên nóng, dưới lạnh". Chú trọng lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện các giải pháp phòng ngừa tham nhũng, nhất là đẩy mạnh cải cách hành chính, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động quản lý, điều hành. Công khai, minh bạch trong tổ chức, hoạt động của các cơ quan, tổ chức, đơn vị và công tác cán bộ. Kiện toàn tổ chức, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động và sự phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị chức năng phòng, chống tham nhũng, từng bước mở rộng, tăng cường phòng, chống tham nhũng ở khu vực ngoài nhà nước.