Sáng nay 30/11, tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội đã biểu quyết thông qua dự thảo Luật Tư pháp người chưa thành niên.

Luật này quy định về xử lý chuyển hướng, hình phạt đối với người chưa thành niên phạm tội; thủ tục tố tụng đối với người chưa thành niên là người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố, người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị buộc tội, bị hại, người làm chứng; thi hành án phạt tù, tái hòa nhập cộng đồng đối với người chưa thành niên; nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân, gia đình trong hoạt động tư pháp người chưa thành niên.

Tách vụ án hình sự

Trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, một số ý kiến nhất trí với quy định phải tách vụ án trong giai đoạn điều tra và đề nghị giao cho liên ngành tư pháp trung ương hướng dẫn cụ thể thời điểm tách vụ án. Có ý kiến nhất trí quy định phải tách vụ án ngay sau khi có chứng cứ chứng minh hành vi phạm tội của bị can. Có ý kiến đề nghị quy định có thể tách vụ án.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhấn mạnh, nhằm thể chế hóa yêu cầu của Đảng về “phát triển hệ thống tư pháp thân thiện và bảo vệ trẻ em”, thực thi đầy đủ các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, luật đã bổ sung nhiều chính sách và quy định chuyên biệt, thân thiện và nhân văn hơn dành cho người chưa thành niên.

Trên cơ sở ý kiến đại biểu Quốc hội thảo luận tại Kỳ họp thứ 7 và tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách, để bảo đảm thận trọng, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo Ủy ban Tư pháp xin ý kiến 5 cơ quan có liên quan về quy định tách vụ án hình sự.

Văn bản tham gia ý kiến của 5 cơ quan (Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Tư pháp, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, TANDTC) đều thống nhất việc tách vụ án trong trường hợp vụ án có bị can là người chưa thành niên và bị can là người trưởng thành.

Đồng thời, Tòa án nhân dân tối cao đề nghị không quy định cụ thể thời điểm tách vụ án tại giai đoạn điều tra trong luật, mà nên giao cho liên ngành tư pháp trung ương quy định chi tiết.

Để bảo đảm phù hợp và bao quát đầy đủ các trường hợp phát sinh trong thực tiễn giải quyết án, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội và ý kiến của các cơ quan tư pháp trung ương, dự thảo luật đã được chỉnh lý theo hướng quy định tách vụ án nhằm bảo đảm thực thi đầy đủ các chính sách nhân văn, tiến bộ đối với người chưa thành niên, đồng thời, không quy định cụ thể trong luật về thời điểm tách vụ án tại giai đoạn điều tra mà giao cho liên ngành tư pháp trung ương quy định chi tiết việc tách vụ án.

Áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng, thủ tục xét xử thân thiện

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cũng cho biết, có ý kiến đề nghị mở rộng thêm một số tội danh và một số trường hợp không cho phép người chưa thành niên được áp dụng biện pháp XLCH.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội giải trình rằng Bộ luật Hình sự (BLHS) hiện hành quy định 14 tội không áp dụng xử lý chuyển hướng đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi và 8 tội không áp dụng xử lý chuyển hướng đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi.

Khi xét xử người chưa thành niên về những tội trên, căn cứ vào tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội, tòa án có 2 lựa chọn (hoặc là áp dụng hình phạt hoặc là áp dụng biện pháp tư pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng).

Thể chế hóa Chỉ thị số 28-CT/TW của Bộ Chính trị về “phát triển hệ thống tư pháp thân thiện và bảo vệ trẻ em”, luật đã chuyển biện pháp tư pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng thành biện pháp xử lý chuyển hướng.

Theo đó, khi phạm vào những tội nêu trên, người chưa thành niên vẫn chỉ có thể bị áp dụng hoặc là giáo dục tại trường giáo dưỡng hoặc là hình phạt (giống như quy định BLHS hiện hành) và không được phép áp dụng xử lý chuyển hướng ngoài cộng đồng nên không làm ảnh hưởng đến trật tự, an toàn xã hội; nhưng nhân văn hơn hiện hành vì người chưa thành niên sẽ được áp dụng đưa vào trường giáo dưỡng sớm hơn ngay từ giai đoạn điều tra (thay vì phải chờ đến khi kết thúc phiên tòa sơ thẩm mới được áp dụng như hiện nay), từ đó sẽ rút ngắn đáng kể thời hạn tạm giam, hạn chế tối đa việc gián đoạn quyền học tập, học nghề.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội thấy rằng nếu bổ sung thêm các trường hợp không được phép áp dụng XLCH như ý kiến nêu trên thì sẽ làm tăng nặng hơn rất nhiều trách nhiệm hình sự của người chưa thành niên so với hiện hành. Như vậy, sẽ không phù hợp với quan điểm chỉ đạo xuyên suốt đặt ra đối với quá trình soạn thảo, thẩm tra, chỉnh lý dự thảo luật đó là căn bản không được làm tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với người chưa thành niên so với quy định hiện hành.

“Do đó, đề nghị Quốc hội cho giữ quan điểm chỉ đạo này và không bổ sung các trường hợp không được phép xử lý chuyển hướng mà gây bất lợi và làm nặng hơn trách nhiệm hình sự của người chưa thành niên so với quy định của hiện hành”, theo bà Lê Thị Nga.