Gần đây, giới chơi sách bắt đầu làm quen với những phiên đấu giá sách. Trong một phiên đấu giá do fanpage Đông A Gallery tổ chức, 2 bản S100 của các tác phẩm “Anh em nhà Karamazov” và “Kiêu hãnh và định kiến” được bán với mức giá lần lượt là 39 triệu đồng và 30 triệu đồng. Trước đó, vào nửa đầu tháng 7, bản S100 của “Bố già” được bán với giá 85 triệu đồng, trong khi ấn bản chữ A “siêu đặc biệt” của ấn phẩm này được bán với mức giá... 260 triệu đồng sau gần 100 lượt trả giá.

Chế tác cầu kì

Về cơ bản, những bản sách đặc biệt này có nội dung không khác gì những bản phổ thông. Nhưng về hình thức, những cuốn sách đặc biệt được đầu tư hết sức tỉ mỉ, gia công kĩ lưỡng bằng những chất liệu quí. Các bản sách S100 của Đông A có phần bìa được làm bằng da thật hoặc da nhân tạo, được nghệ nhân Nguyễn Đức Khuynh chế tác hoàn toàn thủ công. Trên bìa chạm trổ những hoa văn đẹp mắt. Phần logo tên sách được thiết kế riêng mạ vàng. Ruột in 2 màu trên giấy đẹp, có đóng dấu đỏ của Đông A và đánh số thứ tự từ 1 tới 100.

Theo ông Nguyễn Việt Thắng, đại diện Công ty Cổ phần Văn hóa Đông A, để có được những bản sách đặc biệt này, công ty đã phải trải qua một quá trình học hỏi, tìm tòi, mày mò thử nghiệm khá tốn kém “Trong những năm gần đây, sau khi Đông A Gallery được thành lập thì chúng tôi cũng có cơ hội đi tìm hiểu về thị trường sách cổ và sách sưu tầm trên thế giới, tham quan các bảo tàng sách, công nghệ làm sách. Chúng tôi mong muốn là Việt Nam mình cũng có những ấn phẩm, những bản sách đẹp như vậy. Đó là lí do chúng tôi nghiên cứu cho ra đời các ấn bản sách đặc biệt”.

Tương tự, NXB Kim Đồng từng cho ra đời những cuốn sách như “Việt Nam Sử lược” phiên bản đặc biệt in trên giấy Conqueror High White Laid định lượng 120gsm, “Đảo mộng mơ” in trên giấy Ford kem April Fine định lượng 190gsm.

Hay Alphabooks từng sản xuất 3 bản giới hạn cuốn “Hồi ức về kinh thành Huế đầu thế kỷ XIX” bằng trúc chỉ, loại giấy đặc biệt có nguồn gốc từ chính mảnh đất Cố Đô.

“Cuốn sách tôi đang cầm đây là sơn mài bìa cứng, 100 bản bán trong 5 phút hết sạch. Chúng tôi còn 3 cuốn nữa làm bằng trúc chỉ, bán ở Hà Nội 2 cuốn và 1 cuốn ở Huế", tiến sĩ Nguyễn Mạnh Hùng, giám đốc Alphabooks hào hứng. "Tất cả chỉ sản xuất 3 cuốn thôi. Từ ‘trúc chỉ’ của chúng ta do giáo sư Bửu Ý đặt tên đã được đưa vào từ điển nguyên văn như thế, được thế giới công nhận. Đấy là niềm tự hào của chúng ta, giống như từ ‘phở' và từ ‘bánh mì”.

Theo họa sĩ Trần Đại Thắng, Giám đốc Đông A và cũng là một nhà thiết kế sách có tiếng, vì làm thủ công nên những bản sách đặc biệt mất rất nhiều thời gian mới có thể hoàn thành. Chẳng hạn như những bản sách đánh chữ “S” làm theo lối châu Âu cổ điển, khâu sách từng tép, siết tay những chiếc gân trên gáy sách và để nguyên trong 24 giờ để định hình, sau đó mạ nhũ vàng trên da. Một số ấn bản có tờ gác thủy ấn phải đặt các chuyên gia làm thủ công từng tờ, mỗi tờ gác được tạo ra đều là duy nhất.

Nhà báo Yên Ba, một người viết sách và cũng là nhà sưu tầm sách cho biết, chính những công đoạn sản xuất cầu kì, tỉ mỉ đó làm nên giá trị cuốn sách. Người chơi sách, người sưu tập sách quí chỉ cần nhìn vào sẽ nhận ra ngay và trân trọng những cuốn sách như thế. “Những phiên bản đặc biệt đầu tiên của Đông A ra đời vào quãng năm 2005", nhà báo Yên Ba nói. "Khi đó người của Đông A đã đi khắp các tỉnh thành trên cả nước để có thể lấy được chữ kí của 41 nhà văn có tên trong 1 tuyển tập truyện của họ. Cách làm như thế rất kì công, tôn trọng độc giả, thỏa mãn được nhu cầu của những người chơi các bản sách khác biệt so với các bản phổ thông”.

Hào hứng nhập cuộc

Khởi xướng từ Đông A, hiện nay cuộc chơi “sách đặc biệt” thu hút rất nhiều nhà xuất bản và công ty sách tham gia. Đơn vị nào cũng đầu tư nhiều công sức, tìm tòi, học hỏi kinh nghiệm thế giới để cho ra đời những ấn bản sách “có một không hai”. Chẳng hạn như Omega Plus có bản đặc biệt mạ vàng các cuốn “Leonardo Da Vinci”, “Napoleon Đại Đế”. Một số thương hiệu khác lại có thêm những sáng tạo riêng: Tri thức trẻ chỉ in 180 bản đặc biệt “Tam quốc diễn nghĩa, mỗi bản lại tặng kèm độc giả một tượng Quan Công. Thương hiệu Sống (thuộc Alpha Books) khi thực hiện 500 bản sách đặc biệt “Hà Nội quán xá phố phường” thiết kế kèm tranh pop-up để tạo hiệu ứng khi mở sách.

Ông Nguyễn Ngọc Quân, Giám đốc truyền thông Công ty cổ phần sách Thái Hà chia sẻ: “Thông thường dựa vào nội dung cuốn sách, sau đó chúng tôi sẽ tìm những chất liệu phù hợp với cuốn đó. Ví dụ như cuốn ‘Người thầy đầu tiên’ chúng tôi dùng lụa tơ tằm kết hợp với thêu tay. Hay là cuốn Andersen thì chúng tôi dùng giấy xoắn, người nghệ nhân uốn những tờ giấy nhỏ thành bức tranh lớn, nhắm tới đối tượng các bạn nhỏ”.

Mặc dù có giá bán cao gấp nhiều lần sách bình thường, nhưng những bản sách đặc biệt hầu hết đều “cháy hàng” ngay sau khi ra mắt mà không cần quảng cáo rầm rộ. Người mua hầu hết là những độc giả trung thành đã yêu đầu sách đó, họ sẽ đăng kí mua luôn một cuốn có ý nghĩa về ngày sinh, năm sinh. Chẳng hạn như cuốn “Những ngôi sao Eger”, mỗi bản có giá 1 triệu đồng nhưng khi mở bán online chỉ sau chưa đầy 2 giây đã bán hết sạch 100 bản, tạo nên một kỷ lục thú vị trong làng sách. Hay 2 đầu sách “Anh em nhà Karamazov” và “Kiêu hãnh và định kiến” từng tạo nên những cơn sốt đấu giá sách, có nhà sưu tập đã mua bằng được 1 bản sách có giá cao gấp 30 lần giá gốc (giá gốc là 1,2 triệu đồng).

Thị trường dành cho sách đặc biệt tuy nhỏ nhưng lại rất sôi động. Lượng khách hàng tiềm năng cho những bản sách này thường là đối tượng độc giả thích sưu tập sách, chịu chi và đặc biệt là độ tuổi ngày càng trẻ. Ngoài yếu tố về đời sống kinh tế phát triển, xu hướng sưu tập sách đặc biệt còn đến từ việc mạng internet khiến cơ hội tiếp cận loại ấn phẩm này mở rộng tới mọi phạm vi, mọi đối tượng – thay vì bó hẹp trong một nhóm người theo kiểu “tự biết với nhau” như trước.

Nhà báo Yên Ba phân tích: “Khi sở hữu những ấn bản đặc biệt thì người mua thường hướng tới mấy giá trị: thứ nhất đó là những ấn phẩm có giá trị về mặt nội dung đã được công nhận qua thời gian, qua các bảng xếp hạng hay của chính bạn đọc; thứ hai là khi sở hữu những tác phẩm như thế thì không chỉ là giá trị về mặt nội dung mà có thể gọi là một tác phẩm mỹ thuật cũng được, một tác phẩm nghệ thuật cũng được”.

Còn anh Nguyễn Hùng Việt, một nhà sưu tầm nghệ thuật thì cho rằng: “Trước giờ đọc sách là niềm vui của mình, giúp mình có thêm kiến thức. Gần đây thì Đông A tạo ra một phong trào mới mình thấy cũng rất hay là các cuốn sách bản giới hạn. Cũng giống như những bức tranh quí, mình đánh giá đây cũng là cuốn sách quí đáng để sưu tầm về sau”.

Khi thị trường phát triển tới giai đoạn nhất định, sự đa dạng và hấp dẫn về nội dung không còn là tiêu chí duy nhất. Bởi thế, những bản sách đặc biệt nở rộ tại Việt Nam là điều tất yếu, bởi chúng vừa đáp ứng nhu cầu cao về thẩm mỹ của một số độc giả, vừa là cách nâng cao thương hiệu của một số đơn vị xuất bản lớn. Chịu chơi, dám đầu tư, các nhà xuất bản và công ty sách đang tạo ra một xu thế “sách đặc biệt – phiên bản giới hạn” đáng chú ý hiện nay.

Mời nghe âm thanh tại đây: