Hoạt động thương mại điện tử (TMĐT) diễn ra rất phổ biến và có nhiều cá nhân kinh doanh có thể tham gia bán hàng. Theo Luật Quản lý thuế hiện nay, các cá nhân kinh doanh trên sàn TMĐT đang chủ động kê khai và nộp thuế cho cơ quan thuế.

Sàn TMĐT phối hợp với cơ quan thuế cung cấp thông tin các chủ thể kinh doanh trên sàn để rà soát thông tin của các cá nhân kinh doanh bán hàng để thu thuế theo quy định.

Dự thảo Luật Quản lý thuế sửa đổi lần này nêu rõ trách nhiệm cho các sàn TMĐT phải kê khai thay, nộp thuế thay cho các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh trên sàn TMĐT. Ông Nguyễn Bình Minh – Uỷ viên Ban chấp hành Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam nêu ý kiến:

"Nếu như chúng ta chuyển gánh nặng nộp thuế cũng như kê khai thuế hay thu các khoản thuế này đến các sàn TMĐT sẽ có thể xảy ra vướng mắc giữa sàn và người bán trên đó. Thậm chí có thể dẫn đến các hoạt động mà kết quả không chính xác như kê khai thuế, quyết toán thuế chưa chính xác và khoản thuế do người kinh doanh trên sàn có thể có phần kinh doanh ở ngoài như website hay mạng xã hội thì họ sẽ không tiến hành kê khai trên đó. Điều này có thể dẫn đến tình trạng thất thoát các khoản thuế mà ở lĩnh vực không thuộc sàn quản lý".

Nhiều ý kiến cho rằng việc áp dụng thu thuế hộ cá nhân trong các giao dịch TMĐT sẽ làm tăng chi phí, gây khó khăn cho hoạt động của các sàn TMĐT, TS Nguyễn Minh Thảo – Trưởng ban nghiên cứu Môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh (Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương CIEM) cũng cho rằng không nên bắt buộc sàn TMĐT thu thuế của cá nhân kinh doanh trên sàn vì sẽ gặp nhiều vướng mắc khi bản thân sàn không có chuyên môn nghiệp vụ về thuế, cá nhân kinh doanh chủ động tham gia một cách rõ ràng và giúp cho hoạt động kinh doanh trôi chảy hơn và tốc độ vẫn được đẩy cao:

"Về lâu dài thì có thể có một cơ chế khuyến khích các sàn TMĐT có thể nộp thuế thay cho tổ chức cá nhân kinh doanh. Tuy nhiên đẩy chỉ nên là hình thức khuyến khích chứ không nên là bắt buộc bởi vì với hoạt động thu thuế và nộp thuế là trách nhiệm của người nộp thuế và cũng là trách nhiệm của cơ quan quả lý thuế trong việc thu thuế.

Chúng ta nên tạo ra hành lang pháp lý để khuyến khích sàn TMĐT vừa cung cấp dữ liệu hoặc có thể thực hiện nộp thay cho người nộp thuế. Nhưng mà quy định cứng nhắc theo hướng là yêu cầu bắt buộc sàn TMĐT nộp thuế thay cho tổ chức, cá nhân có hoạt động giao dịch trên sàn TMĐT thì tôi cho rằng quy định này chưa phù hợp. Chúng ta chưa tính đến áp lực, bối cảnh của sàn TMĐT mà chúng ta dường như mới chỉ đứng ở hướng thuận lợi hơn cho việc quản lý thuế".

Cũng theo Hiệp hội TMĐT Việt Nam, dự thảo sửa đổi lần này khó khả thi, không phù hợp với chức năng nhiệm vụ của sàn TMĐT, cần phải có lộ trình rõ ràng hơn, đơn cử như phần mềm kết nối thông tin giữa các sàn TMĐT với cơ quan thuế để cơ quan thuế có thông tin của các sàn giao dịch, các tổ chức kinh doanh trên đó và qua đó nhận diện được các đối tượng chưa thực hiện nghĩa vụ thuế. Ông Nguyễn Bình Minh – Uỷ viên Ban chấp hành Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam nêu kiến nghị:

"Theo tôi thì nên làm rõ ràng việc dữ liệu minh bạch là trách nhiệm của sàn. Còn về trách nhiệm hoàn thành nghĩa vụ thuế là thuộc về các người kinh doanh ở trên sàn thì sẽ phù hợp hơn".

Trước băn khoăn của sàn TMĐT Việt Nam, các chuyên gia cho rằng cần có những giải pháp đồng bộ để quản lý chống thất thu ngân sách hoạt động TMĐT cho phù hợp và phát huy hiệu quả, từ đó góp phần tăng thu ngân sách. Ý kiến của PGS.TS Lê Xuân Trường – Trưởng khoa Thuế và Hải quan (Học viện Tài chính):

"Nếu sàn chỉ cung cấp thông tin thì trên cơ sở dữ liệu đó cơ quan thuế cũng yêu cầu cá nhân đó nộp thuế và cá nhân thêm bước là phải làm với cơ quan thuế để nộp thuế. Nhưng nếu đã khấu trừ tại nguồn thì cá nhân không phải kê khai nữa. Tóm lại trong trường hợp này theo luật là phải thu nhưng thu bằng cách nào thôi. Mà rõ ràng thu bằng cách sàn khấu trừ tại nguồn với những giao dịch đó thì đơn giản vì cá nhân sau này sẽ không phải kê khai nữa".

Còn ông Nguyễn Văn Phụng, nguyên Cục trưởng Cục Thuế doanh nghiệp lớn, Tổng cục Thuế cho rằng: "Nếu giao cho sàn TMĐT khai thay nộp thuế thay thì tôi ủng hộ quy định này. Nhưng phải dựa trên nền tảng sàn đó sẵn sàng, người nộp thuế sẵn sàng, cả hai bên ủng hộ thì mình ủng hộ người ta. Nhưng khi họ chưa sẵn sàng thì chúng ta cần phải giúp họ để thực hiện được. Chứ còn nếu chúng ta đưa ngay quy định bắt buộc phải thực hiện thì tôi e rằng nó chưa phù hợp lắm với quy định của Luật quản lý thuế và thông lệ của nhiều nước đang làm".

Thống kê đến nay đã có 108 nhà cung cấp nước ngoài đăng ký và được mã số thuế qua Cổng thông tin điện tử của Tổng cục thuế. Trong 8 tháng đầu năm 2024, các nhà cung cấp nước ngoài đã khai nộp thuế hơn 6.234 tỷ đồng, bằng 124% so với cùng kỳ 2023. Các chuyên gia cho rằng, kết quả này cho thấy ngành thuế đã đẩy mạnh công nghệ thông tin hỗ trợ người nộp thuế đã mang lại hiệu quả cao.

Do đó, bà Nguyễn Thị Cúc – Chủ tịch Hội tư vấn thuế Việt Nam kiến nghị: "Chúng ta phải tạo thuận lợi trước nghĩa là cũng như các tổ chức có cổng thông tin điện tử để nộp thuế cho tổ chức thì bây giờ Tổng cục thuế cũng nên xây dựng cổng thông tin điện tử nộp thuế cho cá nhân và phương pháp tính thuế rất đơn giản. Họ biết doanh thu, sàn cũng biết, cá nhân cũng biết.

Doanh thu bao nhiêu thì họ chỉ lấy doanh thu đó nhân với tỷ lệ 1,5% nếu doanh thu là của họ, còn nếu họ hưởng hoa hồng thì nhân với 7%. Còn nếu như không đăng ký thuế, không nộp thuế thì bắt buộc các sàn TMĐT phải có nghĩa vụ khấu trừ để đảm bảo tính tuân thủ, đảm bảo luật Việt Nam công bằng".

Tại kỳ họp thứ 8 của Quốc hội đang diễn ra, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng cơ chế khai và nộp thuế thay có thể giúp tăng thu ngân sách nhưng sẽ dồn khó khăn, chi phí và rủi ro lên các sàn, do họ không có chuyên môn về thuế nên dễ xảy ra sai sót. Đồng thời, cơ chế này có thể làm giảm 8-10% doanh thu và đẩy người bán chuyển sang kinh doanh trên nền các nền tảng mạng xã hội khó kiểm soát hơn.