Doanh nghiệp nhỏ “khát” đất sản xuất

Theo Bộ Tài chính, đến cuối năm 2024, Việt Nam có 940.078 doanh nghiệp đang hoạt động, trong đó 98% là doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV). Lực lượng này đóng góp khoảng 45% GDP và 80% việc làm trong khu vực kinh tế tư nhân. Thế nhưng nghịch lý là họ lại gần như “bị bỏ rơi” khi tiếp cận đất sản xuất.

Ông Trần Văn Kiên, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Gỗ Xuân Kiên, đặt trụ sở tại xã Thư Lâm, Hà Nội cho biết, doanh nghiệp của ông tạo việc làm cho gần 40 lao động, đóng thuế đều đặn nhiều năm qua nhưng nay đứng trước nguy cơ phải ngừng hoạt động vì thiếu mặt bằng. “Các khu, cụm công nghiệp tuy có hạ tầng nhưng điều kiện thuê tối thiểu từ vài nghìn mét vuông, chi phí cao, thủ tục rườm rà. Doanh nghiệp nhỏ như chúng tôi chỉ cần khoảng 1.000 m² nhưng không thể tiếp cận”, ông Kiên nói.

Hiện công ty đang thuê đất của dân tại xã Thư Lâm làm xưởng. Song vị trí này không nằm trong quy hoạch công nghiệp, tiềm ẩn rủi ro pháp lý về đất đai, xây dựng và môi trường. Ông Kiên lo ngại: “Tiếp tục duy trì thì có thể bị xử phạt bất cứ lúc nào, dừng lại thì hàng chục lao động mất việc, hợp đồng với đối tác sẽ đổ vỡ, chuỗi cung ứng bị ảnh hưởng”.

Tình cảnh tương tự cũng xảy ra với Công ty TNHH VIPMEC Việt Nam của ông Nguyễn Tiến Dũng, Khu 5, thôn Thụy Lôi, xã Thư Lâm. Ông Dũng cho biết, doanh nghiệp của ông hiện đang phải thuê lại mặt bằng trong khu dân cư để đặt xưởng sản xuất, vừa gây ô nhiễm, vừa tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ. Hiện nay, nhu cầu mở rộng xưởng rất cấp bách nhưng không thể thuê đất trong khu công nghiệp vì giá quá cao. “Nếu không có mặt bằng hợp pháp, doanh nghiệp buộc phải ngừng hoạt động, kéo theo nhiều hệ lụy. Ngược lại, tiếp tục duy trì như hiện tại thì rủi ro về pháp lý và ô nhiễm, cháy nổ luôn thường trực”, ông Dũng chia sẻ.

Theo ông, điều doanh nghiệp cần không phải ưu đãi đặc biệt mà là một mặt bằng ổn định, hợp pháp, phù hợp với quy mô nhỏ để yên tâm đầu tư, phát triển bền vững và tiếp tục đóng góp cho cộng đồng.

“Mở khóa” để doanh nghiệp nhỏ bứt phá

Khảo sát tại một số địa phương cho thấy, tình trạng cụm công nghiệp “biến tướng” hoặc bỏ hoang vẫn khá phổ biến. Điển hình là Cụm công nghiệp làng nghề Dương Liễu (Hà Nội) được phê duyệt từ năm 2012 với quy mô 12,05 ha, nhưng sau hơn 10 năm Cụm công nghiệp này vẫn “vướng” mặt bằng, chưa hoàn thiện hạ tầng và chưa được đưa vào sử dụng dẫn đến lãng phí nguồn lực.

Tình trạng tương tự cũng diễn ra tại huyện Đông Anh (nay là xã Thư Lâm, TP. Hà Nội), năm 2019, UBND thành phố ban hành quyết định thành lập Cụm công nghiệp Thụy Lâm rộng 17ha, giao Công ty Thanh Bình làm chủ đầu tư với tổng vốn hơn 326 tỷ đồng. Thế nhưng đến nay, theo ghi nhận của phóng viên, cả khu gần như bỏ hoang, chỉ có 2 trạm trộn bê tông hoạt động, còn lại là đất trống. Trong khi đó, nhiều hộ sản xuất làng nghề lại phải tận dụng nhà ở làm xưởng, vừa gây ô nhiễm, vừa tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ.

Nghịch lý này đặt ra câu hỏi: vì sao đất cho cụm công nghiệp vẫn bỏ trống, trong khi nhu cầu của DNNVV lại vô cùng bức thiết? Các chuyên gia cho rằng, nút thắt nằm ở cách triển khai chính sách đất đai.

TS. Trần Xuân Lượng - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đánh giá Thị trường Bất động sản Việt Nam chỉ rõ, nhiều địa phương vẫn áp dụng mô hình Nhà nước thu hồi đất, giao cho chủ đầu tư hạ tầng. Sau đó, chính chủ đầu tư lại được toàn quyền định giá, cho thuê mặt bằng theo giá thị trường. Cách làm này khiến DNNVV, vốn hạn chế về vốn và quy mô, bị loại khỏi cuộc chơi, trong khi chính sách ưu đãi bị biến tướng thành “đặc quyền” sinh lợi cho một nhóm ít.

Đáng lo ngại hơn, nhiều dự án cụm công nghiệp làng nghề vốn có mục tiêu bảo tồn nghề truyền thống, tạo sinh kế cho cộng đồng địa phương, lại bị “bẻ lái” thành dự án kinh doanh bất động sản trá hình. Hệ quả là khiếu kiện kéo dài, bức xúc trong nhân dân, đồng thời triệt tiêu cơ hội tiếp cận mặt bằng của những doanh nghiệp thực sự cần sản xuất.

Theo TS. Lượng, để Nghị quyết 68 về phát triển DNNVV thực sự đi vào đời sống, cần một cơ chế toàn diện và cân bằng hơn. Trước hết, quyền tiếp cận đất đai của doanh nghiệp phải công khai, minh bạch và bình đẳng. Nhà đầu tư hạ tầng có thể tham gia nhưng vai trò cần được giới hạn rõ ràng, tránh tình trạng thao túng thị trường. Nhà nước phải giữ vị thế “nhạc trưởng” trong quy hoạch, phân bổ và hậu kiểm, đảm bảo đất đai phục vụ đúng mục tiêu phát triển sản xuất thay vì bị lợi dụng làm công cụ kinh doanh thuần túy.

Vì vậy, tháo gỡ nút thắt mặt bằng không chỉ giúp DNNVV ổn định mà còn mở ra cơ hội bứt phá. Khi có đất ổn định, doanh nghiệp mới dám đầu tư công nghệ, nâng cao năng suất và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Nếu coi DNNVV là lực lượng chiến lược, thì chính sách đất đai cho họ phải được hoạch định ở tầm chiến lược, gắn với mục tiêu phát triển dài hạn của quốc gia.

Việc bảo đảm quyền tiếp cận đất sản xuất cho DNNVV không chỉ là nhu cầu cấp bách của hàng trăm nghìn doanh nghiệp, mà còn là chìa khóa để thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân bứt phá. Khi đất đai được phân bổ minh bạch, doanh nghiệp nhỏ sẽ không còn bị “gạt ra bên lề”, mà trở thành động lực quan trọng đưa kinh tế phát triển.

Nghị quyết 68-NQ/TW: "Cú hích" cải cách thể chế, tiếp sức doanh nghiệp nhỏ bứt phá

VOV.VN - Nghị quyết 68-NQ/TW được coi là "cú hích" cải cách thể chế mạnh mẽ, tạo hành lang pháp lý minh bạch, giảm rào cản và chi phí cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Với hàng triệu hộ kinh doanh và tiểu thương, nghị quyết mở ra cơ hội tiếp cận vốn, công nghệ, chuyển đổi số để bứt phá và cạnh tranh công bằng.

Nghị quyết 68: “Bệ phóng” để kinh tế tư nhân phát triển bứt phá

VOV.VN - Để hiện thực hóa tinh thần của Nghị quyết 68, không chỉ cần thay đổi tư duy và chính sách, mà còn cần sự cải cách mạnh mẽ về thể chế, cơ chế thực thi và một hệ sinh thái kinh doanh minh bạch, hiệu quả, đồng hành cùng doanh nghiệp.