Sáng 5/7, tại Hà Nội, Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Vụ Pháp chế (Bộ Y tế) tổ chức Hội thảo cung cấp thông tin cho báo chí về tác hại của thuốc lá mới và đề xuất biện pháp cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, tàng trữ, quảng cáo các sản phẩm này.

Phát biểu khai mạc hội thảo, bà Đinh Thị Thu Thủy – Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế cho biết, theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), số ca tử vong do bệnh không lây nhiễm tại Việt Nam xấp xỉ 380.000 ca/năm, chiếm 73% tổng số ca tử vong và làm giảm đáng kể tuổi thọ trung bình của người dân. Yếu tố nguy cơ của bệnh không lây nhiễm được biết rất rõ là sử dụng thuốc lá, thực phẩm nhiều chất béo có hại, muối, đường, lạm dụng rượu bia ... và thiếu hoạt động thể chất.

Các bệnh không lây nhiễm là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong tại Việt Nam. Cứ 10 người chết thì có gần 8 người chết do các bệnh không lây nhiễm. Nếu loại trừ được các yếu tố nguy cơ như hút thuốc, dinh dưỡng không hợp lý, ít hoạt động thể lực và sử dụng rượu bia sẽ phòng được ít nhất 80% các bệnh tim mạch, đột quỵ, đái tháo đường và trên 40% các bệnh ung thư.

“Chính vì vậy, việc thay đổi lối sống, thay đổi các hành vi nguy cơ để bảo vệ sức khỏe ngay từ bây giờ chính là bảo vệ sức khỏe của bản thân, gia đình và xã hội”, bà Thủy nhấn mạnh.

Theo bà Thủy, vì lý do đó, Quốc hội đã thông qua 2 Luật quan trọng là Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và Luật phòng chống tác hại của rượu, bia. Việt Nam đã tham gia công ước Khung về kiểm soát thuốc lá từ rất sớm. Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ vừa được Quốc hội thông qua ngày 27/6/2024 với 92,18% đại biểu Quốc hội tán thành với cấm điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn.

Với sự xuất hiện của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, Quốc hội lần đầu tiên có Phiên họp giải trình trách nhiệm quản lý nhà nước về thuốc lá mới. Tháng 5/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành công điện số 47 về tăng cường quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Như vậy, có thể thấy rằng, Đảng, Quốc hội, Chính phủ rất quan tâm, chăm lo, chú trọng đến sức khỏe của người dân.

Hiện nay, do chưa có cơ chế pháp lý rõ ràng để quản lý thuốc lá mới nên các sản phẩm này đang được nhập lậu vào Việt Nam, đã tiếp cận giới trẻ và dẫn đến tình trạng nhập viện gia tăng do sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới.

Thuốc lá phát triển với nhiều mẫu mã, thiết kế đa dạng

Tại hội thảo, Ths. BS Nguyễn Tuấn Lâm, đại diện Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam cho biết hiện nay có đa dạng các nhóm sản phẩm thuốc lá mới, đó là thuốc lá điện tử có nicotine, thuốc lá điện tử không chứa nicotine, thuốc lá nung nóng và nhóm sản phẩm hỗn hợp cũng được coi là một loại thuốc lá nung nóng có cả sợi thuốc lá và dung dịch nicotine.

Theo TS. BS Nguyễn Tuấn Lâm, dựa trên sự phát triển của công nghệ, các loại thuốc lá này cũng phát triển đa dạng các mẫu mã, thiết kế với thành phần đa dạng như thuốc lá điện tử sử dụng một lần, thuốc lá điện tử sử dụng nhiều lần.

“Hiện nay một số công ty thuốc lá điện tử sử dụng phương pháp tiếp thị tách rời, sử dụng cả thiết bị và điếu thuốc rời để thu hút khách hàng tiềm năng như thông qua các thiết kế và chức năng thiết bị ngày càng phát triển mà các công ty sử dụng để thu hút cảm giác mới lạ và khơi dậy niềm đam mê công nghệ tiên tiến của chủ yếu là giới trẻ; và thông qua những trải nghiệm giác quan mới, bằng cách cung cấp thêm hương vị của điếu thuốc lá”, ông Lâm nhấn mạnh.

Theo ông Lâm hiện tại, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không được phép nhập khẩu, quảng cáo và bán ở Việt Nam. Tuy nhiên, các sản phẩm lậu được bán khá tràn lan và việc thực thi rất yếu. Việc duy trì tình trạng như hiện nay sẽ dẫn tới tình trạng sử dụng tiếp tục tăng nhanh trong giới trẻ.

WHO khuyến nghị Quốc hội ban hành Nghị quyết cấm nhập khẩu, sản xuất, phân phối và bán các sản phẩm nicotine, hệ thống phân phối điện tử không chứa nicotine và các sản phẩm thuốc lá nung nóng, cũng như cấm quảng cáo và khuyến mãi các sản phẩm này ở Việt Nam. Đồng thời, quy định rõ trách nhiệm thực thi và chế tài.

“Về lâu dài, cần chuyển và hoàn thiện tiếp các quy định cấm từ Nghị quyết vào trong Luật sửa đổi Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá”, ông Lâm nói.

Kiến nghị cấm thuốc lá thế hệ mới ở Việt Nam ngay lập tức

Ông Nguyễn Trọng Khoa – Phó Cục trưởng Phụ trách, quản lý, điều hành Cục Quản lý Khám, chữa bệnh cho rằng, cuộc chiến với thuốc lá mới là cuộc chiến cam go.

“Chúng ta sẽ không thể kiểm soát được ma túy ở trẻ em nếu chúng ta mở đường cho thuốc lá điện tử. Ngành công nghiệp thuốc lá đang nhắm tới giới trẻ là khách hàng tiềm năng, lâu dài của họ. Nếu chậm trễ trong việc cấm, chờ đến khi ra Luật thì e rằng khi đó con em mình đã sử dụng thuốc lá điện tử”, ông Khoa nói.

Tại hội thảo, ông Khoa thông tin gánh nặng về kinh tế do sử dụng thuốc lá tại Việt Nam. Theo ước tính từ tổng tiêu thụ năm 2020, người dân bỏ ra 49.000 tỷ đồng/năm để mua thuốc lá.

Theo ước tính sơ bộ của Hội Kinh tế Y tế Việt Nam năm 2022, tổng chi phí liên quan đến khám chữa bệnh, ốm đau và tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá là 108.000 tỷ đồng/năm.

Do đó ông Nguyễn Trọng Khoa nhấn mạnh, nhất quán chính sách của Bộ Y tế là bảo vệ sức khỏe người dân là trên hết, phải bảo vệ thế hệ tương lai và ngăn ngừa thế hệ trẻ sử dụng các sản phẩm thuốc lá. Cách quan trọng nhất là đề xuất với Quốc hội ra một Nghị quyết cấm thuốc lá mới ở Việt Nam ngay lập tức.

“Chúng tôi kiến nghị Quốc hội, Chính phủ kịp thời ban hành quy định để cấm toàn diện với các sản phẩm này trước khi việc sử dụng trở nên phổ biến hơn bao gồm: Cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo, sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc lá mới khác có thể sẽ xuất hiện trong tương lai”, ông Khoa nói.