Trong bối cảnh chiến sự Gaza chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, một làn sóng ủng hộ quốc tế đối với việc công nhận nhà nước Palestine đang dần hình thành. Từ Pháp, Anh và gần đây là Canada, các cường quốc phương Tây lần lượt công khai ủng hộ giải pháp hai nhà nước – một động thái được coi là tín hiệu rõ ràng của sự thất vọng ngày càng tăng với chính sách của Israel, đồng thời thể hiện mối quan tâm nhân đạo trước thảm cảnh của người dân Palestine.

Áp lực quốc tế gia tăng: Biểu tượng hay sự khởi đầu?

Từng là người khởi xướng các hiệp định Abraham bình thường hóa quan hệ giữa Israel và một số quốc gia Ả Rập, nay Tổng thống Mỹ Donald Trump đang bị chính các đồng minh thân cận “bỏ rơi” trong vấn đề Palestine. Trong khi ông Trump tìm kiếm một di sản hòa bình tại Trung Đông, thậm chí mơ về giải Nobel, thì Ả-Rập Xê-Út, quốc gia then chốt trong chiến lược mở rộng "Hiệp định Abraham", đã tuyên bố sẽ không bình thường hóa quan hệ với Israel nếu thiếu vắng lộ trình không thể đảo ngược hướng tới một nhà nước Palestine độc lập.

Sự ủng hộ công khai của Pháp, Anh và Canada vì thế không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng, mà còn thể hiện sự cô lập ngày càng rõ rệt của Washington trong chính sách bảo vệ Israel. Những hình ảnh về trẻ em đói khát, bệnh viện bị phá hủy và các cuộc oanh tạc liên tiếp ở Gaza đã khiến công luận phương Tây không thể làm ngơ. Nhiều chính phủ, dưới áp lực từ trong nước, buộc phải có hành động.

Nhà nước Palestine: Một viễn cảnh chưa từng thành hình

Khái niệm “nhà nước Palestine hiện đại” vẫn là một thực thể chưa hình thành. Kể từ sau Thế chiến thứ hai, khi Israel được quốc tế công nhận và thành lập, người Palestine đã bước vào một hành trình lịch sử đầy mất mát mà họ gọi là al-Naqba – “thảm họa” – thời điểm hàng trăm nghìn người buộc phải rời bỏ quê hương.

Năm 1967, sau chiến sự 6 ngày, Israel kiểm soát thêm Đông Jerusalem, Bờ Tây và Gaza – những vùng đất từng được kỳ vọng là nền tảng cho một nhà nước Palestine tương lai. Từ đó đến nay, lãnh thổ Palestine bị chia cắt, thu hẹp dần, và trở thành đối tượng của hàng loạt xung đột chính trị, quân sự và ngoại giao.

Lần gần nhất thế giới được chứng kiến một tiến trình hòa bình rõ nét là vào thập niên 1990 với các thỏa thuận Oslo. Theo đó, nhà nước Palestine được hình dung sẽ hình thành trên cơ sở ranh giới trước năm 1967, với một số hoán đổi lãnh thổ nhỏ có thể đàm phán. Cái bắt tay lịch sử giữa Thủ tướng Israel Yitzhak Rabin và Chủ tịch Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO) Yasser Arafat, dưới sự bảo trợ của Tổng thống Mỹ Bill Clinton, từng được xem là biểu tượng thành công của ngoại giao hiện đại.

Thế nhưng, vụ ám sát Rabin năm 1995 đã giáng một đòn chí mạng vào tiến trình này. Từ đó, khuôn khổ Oslo dù tồn tại trên giấy tờ và trong các bài giảng học thuật, nhưng đã gần như không còn sức sống trong thực tế chính trị Trung Đông.

Rào cản thực địa và chính trị

Trở ngại hiện nay không chỉ đến từ lịch sử bị chia cắt, mà còn đến từ hiện trạng trên mặt đất. Trong nhiều năm qua, các khu định cư của Israel ở Bờ Tây đã mở rộng với tốc độ chóng mặt, phần lớn dưới sự hậu thuẫn công khai hoặc ngấm ngầm từ chính phủ Israel. Sự hiện diện của các khu định cư này không chỉ làm tổn hại đến khả năng hình thành một nhà nước Palestine liền mạch, mà còn trở thành “điểm chết” trong mọi đàm phán về tương lai lãnh thổ.

Chưa dừng lại ở đó, câu hỏi ai sẽ điều hành một nhà nước Palestine tương lai cũng là điểm mấu chốt chưa có lời đáp. Chính quyền Palestine (PA) hiện đang kiểm soát một phần Bờ Tây, nhưng bị người dân Palestine đánh giá là yếu kém, tham nhũng và thiếu chính danh. Trong khi đó, Hamas – lực lượng vũ trang kiểm soát Dải Gaza lại bị cộng đồng quốc tế, đặc biệt là phương Tây, xem là tổ chức khủng bố, không thể là đối tác đàm phán hợp pháp.

Tình thế trở nên phức tạp hơn khi Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu công khai bác bỏ khả năng thành lập nhà nước Palestine, gọi đó là “bàn đạp để xóa sổ Israel”. Một số thành viên trong nội các của ông thậm chí còn cực đoan hơn, kêu gọi sáp nhập hoàn toàn Bờ Tây vào Israel, và tuyên bố sẽ rút khỏi liên minh cầm quyền nếu Netanyahu nhượng bộ trước sức ép quốc tế.

Những nhân vật cứng rắn này thậm chí từng tuyên bố sẽ "để người Palestine ở Gaza chết đói hơn là cứu trợ", cho thấy lập trường đối đầu không khoan nhượng đang chi phối chính trường Israel.

Giấc mơ nhà nước Palestine có thành hiện thực?

Trong bối cảnh Israel thiếu vắng một đối tác chính trị sẵn sàng đàm phán, mọi động thái công nhận nhà nước Palestine dù mang tính biểu tượng hay thực chất đều có nguy cơ phản tác dụng. Thay vì mở đường cho hòa bình, những áp lực quốc tế nếu không được Israel tiếp nhận thiện chí, có thể càng củng cố vị thế cứng rắn của ông Netanyahu và những đồng minh cực hữu.

Mặt khác, nếu không có bước đi chính trị tương xứng từ phía Mỹ, quốc gia có ảnh hưởng sâu sắc đến cả Israel lẫn các tiến trình đàm phán Trung Đông thì các tuyên bố ủng hộ từ Pháp, Anh hay Canada vẫn chỉ dừng ở mức “tín hiệu đạo đức”, thay vì một lộ trình thay đổi thực tế.

Nhiều tiếng nói phê phán đã lên án làn sóng công nhận nhà nước Palestine hiện nay chỉ là “biểu tượng rỗng tuếch”. Một số nhà bình luận cho rằng thay vì áp đặt các biện pháp trừng phạt nhằm chấm dứt hành động quân sự và nạn đói ở Gaza, các chính phủ châu Âu đang lựa chọn một phương án an toàn hơn đó là tuyên bố công nhận một quốc gia chưa tồn tại.

“Công nhận một nhà nước Palestine không thể cứu sống những đứa trẻ đang chết đói ở Gaza. Nó chỉ đơn thuần là một cách để các chính phủ châu Âu nói với cử tri rằng họ đang làm gì đó, trong khi trên thực tế, họ không làm gì cả”, một nhà phân tích nhận định.

Trên lý thuyết, làn sóng công nhận có thể là bước đầu tiên để xây dựng lại nền tảng cho tiến trình hòa bình. Nhưng để điều đó xảy ra, cần có các hành động đi kèm: đình chỉ viện trợ quân sự, áp dụng trừng phạt kinh tế, và buộc Israel phải trả giá cho các hành vi bị cộng đồng quốc tế lên án là diệt chủng.

Từ các thủ đô phương Tây đến các thành phố Hồi giáo, khẩu hiệu “Palestine độc lập” lại vang lên như một nốt nhạc quen thuộc trong bản giao hưởng dai dẳng của xung đột Trung Đông. Nhưng để biến lời kêu gọi thành thực tại, thế giới không chỉ cần tiếng nói đạo đức mà cần một thiết kế chính trị đủ mạnh, bao gồm cả những bên không dễ thỏa hiệp.

Tuy vậy, làn sóng bất mãn với Israel trên trường quốc tế đang có chiều hướng lan rộng, và có thể gây sức ép lên chính quyền Trump để điều chỉnh lập trường. Nếu điều đó xảy ra, dù có phản đối kịch liệt thì Israel có thể phải đối mặt với những hậu quả ngoại giao sâu rộng hơn là chỉ vài lời chỉ trích.

Bài toán nhà nước Palestine không chỉ là vấn đề lãnh thổ, mà là phép thử cuối cùng cho lương tri chính trị quốc tế. Nếu cơ hội lần này bị bỏ lỡ, thế giới có thể phải chứng kiến một chu kỳ bạo lực mới, nơi giấc mơ về một quốc gia cho người Palestine lại bị đẩy xa thêm và hòa bình Trung Đông vẫn là thứ ánh sáng nhạt nhòa cuối đường hầm.

Vì sao nhiều quốc gia phương Tây xem xét công nhận Nhà nước Palestine?

VOV.VN - Thủ tướng Anh Keir Starmer tuyên bố, Anh sẽ công nhận Nhà nước Palestine nếu Israel không đồng ý chấm dứt "tình hình bạo lực ở Dải Gaza". Tuyên bố này được đưa ra sau khi Pháp thực hiện động thái tương tự.