Sa Pa là viên ngọc quý về du lịch của tỉnh Lào Cai và cả vùng Tây Bắc. Những năm gần đây, do phát triển quá “nóng” nên hình ảnh của một Sa Pa yên bình, phong cảnh hữu tình, ẩn mình trong mây phủ đã không còn nữa.

Phải khẳng định, nhiều công trình khách sạn đẳng cấp đã làm thay đổi bộ mặt đô thị của thị xã Sa Pa. Từ một thị trấn hoang sơ, giờ Sa Pa đã lột xác để trở thành một đô thị mang tầm vóc trong khu vực. Thế nhưng, ở một góc nhìn khác Sa Pa thì đã đánh mất bản sắc của mình, lai tạp, nhếch nhác, lộn xộn. Những công trình khách sạn, nhà hàng, quán karaoke, massage mọc lên san sát, nom tựa cô gái mới lớn tập đánh son lòe loẹt. Sa Pa xưa giờ chỉ còn trong hoài niệm, ký ức đối với những du khách trót nặng lòng với Sa Pa.

Từ những năm 2000, tỉnh Lào Cai đã mời các chuyên gia người Pháp xây dựng quy hoạch Sa Pa. Theo đó, những nguyên tắc thiết kế đô thị được khuyến cáo áp dụng ở Sa Pa. Mọi công trình được quy hoạch xây dựng phải hoà nhập với cảnh quan tự nhiên của Sa Pa. Độ cao các công trình khống chế tối đa là 9,5m, không quá 3 tầng trong vùng lõi của Sa Pa. Tuy nhiên, suốt một thời gian dài, do công tác quản lý xây dựng yếu kém đã đem đến một diện mạo Sa Pa như hiện nay.

Ông Tô Ngọc Liễn - Chủ tịch UBND thị xã Sa Pa cho biết phát triển đô thị, đồng thời bảo tồn các giá trị văn hóa, thiên nhiên, môi trường ở Sa Pa đang đặt ra bài toán đối với các cấp, các ngành: "Chúng tôi xác định rõ khu nào phát triển đô thị mật độ cao từ đô thị loại 4 lên loại 3. Khu nào cần bảo tổn thì cũng đã trình với UBND tỉnh để có cơ chế chính sách bảo tồn các giá trị".

Huyện Bát Xát đã được Thủ tướng Chính phủ quy hoạch là khu du lịch vệ tinh của Sa Pa, ở Lào Cai, điểm nhấn là khu vực xã Y Tý. Với vẻ đẹp hoang sơ, nhiều nét văn hóa truyền thống độc đáo Bát Xát đang là điểm đến hấp dẫn cho du khách. UBND tỉnh Lào Cai đã công bố quy hoạch Y Tý thành đô thị du lịch. Đây là nền móng để quy hoạch chi tiết, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, kêu gọi đầu tư, quy hoạch dân cư, quản lý đất đai, trật tự xây dựng…

Khi quy hoạch vừa được công bố, việc mua bán đất ở khu vực xã Y Tý đã diễn ra vô cùng sôi động, giá đất “sốt” chưa từng có. Chỉ vài trăm mét vuông gần chợ trung tâm xã đã được giao dịch tới 12 tỷ đồng. Nhiều người dân ở xã Y Tý quanh năm lam lũ với ruộng lúa, nương ngô, nay bán một mảnh vườn đã có trong tay tiền tỷ. Do khu vực xã Y Tý nhiều gia đình chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, nên giao dịch đất đai chỉ là thỏa thuận mua bán viết tay, không được chính quyền địa phương xác nhận. Trên thực tế, tình trạng lừa đảo, bán một mảnh đất cho nhiều người, đẩy giá đã xảy ra. 

Trước thực trạng này, UBND huyện Bát Xát đã thành lập tổ công tác xuống hỗ trợ các xã Y Tý, A Lù tuyên truyền, vận động người dân không xây dựng công trình trái phép, không mua, bán đất trong khu quy hoạch đô thị du lịch. Ông Lồ A Lử - Phó Chủ tịch UBND xã Y Tý cho biết UBND xã tuyên truyền, vận động người dân khi sửa nhà, hoặc xây dựng các công trình phải được chính quyền địa phương cấp phép: "Hiện quy hoạch chia làm 3 phân khu, nhưng chưa có quy hoạch chi tiết. Chúng tôi căn cứ gia đình nào có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mới cho sửa chữa để đón khách du lịch".

Trong lộ trình xây dựng Y Tý trở thành thành đô thị du lịch đạt tiêu chuẩn đô thị loại V, tiến tới thành lập thị trấn Y Tý vào năm 2025, UBND huyện Bát Xát ưu tiên, tập trung cho công tác quản lý đất đai và trật tự xây dựng, bảo tồn văn hóa truyền thống của người Hà Nhì. Theo ông Đoàn Trung Hiếu, Phó phòng Văn hóa thông tin huyện Bát Xát, để bảo tồn kiến trúc nhà truyền thống người Hà Nhì, kiến trúc trình tường thì thời gian qua dựa trên chính sách phát triển của tỉnh đã hỗ trợ người dân vay vốn không lãi suất tối đa 200 triệu đồng để chỉnh trang nhà cửa./.