Bản Nà Hắc (thôn Đoàn Kết, xã Hà Lâu, huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh) là bản người Dao duy nhất của xã Hà Lâu, nằm giáp khu rừng nguyên sinh, rừng phòng hộ đầu nguồn với diện tích khoảng 300ha. Từ bao đời nay, người dân bản Nà Hắc luôn cùng nhau bảo vệ, chăm sóc cánh rừng này.

Ông Chìu Chăn Lỷ, 56 tuổi (ở giữa) sống một mình ngay bìa rừng nguyên sinh Nà Hắc hơn 40 năm nay, từ khi ông 15 tuổi. Ảnh: VOV

Trong căn nhà dựng ngay lối vào rừng, ông Chìu Chăn Lỷ, năm nay 56 tuổi, cho biết: Ông và gia đình đã sống ở đây hơn 40 năm và biết rõ từng gốc cây, tảng đá trong khu rừng: "Ở đây có cây táu, cây mai có giá trị. Năm ngoái họ vào đây cho tiền nhưng tôi không lấy. Rồi họ có lên rừng lấy và tôi điện ngay cho xã để làm việc và rồi họ bỏ đi."

Bên mảnh ruộng nước hơn 1.300 m2 đang cấy vụ lúa mới, anh Chìu Vằn Chăn cho biết: Cánh rừng nguyên sinh phía xa có rất nhiều cây gỗ Lát cổ thụ, nhiều loại chim thú quý... nhưng không ai được vào đó chặt cây, săn thú mà chỉ nhặt nấm, quả mây hay các loại lá cây thuốc:"Rừng phòng hộ nằm sát bên nhà. Ở đây, không ai được phá rừng. Ai phá rừng là bị cả thôn lên án. Trưởng thôn luôn nói với chúng tôi đây là rừng phòng hộ, không được phá, không được chặt."

Từ năm 2015, được sự đầu tư của Nhà nước, nhiều cây cầu bê tông và ngầm tràn vượt qua các khe, suối… được xây dựng, giúp tuyến đường vào thôn Đoàn Kết trở nên thuận lợi hơn. Tuy nhiên, giao thông thuận lợi lại khiến việc bảo vệ rừng nguyên sinh thêm vất vả. Dân bản cho biết không ít lần các đối tượng lạ mặt vào bản mua chuộc bà con để được vào rừng khai thác gỗ nhưng đều bị dân bản kiên quyết từ chối.

Không chỉ giữ rừng, các hộ trong bản còn có hương ước bảo vệ nguồn lợi tự nhiên từ những con suối chảy dọc quanh bản. Trước đây, khi bản có khách quý thì dân bản mới vào suối Cá Nhảy ở trong rừng nguyên sinh để bắt cá đãi khách. Sau này, do số lượng cá tự nhiên tại thác Cá Nhảy có chiều hướng giảm sút, việc khai thác cá cũng chấm dứt, nhằm bảo vệ sự đa dạng sinh học của rừng.

Thác Cá Nhảy trong rừng nguyên sinh. Ảnh: VOV

Ông Lã Văn Vi, Phó Chủ tịch UBND xã Hà Lâu, cho biết: "Bà con nhân dân vừa là chủ thể vừa là người quản lý, hưởng thụ nguồn lợitừ rừng. Đây là kênh thông tin giúp chúng tôi bảo vệ rừng, nhất là gần đây có các thông tin tố giác của các đối tượng lạ mặt vào để khai thác, chặt phá rừng trái phép."

Ông Hoàng Văn Khánh, Hạt trưởng hạt Kiểm lâm huyện Tiên Yên, khẳng định: Dù có chốt bảo vệ rừng gồm Kiểm Lâm, Công An và cán bộ xã, nhưng chính dân bản Nà Hắc mới là những "người giữ rừng" thực thụ:"Chúng tôi được giao 11 cán bộ công chức, lao động nhưng bảo vệ hàng trăm ha rừng nên việc nắm bắt thông tin đôi khi còn hạn chế. Riêng Hà Lâu, chúng tôi cử 2 cán bộ ở tại địa bànđể quản lý bảo vệđộng vật hoang dã, bảo vệ rừng. Vì vậy, việc ra vào của các đối tượng phá hoại rừng, người dân phát hiện đầu tiên và cũng là nguồn cũng cấp thông tin quan trọng cho chúng tôi.

Chẳng biết từ bao giờ, đồng bào Dao đã đến ở bên cánh rừng ở Nà Hắc và cùng nhau đồng lòng giữ gìn những cánh rừng nguyên sinh. Dù cuộc sống còn nhiều khó khăn, thiếu thốn nhưng các thế hệ người Nà Hắc chưa từng nghĩ tới việc khai thác gỗ rừng nguyên sinh, vì thế Hà Lâu không chỉ nổi tiếng với vẻ đẹp của phiên chợ vùng cao, sự đa dạng và độc đáo của văn hóa truyền thống các tộc người, mà còn cuốn hút bởi màu xanh của những cây đại thụ hàng trăm năm tuổi và với tình yêu rừng của dân bản Nà Hắc.