Xuất bản bằng nội lực, một số Tạp chí Khoa học Việt Nam đã có chỉ số ảnh hưởng đáng kể

Trước đó, vào các năm 2016 và 2018, đúng vào dịp kỷ niệm ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam, kết quả đánh giá chất lượng các tạp chí khoa học của Việt Nam cũng đã được công bố.

Tuy nhiên, công bố lần này của nhóm nghiên cứu Vcgate (Vietnam Citation Gateway) của GS. Nguyễn Hữu Đức, TS Võ Đình Hiếu và NCS Phan Hải (ĐHQG Hà Nội) lần đầu tiên đánh giá theo chỉ số ảnh hướng (Impact factor - IF) và chỉ số Hindex theo thông lệ quốc tế.

Theo đó, trong số 83 tạp chí xem xét đưa vào hệ thống Vcgate và được đánh giá, có 72 tạp chí có đã chỉ số ảnh hưởng.

Các trích dẫn được thu thập từ nguồn Google Scholar, thường là cao hơn tổng số trích dẫn từ nguồn Web of Science và Scopus.

GS.TS Nguyễn Hữu Đức cho biết, kết quả nghiên cứu cho thấy, bên cạnh các tạp chí có yếu tố quốc tế, một số tạp chí khoa học của Việt Nam xuất bản hoàn toàn bằng nội lực, nhưng đã nhận được chỉ số ảnh hưởng rất đáng kích lệ.

Trong đó, Tạp chí Journal of Science: Advanced Materials and Devices (ĐHQG Hà Nội) có chỉ số ảnh hưởng cao nhất (Với 5921 lượt trích dẫn trong 5 năm qua). Xếp theo sau là Tạp chí Advances in Natural Sciences: Nanoscience and Nanotechnology (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam); Journal of Advanced Engineering and Computation (Trường Đại học Tôn Đức Thắng); Journal of Information and Telecommunication (Trường Đại học Tôn Đức Thắng)...  4 tạp chí đứng đầu các chỉ số ảnh hưởng này đều xuất bản bằng tiếng Anh.

Tuy nhiên, theo GS.TS Nguyễn Hữu Đức, nhìn về tổng thể, chất lượng các tạp chí của chúng ta vẫn còn nhiều bất cập, còn xa với nhóm cuối cùng Q4 của các tạp chí quốc tế.

Việt Nam hiện có trên 600 tạp chí khoa học (chỉ tính riêng trong hệ thống tạp chí được Hội đồng Giáo sư Nhà nước tính điểm đã có hơn 400 tạp chí), trong đó mới 01 tạp chí được chỉ mục trong CSDL SCIE (Science Citation Index Expansed) và 06 tạp chí thuộc ESCI  (Emerging Sources Citation Index) của Web of Sciences; 08 tạp chí Scopus và 18 tạp chí được chỉ mục trong CSDL của ACI (Asean Citation Index). Đây là những con số hết sức khiêm tốn so với cả các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á.

Phần lớn các tạp chí Khoa học của Việt Nam chuyển đổi số quá chậm

GS.TS Nguyễn Hữu Đức cho biết, một trong những hạn chế lớp nhất của các tạp chí Khoa học Việt Nam là việc số hóa còn chậm. Hiện mới có khoảng 115/600 tạp chí xuất bản trực tuyến, trong đó chỉ có 83 tạp chí có website tương đối chuẩn hóa, tương thích với các CSDL quốc tế.

Bên cạnh đó, các ban biên tập và công trình công bố của các Tạp chí Khoa học Việt Nam chưa đảm bảo tính đa dạng quốc tế, kể cả mức độ quốc gia. Qui trình bình duyệt chưa rõ ràng và minh bạch.

Hệ thống xuất bản trực tuyến không tương thích với công nghệ tìm kiếm và nhận diện của các CSDL quốc tế.

Đặc biệt, chưa có chủ trương khuyến khích đánh giá chất lượng tạp chí theo định lượng và thông lệ quốc tế.

Theo quan điểm của nhóm nghiên cứu Vcgate, trong khi việc quản lý năng suất và chất lượng công bố quốc tế của các nhà khoa học và tổ chức KHCN Việt Nam có thể được thực hiện rất nhanh chóng và thuận lợi thông qua CSDL của Web of Science và/hoặc Scopus thì việc thống kê và quản lý các ấn phẩm công bố trong nước đang có nhiều bất cập.

Danh mục tạp chí của Hội đồng Giáo sư Nhà nước có hơn 400 tạp chí, nhưng việc xét chọn và đánh giá chất lượng còn đơn giản, định tính, chưa có tiêu chí và quy trình xét chọn.

Công trình công bố trên các tạp chí khoa học là cơ sở dữ liệu và thông tin chủ yếu để đánh giá năng suất và chất lượng nghiên cứu khoa học của các cá nhân và tổ chức, là thước đo để công nhận các chức danh và giải thưởng khoa học, các tiêu chí đánh giá cán bộ... "Nếu không quan tâm đến điều này, chỉ đánh giá dựa trên chất lượng các tạp chí như hiện nay thì hệ lụy sẽ rất nhiều" - GS.TS Nguyễn Hữu Đức nhấn mạnh.

Do vậy, theo nhóm nghiên cứu Vcgate cần thiết phải nâng cao tính chuẩn hóa và số hóa hệ thống các tạp chí khoa học của Việt Nam, trong đó có tạp chí của các cơ sở giáo dục đại học; phát triển hoàn chỉnh hệ thống cơ sở dữ liệu trích dẫn Việt Nam; xây dựng bộ tiêu chí và sử dụng cơ sở dữ liệu của hệ thống trích dẫn để đánh giá chất lượng các tạp chí...