Sáng nay 2012, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tổ chức Hội nghị triển khai Nghị quyết số 560 hướng dẫn việc tổ chức thực hiện hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội. Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ dự hội nghị.

Đẩy mạnh công tác giám sát là khâu trọng tâm, then chốt

Phát biểu khai mạc, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cho biết, hoạt động giám sát của Quốc hội thời gian qua đã thể hiện tinh thần đổi mới, sáng tạo, hành động vì lợi ích của nhân dân, đất nước.

Chương trình hành động của Đảng Đoàn Quốc hội đã xác định rõ, việc đổi mới, đẩy mạnh công tác giám sát là khâu trọng tâm, then chốt để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội, cùng với các hoạt động giám sát khác đã được triển khai hiệu quả trong thời gian vừa qua.

Hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật đã được Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội quan tâm chỉ đạo và thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ, để đổi mới, tăng cường thực hiện hiệu quả hoạt động giám sát. Trong đó, xác định trọng tâm là việc nâng cao chất lượng, hiệu quả của hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nhấn mạnh, để đạt được mục tiêu hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo cơ sở vững chắc cho việc huy động quản lý, sử dụng có hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển đất nước, bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật, Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội có vai trò hết sức quan trọng trong việc nghiên cứu kịp thời phát hiện những nội dung văn bản quy phạm pháp luật trái với Hiến pháp, pháp luật, văn bản của các cơ quan nhà nước cấp trên; không còn phù hợp, để đình chỉ việc thi hành, sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản.

Đồng thời xử lý theo thẩm quyền, các kiến nghị của cơ quan có thẩm quyền xử lý, các cơ quan, cá nhân đã ban hành văn bản trái pháp luật.

Theo Tổng thư ký, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường, trong thời gian qua, các cơ quan của Quốc hội đã rất tích cực, khẩn trương triển khai thực hiện nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên, bên cạnh những cơ quan thực hiện tích cực, trách nhiệm, thì vẫn còn có cơ quan thực hiện chưa nghiêm túc trong việc giám sát các văn bản quy phạm pháp luật theo chức năng, nhiệm vụ được giao.

Vì thế, còn những hạn chế như phương thức, trình tự, quy trình tiến hành còn chung chung, chưa cụ thể, nhất là từng bước tiến hành giám sát, trách nhiệm của từng chủ thể giám sát, hồ sơ, mẫu biểu và kết quả báo cáo giám sát.

“Việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật, nhất là các quy định hướng dẫn chi tiết, qua giám sát cho thấy có tới hơn 21% văn bản chưa ban hành hay còn chậm ban hành. Phải chăng là do thiếu giám sát, đôn đốc, nhắc nhở dẫn đến việc các cơ quan còn chậm ban hành? Có những văn bản hơn 3 năm 10 tháng chưa ban hành, kể từ khi luật có hiệu lực. Rõ ràng, công tác xây dựng và thực thi pháp luật chưa nghiêm” – ông Bùi Văn Cường nói.

Phát biểu bế mạc hội nghị, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, dù có tiến bộ nhưng việc ban hành văn bản hướng dẫn từ nghị định đến thông tư vẫn còn là khâu yếu.

Chủ tịch Quốc hội đã đưa ra những bất cập cụ thể như: nghị định quy định cả những việc mà không được luật giao, thậm chí sai quy định của pháp luật; một số văn bản không phải là văn bản quy phạm pháp luật, nhưng lại điều chỉnh cả những quy phạm pháp luật. Ngoài ra, thông tư còn đặt thêm quy định và đưa cả thủ tục hành chính vào; nhiều nội dung pháp luật nhưng lại điều chỉnh bằng công văn.

Hằng năm, Bộ Tư pháp cũng đã kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước, Ủy ban kiểm tra các cấp, các cơ quan điều tra Tòa án, Viện kiểm sát nhân dân tối cao phát hiện không ít các trường hợp vi phạm pháp luật trong lĩnh vực ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

“Chúng ta chỉ nói chậm tiến độ không là chưa đúng, chậm chỉ là một phần, vẫn còn tình trạng ban hành sai thẩm quyền hoặc là sai về quy định pháp luật. Thế nhưng, khâu xử lý chưa nghiêm, không kịp thời và còn coi nhẹ. Những bất cập này, vừa gây cản trở, ách tắc, vừa gây lãng phí, thất thoát trong các lĩnh vực. Thậm chí còn liên quan đến việc tham nhũng và tiêu cực. Có những lỗi do vô tình, nhưng cũng có những lỗi do cố ý, mà cố ý, đó chính là tham nhũng chính sách” – ông Vương Đình Huệ nói.

Xử lý trách nhiệm người đứng đầu phải có sự chuyển biến

Từ thực trạng này, Nghị quyết 560 ban hành sẽ hướng dẫn, kiểm tra và đôn đốc, nhắc nhở Hội đồng dân tộc, các cơ quan của Quốc hội trong công tác giám sát, thống nhất về nhận thức, quy trình, cách thức tổ chức thực hiện.

Trong thời gian tới, Chủ tịch Quốc hội yêu cầu, các cơ quan của Quốc hội tổ chức giám sát việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật và tổ chức thực thi pháp luật. Ngoài ra cần tổ chức giám sát theo chuyên đề, hay phiên giải trình. Bên cạnh đó, cần chủ động rà soát, xây dựng kế hoạch để đưa vào chương trình giám sát hằng năm. Tập trung thực hiện tốt công tác giám sát và tổ chức thực thi pháp luật là trách nhiệm thường xuyên và kịp thời, mang tính chất chủ động của Hội đồng dân tộc, các cơ quan của Quốc hội.  

Theo Chủ tịch Quốc hội, kết quả giám sát không chỉ nhằm phát hiện những nội dung trái Hiến pháp, luật, pháp lệnh, nghị quyết Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội mà còn phải phát hiện các quy định của pháp luật không còn phù hợp với thực tiễn để điều chỉnh kịp thời. Điều này càng khẳng định mối quan hệ biện chứng giữa chức năng giám sát với chức năng lập pháp.

Về kiến nghị việc xử lý trách nhiệm của cá nhân, nhất là của người đứng đầu và những người liên quan trực tiếp, Chủ tịch Quốc hội mong muốn, thời gian tới, phải có sự chuyển biến rõ rệt về vấn đề này, góp phần kiến tạo, phát triển đất nước nhanh và bền vững; có sự rõ ràng, minh bạch để bảo vệ được “người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm” vì lợi ích chung, ngăn ngừa các hiện tượng tiêu cực trong quá trình tổ chức thực thi pháp luật.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý, nếu để xảy ra những sai phạm trong lĩnh vực này, ngoài các cơ quan, cá nhân để xảy ra sai phạm phải chịu trách nhiệm thì Hội đồng dân tộc và các cơ quan Quốc hội cũng phải chịu trách nhiệm.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị, các cơ quan liên quan khẩn trương rà soát, hoàn thiện việc giám sát văn bản quy phạm pháp luật của năm 2022, để kịp thời tổng hợp kết quả giám sát báo cáo Ủy ban thường vụ Quốc hội tại phiên họp tháng 4/2023, báo cáo Quốc hội tại kỳ họp Quốc hội tháng 5/2023 theo quy định; đồng thời, ngay từ bây giờ phải chuẩn bị và tổ chức thực hiện thật tốt việc giám sát văn bản quy phạm pháp luật của năm 2023 từ những ngày đầu năm. Hội đồng Dân tộc, các cơ quan Quốc hội cụ thể hóa thành kế hoạch hàng tháng, hàng quý để có cơ sở tổng hợp kết quả giám sát của cả năm.  

Từ đó, tiếp tục đổi mới mạnh mẽ hơn nữa hoạt động của Quốc hội, nâng cao trách nhiệm, vai trò Quốc hội là cơ quan đại diện cao nhất của nhân dân và cũng là nền tảng yêu cầu bắt buộc để hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thực thi pháp luật, theo tinh thần Nghị quyết 27 về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới./.