Chiều nay (13/8), Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến một số vấn đề lớn trong giải trình, tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo Luật Tư pháp người chưa thành niên. Dự án luật này đã được Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp 7 vào tháng 5 và dự kiến sẽ được thông qua tại kỳ họp 8 vào tháng 10 tới.

“Không tách án không được”

Liên quan đến việc tách vụ án có người chưa thành niên phạm tội, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, vẫn có ý kiến khác nhau. Quá trình chỉnh lý, trên cơ sở nghiên cứu, thảo luận kỹ lưỡng các chính sách mới của dự thảo luật, đại diện các cơ quan tham gia chỉnh lý (Bộ Công an, Bộ Tư pháp, Viện KSND Tối cao, TAND Tối cao) đều thống nhất với dự thảo luật phải tách vụ án có người chưa thành niên phạm tội để giải quyết riêng. Tuy nhiên, thảo luận trong Thường trực Ủy ban Tư pháp thì có 2 loại ý kiến với vấn đề này.

Loại ý kiến thứ nhất tán thành quy định phải tách vụ án với người chưa thành niên để giải quyết riêng; đồng thời, đề nghị giao Bộ Công an, Viện KSND Tối cao, TAND Tối cao xây dựng thông tư liên tịch hướng dẫn về phối hợp trong thực hiện việc tách vụ án.

Phương án này sẽ bảo đảm cơ sở pháp lý cho việc thực hiện các chính sách mới nhân văn của dự thảo luật; đồng thời không tạo ra mâu thuẫn giữa các quy định của dự thảo; không làm phát sinh các mâu thuẫn với Bộ Luật Tố tụng Hình sự.

Ngoài ra loại trừ những vi phạm quyền và lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên (nếu không tách riêng vụ án để giải quyết).

Loại ý kiến thứ hai đề nghị quy định theo hướng cơ quan tiến hành tố tụng “có thể” tách riêng vụ án với người chưa thành niên để giải quyết, để tạo sự linh hoạt trong quá trình tổ chức thực hiện, giao cơ quan tiến hành tố tụng cân nhắc, quyết định.

Theo ý kiến này, trên cơ sở từng vụ án cụ thể, cơ quan tiến hành tố tụng sẽ đối chiếu với các quy định của Luật Tư pháp Người chưa thành niên và Bộ Luật Tố tụng Hình sự để quyết định tách riêng vụ án với người chưa thành niên hoặc vẫn giải quyết chung trong cùng vụ án với người trưởng thành.

Phân tích thêm về nội dung này, Chánh án TAND tối cao Nguyễn Hoà Bình cho rằng “không tách không được”. Bởi, nếu để chung vào 1 vụ án (gồm cả người chưa thành niên và người trưởng thành) thì luật này không có nghĩa vì khó đảm bảo chính sách ưu đãi dành cho người chưa thành niên.

Ông dẫn chứng, để giải quyết vụ án với người chưa thành niên thì điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán được đào tạo về tư pháp người chưa thành niên, nếu để trong vụ án chung không thể phân đầy đủ thành viên HĐXX hay VKS, hoặc không hiểu tâm lý các cháu.

Liên quan bí mật, trong vụ án phải công khai thì phần liên quan người chưa thành niên không được giữ kín. “Điều này sẽ gây mặc cảm, con đường hoàn lương rất dài, luôn ám ảnh về tuổi thơ phạm tội” – ông Nguyễn Hòa Bình nói.

Hay về thời hạn vụ án, luật hiện hành và cũng như dự thảo luật này phân ra 2 độ tuổi: 14 đến dưới 16, và từ 16-18 tuổi với chính sách khác nhau. Nếu không tách án thì thời hạn điều tra cho vụ án, với vụ đặc biệt nghiêm trọng như giết người thì có thể kéo dài tới 30 tháng từ điều tra, truy tố, xét xử. Như vậy, không thể áp dụng được chính sách giải quyết ngay với các chính sách ở độ tuổi của người chưa thành niên.

“Nhiều nước có luật này, quá trình soạn thảo chúng tôi có mời chuyên gia quốc tế và người ta nói không tách án không được” – Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh.

Sẽ có trại giam riêng hoặc phân trại riêng

Quá trình thảo luận dự án luật, nhiều ý kiến đại biểu nhất trí với dự thảo luật về việc bố trí trại giam dành riêng cho người chưa thành niên. Một số ý kiến đề nghị cân nhắc về nguồn lực để bảo đảm tính khả thi.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, Thường trực Ủy ban Tư pháp và đại diện các cơ quan tham gia chỉnh lý dự thảo luật thấy rằng, nếu chỉ quy định 1 mô hình như dự thảo luật (là trại giam riêng) thì trước mắt có thể sẽ khó khăn về nguồn lực bảo đảm.

Do đó, các cơ quan đều thống nhất, đề xuất chỉnh lý dự thảo luật theo hướng quy định cả 2 mô hình: Trại giam riêng hoặc phân trại dành riêng cho người chưa thành niên trong trại giam. Căn cứ điều kiện thực tiễn, các cơ quan có thẩm quyền sẽ quyết định mô hình phù hợp cho từng giai đoạn.

Cơ quan thẩm tra dự án luật cho rằng, quy định như trên vừa đáp ứng yêu cầu phải có khu vực chấp hành án dành riêng với người chưa thành niên, vừa bảo đảm tính ổn định của luật, tạo cơ sở pháp lý để sau này khi bố trí được nguồn lực sẽ đáp ứng tốt hơn yêu cầu về cơ sở giam giữ; vừa có thể kế thừa cơ sở vật chất hiện có.

Nêu quan điểm về vấn đề này, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cho rằng “nếu có đủ điều kiện có trại giam riêng tốt quá, còn nơi nào chưa có điều kiện thì có phân khu riêng trong trại giam chung”.

Báo cáo thêm tại phiên họp, Chánh án TAND tối cao Nguyễn Hoà Bình nhấn mạnh, người chưa thành niên rất cần một điều kiện rất quan trọng, kể cả trong trại giam là ảnh hưởng của gia đình, sự thăm nom của người thân, không phải chỉ tiếp tế mà còn tình cảm và lời khuyên – điều rất cần cho cải tạo.

“Nếu ở Cà Mau mà ra Thanh Hoá mới có trại giam riêng thì khó khăn. Nên có trại giam riêng thì rất tốt, nơi không có thì có phân trại riêng” – ông Nguyễn Hòa Bình nói.