Trình bày tờ trình, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê Kđăm cho biết, việc xây dựng dự án luật nhằm tiếp tục thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng, cụ thể hóa chính sách của Nhà nước về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND, nâng cao trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong thực hiện quy định của pháp luật; tăng cường hiệu quả hoạt động của các cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát trong thực hiện các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, nhất là Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Nghị quyết số 27-NQ/TW.

Đồng thời, bảo đảm tính toàn diện, ổn định, thống nhất, đồng bộ, minh bạch, khả thi; sửa đổi các quy định làm phát sinh khó khăn, vướng mắc, bất cập, hạn chế của hoạt động giám sát; bổ sung các quy định mới, hoàn thiện các quy định đã có nhưng chưa đầy đủ, rõ ràng, cụ thể và luật hóa các quy định, hướng dẫn trong các văn bản dưới luật về hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND đã được tổ chức thi hành ổn định, được thực tiễn kiểm nghiệm, đánh giá là cần thiết, phù hợp, có hiệu quả. 

Dự thảo Luật bám sát vào 05 chính sách đã trình Quốc hội trong hồ sơ lập đề nghị xây dựng dự án Luật. Trong đó, về giám sát của Quốc hội (Chương II), sửa đổi, bổ sung nội dung quy định của 46 khoản tại 26 điều về: Thẩm quyền, trách nhiệm của Quốc hội, UBTVQH, cơ quan của Quốc hội, đại biểu Quốc hội trong hoạt động giám sát; tiêu chí để lựa chọn nhóm vấn đề chất vấn tại kỳ họp Quốc hội, chuyên đề giám sát của Quốc hội, UBTVQH, HĐDT, Ủy ban của Quốc hội, vấn đề được giải trình tại phiên giải trình của HĐDT, Ủy ban của Quốc hội; phương thức, trình tự, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện hoạt động giám sát; việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn; thẩm quyền, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong hoạt động giám sát.'

Bổ sung 03 điều (15a, 26a, 52a) quy định: (1) Xem xét việc thực hiện nghị quyết của Quốc hội, UBTVQH về chất vấn, giám sát chuyên đề bằng hình thức chất vấn (2) Đoàn đại biểu Quốc hội giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân.

Về giám sát của HĐND (Chương III), sửa đổi, bổ sung nội dung quy định tại 25 khoản của 12 điều, về: Thẩm quyền, trách nhiệm của HĐND, cơ quan của HĐND, đại biểu HĐND; tiêu chí lựa chọn nhóm vấn đề chất vấn tại kỳ họp HĐND, tại phiên họp Thường trực HĐND, chuyên đề giám sát của HĐND, Thường trực HĐND, Ban của HĐND, vấn đề giải trình tại phiên họp Thường trực HĐND; phương thức, trình tự, thời gian thực hiện hoạt động giám sát; việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với những người do HĐND bầu… 

Về bổ sung thẩm quyền của Quốc hội trong việc xem xét kết quả giám sát, có ý kiến cho rằng mặc dù Luật Ban hành VBQPPL không quy định Quốc hội có thẩm quyền đề nghị giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh (Điều 159) và tại khoản 1 Điều 21 Luật hiện hành cũng không quy định thẩm quyền này cho Quốc hội. 

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng trình bày Báo cáo thẩm tra cho biết, Ủy ban cơ bản thống nhất 03 quan điểm xây dựng Luật được nêu trong Tờ trình, đồng thời nhấn mạnh thêm một số yêu cầu cần quán triệt, tổ chức thực hiện đồng bộ trong quá trình xây dựng, ban hành Luật như: Bám sát chủ trương của Đảng về đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát; Thực hiện đầy đủ, nghiêm túc các giải pháp đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật, không luật hóa những nội dung không thuộc thẩm quyền của Quốc hội, những nội dung cần linh hoạt để phù hợp với yêu cầu thực tiễn; Bảo đảm đổi mới hoạt động giám sát hiệu quả, thực chất...

Về bổ sung nguyên tắc mới của hoạt động giám sát (khoản 1 Điều 1 của dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Điều 3 của Luật Hoạt động giám sát), quá trình thảo luận trong UBPL có 02 loại ý kiến, cụ thể: Loại ý kiến thứ nhất đề nghị cân nhắc việc quy định nội dung này là một nguyên tắc của hoạt động giám sát.

Loại ý kiến thứ hai tán thành việc bổ sung nguyên tắc mới như đề xuất trong dự thảo Luật để thể hiện mối quan hệ giữa hoạt động giám sát với việc nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, xây dựng và thực thi pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương; bảo đảm cụ thể hóa yêu cầu, kết luận của Đảng đoàn Quốc hội về việc tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội; tuy nhiên, đề nghị tiếp tục rà soát để hoàn thiện nội dung và thể hiện nguyên tắc này tại Điều 3 của dự thảo Luật như một nguyên tắc độc lập.

Về bổ sung thẩm quyền của Quốc hội trong việc xem xét kết quả giám sát (điểm a khoản 14 Điều 1 của dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung khoản 1 Điều 21 của Luật Hoạt động giám sát), đa số ý kiến trong UBPL đề nghị không bổ sung quy định Quốc hội yêu cầu UBTVQH ban hành văn bản giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh để thống nhất với quy định của Luật Tổ chức Quốc hội, Luật BHVBQPPL đã quy định cụ thể các chủ thể có quyền đề nghị UBTVQH giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh và trình tự, thủ tục giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh. 

Đồng thời, đề nghị không bổ sung quy định Quốc hội yêu cầu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các cơ quan ban hành văn bản hướng dẫn luật, pháp lệnh, nghị quyết vì vấn đề này thuộc thẩm quyền và trách nhiệm chủ động của các cơ quan trong tổ chức thi hành Hiến pháp và pháp luật, đã được quy định cụ thể tại Luật BHVBQPPL và các luật tương ứng về tổ chức bộ máy.