Trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động như hiện nay, ASEAN và Việt Nam đang tiếp tục khai phá những cơ hội và tiềm năng hợp tác mới. Đây là đánh giá của Đại sứ Tôn Thị Ngọc Hương - Trưởng phái đoàn Đại diện thường trực Việt Nam tại ASEAN trong cuộc trả lời phỏng vấn với phóng viên thường trú Đài TNVN tại Indonesia nhân dấu mốc quan trọng này.

Đồng hành cùng ASEAN

Theo Đại sứ Tôn Thị Ngọc Hương, hành trình 30 năm tham gia ASEAN ghi dấu nỗ lực hội nhập sâu rộng cùng với đóng góp trách nhiệm của Việt Nam cho một ASEAN đoàn kết, vững mạnh, tự cường. Từng bước học hỏi, thích nghi và tham gia với tâm thế chủ động, tích cực, trách nhiệm, Việt Nam đã vươn lên cùng các nước thành viên đóng góp định hướng con đường phát triển của ASEAN, định hình các tiến trình hợp tác của ASEAN.

Việt Nam không chỉ lắng nghe, mà kết nối; không chỉ đồng hành, mà góp phần dung hòa khác biệt, nhân lên điểm đồng thuận giữa các quốc gia thành viên và giữa ASEAN với các đối tác, qua đó, đóng góp duy trì đoàn kết, thống nhất, củng cố vai trò trung tâm của ASEAN trong thế giới đầy biến động.

Với nỗ lực tích cực của Việt Nam, ý tưởng ASEAN-10 quy tụ toàn bộ các quốc gia thành viên ở Đông Nam Á đã được hoàn tất năm 1999 (Lào, Myanma gia nhập năm 1998 và Campuchia năm 1999). Từ đây, ASEAN có được thế đứng mới, các nước cùng gác lại những rào cản, chung tay hợp tác, mở rộng quan hệ với bên ngoài, đưa ASEAN trở thành một hạt nhân trong các tiến trình đối thoại và hợp tác ở khu vực.

Ba nhiệm kỳ Việt Nam giữ chức Chủ tịch ASEAN ( 1998, 2010, 2020) đều đánh dấu những đóng góp nổi bật. Ngoài ra, Việt Nam cũng thành công các vai trò điều phối viên, quan hệ giữa ASEAN với các đối tác, trong đó có nhiều đối tác lớn và quan trọng như là Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, EU...  

Nhìn từ góc độ những đóng góp chủ động, tích cực và phát huy vai trò dẫn dắt nòng cốt của Việt Nam trong ASEAN có thể kể đến những dấu ấn của Việt Nam trong việc định hình đường lối phát triển tương lai của ASEAN như: Tầm nhìn ASEAN 2020, Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN, Hiến chương ASEAN và gần đây nhất là Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045, góp phần định hướng tương lai phát triển lâu dài, bền vững, năng động cho ASEAN. ASEAN đang bước sang giai đoạn phát triển mới: Thực hiện Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045.

Đại sứ Tôn Thị Ngọc Hương cho rằng, với nền tảng 30 năm tham gia và đóng góp cho ASEAN, Việt Nam tiếp tục nỗ lực đảm nhận với tinh thần trách nhiệm cao các nghĩa vụ luân phiên quan trọng trong ASEAN, bao gồm:

Thứ nhất, Việt Nam đang đảm nhiệm vai trò Chủ tịch Nhóm Đặc trách Sáng kiến Liên kết ASEAN (IAI) đúng vào năm kỷ niệm 25 năm sáng kiến IAI. Nhóm Đặc trách IAI đang triển khai xây dựng Kế hoạch công tác IAI giai đoạn V (2026 - 2030), dự kiến sẽ được Lãnh đạo ASEAN thông qua tại Hội nghị Cấp cao ASEAN 47. Việt Nam, với vai trò Chủ tịch, góp tiếng nói định hướng quan trọng để đảm bảo việc xây dựng và triển khai Kế hoạch mới gắn chặt với các mục tiêu quan trọng của Tầm nhìn Cộng đồng 2045.

Thứ hai, Việt Nam đang là nước điều phối quan hệ ASEAN - New Zealand (giai đoạn 2024 - 2027), phối hợp chặt chẽ với các nước thành viên ASEAN và New Zealand chuẩn bị cho Hội nghị Cấp cao kỷ niệm 50 năm quan hệ đối tác, thông qua Tuyên bố Tầm nhìn chung định hướng hợp tác ASEAN - New Zealand giai đoạn mới.

Thứ ba, trong vai trò Điều phối quan hệ ASEAN - Vương quốc Anh (giai đoạn 2026 - 2030), Việt Nam đang nỗ lực cùng đối tác Anh thúc đẩy hoàn tất triển khai Kế hoạch hành động ASEAN - Anh giai đoạn 2022 - 2026, cũng như xây dựng và thông qua Kế hoạch hành động ASEAN - Anh giai đoạn mới 2027 - 2031.

Hoàn thành trách nhiệm 3 nhiệm vụ trên trong bối cảnh hợp tác đa phương gặp không ít thách thức sẽ là đóng góp thiết thực, ý nghĩa của Việt Nam cho ASEAN vào thời điểm bước ngoặt quan trọng của ASEAN, góp phần đẩy mạnh liên kết khu vực, đề cao vai trò trung tâm và hình ảnh, vị thế của ASEAN.

Lớn mạnh cùng ASEAN

Gia nhập ASEAN được đánh giá là bước ngoặt chiến lược trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam, mở ra nhiều cơ hội phát triển cả về kinh tế lẫn thể chế.

Hiện nay, ASEAN là đối tác xuất khẩu lớn thứ 4 và nhập khẩu lớn thứ 3 của Việt Nam. Kim ngạch thương mại giữa Việt Nam với ASEAN đã tăng gấp hơn 25 lần, từ 3,26 tỷ USD năm 1995, chạm mốc 83,6 tỷ USD năm 2024. Mạng lưới FTA +1 với các đối tác đến thỏa thuận tầm khu vực như RCEP giúp Việt Nam cơ hội tiếp cận thị trường, tăng trưởng xuất khẩu, thu hút đầu tư.

Đại sứ Tôn Thị Ngọc Hương cho rằng, với Hiệp định đối tác kinh tế khu vực toàn diện RCEP, Việt Nam sẽ tham gia vào một không gian thị trường với tổng GDP các nước thành viên trên 26 nghìn tỷ USD, tương đương 30% GDP toàn cầu, và quy mô dân số chiếm khoảng 30% dân số thế giới. Đây là một cơ hội rất lớn để cho doanh nghiệp và người dân Việt Nam có thể được thụ hưởng những lợi ích thực chất và rất hiệu quả từ hội nhập kinh tế quốc tế.

Ngoài ra, tham gia vào các tiến trình hợp tác của ASEAN cũng như với các đối tác, nhất là trên 3 trụ cột cộng đồng cũng sẽ hỗ trợ cho Việt Nam, cho người dân Việt Nam có thể được thụ hưởng từ chương trình hợp tác khu vực trên các lĩnh vực như phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia; phát triển bền vững, hợp tác biển, bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu và giảm nhẹ thiên tai.

Các chương trình trao đổi, giao lưu về giáo dục đào tạo, hỗ trợ cho các doanh nghiệp khởi nghiệp, các nỗ lực hợp tác về ứng phó tình huống y tế khẩn cấp cũng như vấn đề kinh tế mới nổi hiện nay như là chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, áp dụng các công nghệ mới, thông minh. Đây là những cơ hội mà Việt Nam phải tiếp tục nỗ lực, tranh thủ, tận dụng hiệu quả để đảm bảo những  lợi ích từ tham gia hội nhập và hợp tác ASEAN có thể đến gần hơn với người dân và doanh nghiệp của Việt Nam.

Thông qua những tiến trình hợp tác ASEAN này, Việt Nam cũng sẽ thu được thêm những kinh nghiệm,  những kỹ năng rất quan trọng cho đội ngũ cán bộ tham gia vào hội nhập quốc tế. Đối với hợp tác đa phương, từ những môi trường sát sườn của ASEAN, Việt Nam có thể rút ra thành những bài học kinh nghiệm và áp dụng cho những cơ chế khuôn khổ hội nhập quốc tế sâu rộng hơn.

Viết tiếp câu chuyện thành công

ASEAN đang bước vào bước ngoặt với những cơ hội và thách thức trong bối cảnh thế giới và khu vực có nhiều biến động phức tạp.Vai trò Chủ tịch ASEAN 2025 của Malaysia đã xác định rõ cách tiếp cận chung của ASEAN đối với những biến động trong môi trường địa kinh tế khu vực hiện nay.

Thứ nhất, đó là phải củng cố đoàn kết, thống nhất và đề cao vai trò trung tâm của ASEAN. Thứ hai, là tìm kiếm những cơ hội để tăng cường hợp tác kinh tế nội khối. Thứ ba là các nước chia sẻ mong muốn tìm kiếm những cơ hội để đa dạng hóa, mở rộng thị trường. Việc tổ chức Hội nghị cấp cao ASEAN Trung Quốc - GCC vào dịp Hội nghị cấp cao ASEAN 46 là một trong những nỗ lực của các nước ASEAN để tìm kiếm những không gian phát triển mới, tránh quá phụ thuộc vào những thị trường truyền thống, khi mà bản thân nền kinh tế của các nước ASEAN cũng như nền kinh tế của Việt Nam vẫn là những nền kinh tế mở, phụ thuộc khá nhiều vào thương mại và đầu tư từ bên ngoài.

Theo Đại sứ Tôn Thị Ngọc Hương, trong bối cảnh đó, Việt Nam cũng luôn tích cực, chủ động tham gia đóng góp vào quá trình xây dựng nguyên tắc, định hình “luật chơi” của khu vực, cùng ASEAN bảo đảm hòa bình, an ninh, ổn định, thúc đẩy các tiến trình đối thoại và hợp tác, củng cố các cơ chế, diễn đàn do ASEAN dẫn dắt, từ đó củng cố môi trường hòa bình, an ninh, ổn định, tạo thuận lợi cho các mục tiêu phát triển của các quốc gia, tăng cường các khuôn khổ hợp tác bình đẳng, cùng có lợi dựa trên Hiến chương LHQ, Hiến chương ASEAN và các nguyên tắc của luật pháp quốc tế.

Cùng ASEAN nhìn về tương lai, về mục tiêu phát triển của ASEAN đến 2045, gắn với khát vọng phát triển đất nước, vươn mình của Việt Nam vào thời điểm 100 năm thành lập nước, Việt Nam sẽ tiếp tục tư duy chủ động, hành động trách nhiệm, phát huy vai trò dẫn dắt, đồng thời lồng ghép hài hòa lợi ích quốc gia với lợi ích chung của Cộng đồng ASEAN, để tạo sức mạnh cộng hưởng, cùng các nước thành viên ASEAN phát triển năng động, bền vững.

Đại sứ cho rằng, hòa cùng những lợi ích chung của ASEAN, Việt Nam cũng sẽ tiếp tục tham gia đóng góp cũng như triển khai hợp tác thế nào để đảm bảo tận dụng hiệu quả nhất những cơ hội mà khu vực, không gian kinh tế năng động của ASEAN có thể đem lại.

Một trong những ưu tiên rất quan trọng là phải khai thác tốt cơ hội các xu thế hợp tác về chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo và xác lập vị trí cao hơn của Việt Nam trong chuỗi cung ứng của khu vực. Qua đó Việt Nam có thể đẩy mạnh tiến trình hội nhập quốc tế và hỗ trợ hiện thực hóa các mục tiêu phát triển của đất nước trong tương lai dài hạn.

30 năm gia nhập ASEAN: Cơ chế hợp tác đa phương quan trọng nhất của Việt Nam

VOV.VN - Năm 2025 đánh dấu tròn 30 năm Việt Nam tham gia ASEAN, qua đó khẳng định chủ trương nhất quán của Việt Nam về đối ngoại đa phương, trong đó ASEAN là cơ chế hợp tác đa phương gắn bó trực tiếp nhất, quan trọng nhất.