Thông tin Bệnh viện bệnh Nhiệt đới ở TP.HCM có 53 ca dương tính với virus SARS-CoV-2 có lẽ đang làm cho mọi người khá lo lắng trong bối cảnh đại dịch COVID-19 đang bùng phát lại ở Việt Nam. Theo thông tin từ báo chí, 53 người này đã tiêm vaccine phòng COVID-19 đầy đủ 2 liều. Vậy chúng ta nên hiểu vấn đề này sao cho đúng? Chúng ta cần làm gì để hạn chế lây nhiễm virus và nâng cao hiệu quả phòng tránh bệnh? 

Sau khi chích ngừa vaccine, bạn có chắc chắn 100% sẽ không bị nhiễm virus hay không?

Câu trả lời là KHÔNG. Cho tới hiện nay thì chưa có vaccine nào cho thấy có khả năng bảo vệ khỏi nhiễm virus 100%. Vaccine của Pfizer-BioNTech hoặc Moderna thường được biết đến với khả năng bảo vệ là khoảng trên 90% còn của AstraZeneca là hơn 70%, sau 2 hoặc 3 tuần được chích liều thứ 2.

Điều này có nghĩa là còn khoảng 10% người được tiêm vaccine của Pfizer-BioNTech/Moderna hoặc 30% người được tiêm vaccine của AstraZeneca có nguy cơ bị nhiễm virus. Do vậy, các bạn vẫn nên giữ ý thức phòng ngừa lây bệnh dù rằng đã được tiêm vaccine ở mức độ cao khi đang ở trong vùng dịch.

Khi cơ thể của bạn được tiêm phòng ngừa thì các thành phần có trong vaccine sẽ kích thích cơ thể của bạn tạo ra “kháng thể” đặc hiệu. Các kháng thể này có khả năng nhận diện và bám lên bề mặt virus khi chúng có cơ hội tiếp xúc với cơ thể của bạn qua các dịch trong người như dịch nhầy nước mũi, nước miếng và cả nước mắt… Các kháng thể này bám lên virus (cụ thể là protein S của virus) và bất hoạt chúng trước khi chúng có thể chạm lên tế bào của bạn để vào bên trong (hình minh họa trong bài). Do vậy, virus không thể xâm nhiễm vào bên trong tế bào của bạn và bạn sẽ không bị bệnh.

Để dễ hình dung, thì các kháng thể này như những tấm khiên được tạo ra để ngăn những mũi tên của quân địch bắn tới. Mức độ hiệu quả của việc ngăn chặn những mũi tên này phụ thuộc vào “chất lượng của những tấm khiên” và “mật độ của những mũi tên”. Dĩ nhiên là không có tấm khiên nào có thể đảm bảo 100% hiệu quả bảo vệ. Trong làn mưa tên ấy thì vẫn có những phần trăm rất nhỏ đối với tấm khiên tốt và phần trăm lớn hơn đối với tấm khiên có chất lượng kém hơn mà những mũi tên có thể lọt qua!

Do vậy, chúng ta hãy khoan vội hoang mang khi thấy có người này, người kia bị nhiễm virus SARS-CoV-2 sau khi đã tiêm vaccine, mà hãy tìm hiểu xem “tỷ lệ” những người đã được tiêm vaccine trong tổng số những người bị nhiễm virus là bao nhiêu. Trong một nghiên cứu gần đây ở Mỹ trên 3.975 người là các nhân viên y tế, những người làm việc ở tuyến đầu và những người làm việc trong những ngành nghề thiết yếu. Những người này được xét nghiệm hàng tuần kể từ tháng 12/2020 và cho thấy đến nay có 204 người bị nhiễm virus.

Trong số những người bị nhiễm này chỉ có 16 người đã được tiêm vaccine (1 hoặc 2 liều), còn lại là 156 người chưa được tiêm vaccine (32 người còn lại không xác định được tình trạng nên đã được loại ra khỏi thí nghiệm). Dựa trên số liệu này, chúng ta có thể thấy rằng những người được tiêm vaccine chỉ chiếm khoảng 9% số người bị nhiễm virus dù rằng trong thí nghiệm này họ đã gom chung người có hiệu quả bảo vệ 1 phần (do mới tiêm 1 liều đầu tiên) và người đã có hiệu quả bảo vệ đầy đủ (sau 14 ngày tính từ ngày tiêm liều thứ 2). Điều này cho thấy rằng vaccine có hiệu quả rõ ràng trong việc giúp ngăn ngừa virus lây nhiễm. 

Người đã tiêm vaccine sẽ khác như thế nào so với người không tiêm vaccine trên phương diện cả hai cùng mắc bệnh COVID-19?

Tuy không có vaccine nào có hiệu quả bảo vệ khỏi nhiễm virus 100% nhưng hầu hết các vaccine tốt hiện nay như Pfizer-BioNTech, Moderna, AstraZeneca và Johnson&Johnson đều cho thấy hiệu quả giảm bệnh nặng và tử vong của người đã tiêm vaccine khi mắc COVID-19 là 100%. Cũng từ số liệu của nghiên cứu khoa học ở trên cho thấy rằng những người đã tiêm vaccine nếu lỡ có mắc bệnh COVID-19 thì số lượng virus trong người của họ ít hơn khoảng 40% so với người không tiêm vaccine.

Đây có thể giúp giải thích vì sao những người này thường sẽ không bị các triệu chứng của bệnh COVID-19 như sốt, nhức mỏi, khó thở… và khỏi bệnh sớm hơn (ít nhất là sớm hơn 2 ngày) so với người không tiêm vaccine. Điều này giúp cho chúng ta dễ hiểu hơn khi “52 trong số 53 nhân viên mắc COVID-19 tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM hoàn toàn không có triệu chứng”.

Người đã tiêm vaccine có giúp làm giảm khả năng lây nhiễm của virus trong cộng đồng hay không?

 Câu trả lời là CÓ. Câu hỏi trên khá quan trọng và luôn được các nhà quản lý đặt ra khi lên kế hoạch nới lỏng các biện pháp phòng ngừa lây nhiễm virus trong cộng đồng và mở cửa kinh tế. Một số điểm mình kể trên cũng đã giải đáp phần nào thắc mắc này. Khi được tiêm vaccine thì xác suất nhiễm virus đã giảm đi rất thấp, nếu xui xẻo vẫn bị nhiễm thì số lượng virus trong người đó cũng thấp hơn đáng kể và họ khỏi bệnh nhanh hơn so với người không tiêm vaccine.

Số lượng virus và thời gian virus tồn tại trong người là yếu tố quan trọng để xác định khả năng và tình trạng lây nhiễm của các bệnh truyền nhiễm trong cộng đồng. Do vậy, khi vaccine giúp giảm các yếu tố này thì đã giúp giảm khả năng lây nhiễm trong cộng đồng khi số lượng người được tiêm vaccine tăng lên. Điều này đã được cho thấy trong một nghiên cứu khác ở Anh với trên hơn 365 ngàn gia đình.

Họ thấy rằng những người đã tiêm ít nhất một liều vaccine của Pfizer-BioNTech hoặc AstraZeneca nếu lỡ bị nhiễm virus thì nguy cơ lây nhiễm virus của họ cho những người tiếp xúc gần giảm đi một nữa. Đây cũng là những tiền đề mà các nước có tỉ lệ người tiêm vaccine cao và hiệu quả như Israel, Mỹ đã bắt đầu mạnh dạng nới lỏng các biện pháp phòng dịch cho dân nước họ./.