Một trong ba mũi tấn công trong phòng chống dịch Covid-19 mà Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chỉ ra khi thực hiện chuyển từ phòng ngự sang chủ động tấn công chính là ứng dụng công nghệ thông tin. Điều này đủ để thấy tầm quan trọng của việc ứng công nghệ trong công tác phòng chống dịch quan trọng như thế nào. Và trên thực tế, không phải đến tận bây giờ, khi có thông điệp từ Thủ tướng mà ngay từ những đợt phòng chống dịch đầu tiên, Việt Nam đã xây dựng và áp dụng hiệu quả các giải pháp công nghệ vào phòng chống Covid- 19.

Ứng dụng công nghệ trong phòng chống dịch, vai trò không thể phủ nhận

Chia sẻ thông tin với PV VOV2, ông Nguyễn Thành Nam, Chánh Văn phòng, Cục Tin học hóa, Bộ Thông tin và Truyền thông (Bộ TT&TT) cho biết, sau gần 2 tháng hoạt động, Trung tâm công nghệ phòng chống dịch Covid- 19 Quốc gia đã xây dựng, triển khai và đang vận hành 6 nền tảng công nghệ phòng, chống dịch được dùng chung trên toàn quốc gồm: Nền tảng khai báo y tế, nền tảng quản lý các điểm ra vào bằng mã QR, nền tảng truy vết lây nhiễm, nền tảng quản lý cách ly, nền tảng quản lý xét nghiệm và nền tảng quản lý tiêm chủng. Dữ liệu của các nền tảng đã được kết nối, liên thông và tổng hợp về một kho dữ liệu chung do Bộ Y tế và Bộ TT&TT quản lý.

Ông Nam cũng đặc biệt nhấn mạnh, với nền tảng về quản lý tiêm chủng đang bắt đầu triển khai rộng rãi ở các địa phương cho phép người dân đã đăng ký, lên lịch tiêm qua Cổng tiêm chủng quốc gia hoặc qua ứng dụng Sổ sức khỏe điện tử. Điều này rất hữu ích cho ngành y trong việc lên kế hoạch tiêm, phân phối vắc xin, đặc biệt là về lâu dài thì ứng dụng Sổ sức khỏe điện tử cũng sẽ góp phần hình thành hồ sơ sức khỏe toàn dân, giúp cho việc thực hiện chuyển đổi số ngành  y.

Ngoài 6 nền tảng chính, Trung tâm cũng đã kết nạp thêm một số các nền tảng hữu ích khác phục vụ người dân và ngành y. Cụ thể như trong thành phố Hồ Chí Minh đang triển khai rất tốt nền tảng điều phối xe cấp cứu, giúp tối ưu hóa nguồn lực của đội ngũ tình nguyện vận chuyển bệnh nhân F0. Ngoài ra, nền tảng cấp mã phương tiện vận tải trong luồng xanh cũng được đánh giá tích cực.

Nhiều ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực công nghệ cũng đề cao việc phát triển sử dụng các nền tảng công nghệ trong phòng chống dịch bệnh Covid-19 đã tiết kiệm được nguồn lực, số liệu được cập nhật kịp thời, chính xác, tạo thuận lợi cho cả người dân và cơ quan quản lý.

Ông Nguyễn Kim Cương, Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Công nghệ và Giải pháp, Tập đoàn công nghệ CMC cũng khẳng định, việc ứng dụng công nghệ trong phòng chống dịch Covid- 19 là cần thiết. Thời gian qua, Trung tâm Công nghệ phòng chống dịch Covid- 19 Quốc gia cũng đã làm được rất nhiều việc để hỗ trợ tích cực trong phòng chống dịch. “Tôi nghĩ nếu không có nền tảng của của Trung tâm thì chắc là chúng ta còn gặp nhiều khó khăn”, ông Nguyễn Kim Cương khẳng định.

Thời của App…

Rõ ràng không thể phủ nhận những ứng dụng khai báo y tế online đang mang lại nhiều tiện ích, giúp người dân có thể khai báo mọi lúc, mọi nơi. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, việc tồn tại gần chục ứng dụng để khai báo y tế, đi lại với các cơ quan chức năng đang khiến người dân như bị lạc trong một ma trận ứng dụng và gây không ít khó khăn trong quá trình sử dụng. Và điều này không những không hỗ trợ trong công tác phòng chống dịch mà nhiều khi do phải thực hiện yêu cầu khai báo tại các chốt kiểm soát lại gây ra tình trạng ùn tắc, tập trung đông người, làm tăng nguy cơ lây lan dịch bệnh.

“Trước tôi cài Bluezone để biết mình tiếp xúc với những ai, có F nào không? Nhưng giờ chủ yếu app báo tin tức, nó không đúng chức năng của app. Nhiều app quá, nhiễu loạn”, một người dân bức xúc khi quyết định xóa ứng dụng Bluezone khỏi điện thoại.

Còn với anh Nguyễn Mạnh Hùng ở Quảng Ninh, một người đã trải nghiệm gần hết các ứng dụng công nghệ trong phòng chống dịch hiện nay, thẳng thắn nói anh sẽ gỡ ứng dụng Bluezone vì hiện tại có quá nhiều ứng dụng liên quan đến khai báo y tế: “Hôm đi tiêm vac xin trong giấy tiêm yêu cầu là khai trên tokhaiyte cơ, chứ không phải là Bluezone. Như vậy Bluezone có cũng chẳng đề làm gì”.

Ngoài ứng dụng của Bộ Y tế, hiện còn có cả ứng dụng của Bộ Công an để lấy mã QR code khi di chuyển, rồi từng tỉnh, từng ngành lại có ứng dụng riêng. Như Đà Nẵng, Quảng Nam có hệ thống khai báo y tế, kiểm soát ra/vào qua website tích hợp trên cổng thông tin chính quyền; Vĩnh Phúc, Hải Dương dùng ứng dụng Zalo để trả mã QR cho người dân sau khi khai báo y tế. Hay mới đây, một số chợ ở TP Đà Lạt (Lâm Đồng) quản lý khai báo y tế của người đi chợ bằng cách ghi thông tin vào cuốn sổ và đóng dấu "đã khai báo y tế" lên tay người dân...Đặc biệt, TP. HCM vừa triển khai phần mềm quản lý công dân vùng dịch "di biến động dân cư". Anh Đặng Sơn Hà ở Hà Nội cho rằng, nhiều ứng dụng chức năng như nhau nhưng mỗi nơi lại yêu cầu một kiểu: Tại Viện Huyết học Trung ương khi nơi anh Hà đến tham gia hiến máu lại đưa ra yêu cầu phải cài Bluezone rồi sau đó mới có thể truy cập vào được thông tin cá nhân. Vậy là, để được hiến máu người đàn ông này buộc phải cài thêm ứng dụng Bluezone.

Ông Nguyễn Thành Nam, Chánh Văn phòng Cục Tin học hóa thừa nhận, đây một bất cập đã được nhìn thấy. Ông cũng cho rằng, khi các ứng dụng phát triển tràn lan và không đồng bộ trên một nền tảng dữ liệu thống nhất là không tốt và có thể gọi chung, đó là những ứng dụng rác. Những dữ liệu sẽ bị phân mảnh và xảy ra tình trạng ngộ độc dữ liệu. Bởi vậy rất cần thiết phải quy hoạch được ứng dụng.

Ông Nam cũng cho biết, hiện nay các ứng dụng do Trung tâm công nghệ chống dịch covid- 19 Quốc gia phát triển đều hoạt động trên một nền tảng dữ liệu thống nhất, cấp mã QR thống nhất. Dù là ứng dụng nào thì cũng dùng chung mã, được liên thông với nhau. Mỗi app có một chức năng riêng và đều khai thác chung một kho dữ liệu. Mỗi người dân có thể tùy theo nhu cầu sử dụng của mình mà chọn lựa những app phù hợp và ông mong là người dân không hoang mang khi có quá nhiều ứng dụng.

Vậy đâu là nguyên nhân khiến các ứng dụng khai báo y tế điện tử nở rộ theo kiểu thiếu tập trung như vậy? Phải chăng do chúng ta chưa xây dựng được một chiến lược chung hay do thiếu một kiến trúc sư trưởng ở quy mô quốc gia cho việc hoạch định chiến lược chung trong ứng dụng công nghệ thông tin và viễn thông vào phòng chống covid-19? Trả lời câu hỏi này, ông Nguyễn Kim Cương cho rằng, hiện nay chúng ta đang thiếu 2 thứ: Một là thiếu quy hoạch tổng thể, cơ quan nào được quyền thu thập thông tin và chia sẻ thông tin đó cho ai. “Nếu chúng ta có một quy định chung ở cấp quốc gia thì khi một người đến một địa điểm nào đó và thực hiện khai báo y tế dù bằng bất kỳ ứng dụng nào, kể cả là khai báo bằng giấy hay khai báo Bluzone, đều phải đưa về cùng một địa chỉ tập trung do Chính phủ chỉ định thì sẽ có ngay một cơ sở dữ liệu tập trung và người dân sẽ không cần phải khai báo nhiều lần”, ông Nguyễn Kim Cương nhấn mạnh.

Cái thiếu thứ hai mà ông Cương nhắc đến đó là thiếu một quy hoạch để không xảy ra việc phát tán chia sẻ dữ liệu tràn lan. Và quy hoạch này phải từ cấp Chính phủ trở xuống. Nếu không có quy hoạch này thì việc xây dựng và phát triển các ứng dụng tràn lan như thời gian vừa qua vẫn tiếp tục diễn ra.

Đặc biệt cũng có ý kiến cho rằng việc lựa chọn kiến trúc sư trưởng cho Trung tâm công nghệ phòng, chống dịch Covid-19 Quốc gia là một người được cho là có những lo ngại về năng lực thực sự như ông Nguyễn Tử Quảng liệu có phải là một lý do dẫn đến tình trạng phân tán, manh mún và thiếu thực chất của các ứng dụng Việt Nam phát triển trong thời gian qua? Trước những băn khoăn này, ông Nguyễn Kim Cương nêu quan điểm: Câu chuyện chỉ đạo điều hành ở đây không phải là vấn đề của riêng một cá nhân và có lẽ Bộ TT&TT cũng chưa bao giờ coi anh Nguyễn Tử Quảng là kiến trúc sư trưởng của tất cả các nền tảng hiện nay. Và các nền tảng này là do nhiều người làm chứ không phải một mình anh Quảng. Nguyên nhân của việc nở rộ các ứng dụng trong thời gian qua theo ông Kim Cương vẫn là do thiếu sự chỉ đạo, giao trách nhiệm nhất quán từ Chính phủ.

Cần thiết có một giải pháp công nghệ hoàn thiện sử dụng thống nhất trên phạm vi toàn quốc

Trước bài toán cần thống nhất sử dụng ứng dụng duy nhất và liên thông dữ liệu, thay vì tạo ra nhiều App như hiện nay, ông Nguyễn Thành Nam cho biết, việc dữ liệu cần được đồng bộ trong kho dữ liệu chung thì về cơ bản hiện nay đã được triển khai gần như hoàn thành. Trung tâm công nghệ phòng chống dịch Covid- 19 Quốc gia cũng đã đồng bộ các dữ liệu khai báo y tế từ 3 ứng dụng chính là Bluzone, NCOVI và VHD (VietNam Health Declaration). Kho dữ liệu này do Bộ Y tế trực tiếp quản lý.

Ông Nam thông tin, sắp tới ngoài những nền tảng công nghệ đã triển khai, thì hiện tại Trung tâm sẵn sàng kết nạp thêm các công nghệ mới. Ví dụ như nền tảng hỗ trợ trực tiếp người dân trong vùng dịch, hỗ trợ để kết nối người dân có nhu cầu nhu yếu phẩm cung cấp hỗ trợ nhau. Hai là hỗ trợ về mặt tâm lý tư vấn y tế cho người dân. Cái mới thứ hai sẽ được triển khai mạnh trong thời gian tới, đó là trên cơ sở kho nội dung này, Trung tâm sẽ triển khai các giải pháp để khai thác mô hình hóa các dữ liệu thu thập được từ các nền tảng để đưa ra những phân tích cảnh báo về diễn biến dịch, tốc độ bùng phát dịch trên địa bàn cả nước.

Còn theo quan điểm của ông Nguyễn Kim Cương, việc triển khai một ứng dụng toàn dân là cần thiết. Ở thời điểm hiện tại mọi người đều rất nóng lòng muốn chung tay cùng với cả nước để đẩy lùi dịch Covid- 19 vậy nên khi có lời kêu gọi của Chính phủ, các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ hoàn toàn sẵn sàng tham gia làm một cách tự nguyện, phi lợi nhuận. Và ông tin với năng lực của các doanh nghiệp công nghệ ở nước ta đủ sức để xây dựng một ứng dụng duy nhất và liên thông dữ liệu, thay vì tạo ra nhiều App như hiện nay. Tuy nhiên mấu chốt cuối cùng mà ông Cương nhấn mạnh là cần một người cầm trịch đủ năng lực, vật lực và quyền lực để điều hành công việc này, tạo sự thống thống nhất giữa các bộ ngành.

Một lần nữa cần khẳng định, chiến lược chống dịch Covid-19 trong giai đoạn mới với 3 mũi tấn công gồm: 5K, vaccine và công nghệ là một lựa chọn đúng đắn của Chính phủ. Vấn đề cần quan tâm và giải quyết ngay lúc này là cần một chiến lược chung, cụ thể trong ứng dụng công nghệ thông tin và viễn thông trong phòng chống Covid-19 cũng như cần một kiến trúc sư trưởng ở quy mô quốc gia để điều hành, phối hợp hiệu quả giữa các bộ ngành và hình thành các giải pháp công nghệ thực sự hoàn thiện, tạo sự dễ dàng, thuận tiện, nhanh chóng cho người sử dụng. Có làm được như vậy thì việc tận dụng sự phát triển công nghệ trong công tác phòng chống dịch mới đạt được hiệu quả như mong muốn./.