Mỹ luôn tiên phong bảo đảm khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và mở. Ngày nay, chúng tôi đang tiếp tục củng cố chính sách của Mỹ đối với Biển Đông – một khu vực có ý nghĩa quan trọng, song còn tranh chấp. Chúng tôi muốn thể hiện rõ ràng rằng các yêu sách của Bắc Kinh đối với các nguồn tài nguyên ngoài khơi ở hầu như toàn bộ Biển Đông, cũng như hàng loạt các chiến dịch bắt nạt nhằm kiểm soát các nguồn tài nguyên này, là hoàn toàn phi pháp.

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo. Ảnh: NPR.

Chúng tôi mong muốn giữ gìn hòa bình và ổn định, duy trì tự do hàng hải ở Biển Đông theo cách thức phù hợp với luật pháp quốc tế, bảo đảm lưu chuyển thương mại không bị cản trở, đồng thời phản đối bất kỳ âm mưu cưỡng ép hoặc sử dụng vũ lực để giải quyết tranh chấp. Chúng tôi chia sẻ những lợi ích sâu sắc và kiên định với các đồng minh và đối tác lâu nay cùng chúng tôi ủng hộ một trật tự quốc tế dựa trên luật lệ.

Những lợi ích chung này đã và đang bị Trung Quốc đe dọa ở mức độ chưa từng có. Bắc Kinh đã sử dụng biện pháp hăm dọa để làm xói mòn quyền chủ quyền của các quốc gia ven biển Đông Nam Á ở Biển Đông, đe dọa họ từ bỏ các nguồn tài nguyên ngoài khơi, đơn phương áp đặt quyền thống trị và thay đổi luật pháp quốc tế bằng thứ “quyền lực thuộc về kẻ mạnh”. Cách tiếp cận này của Bắc Kinh đã thể hiện rõ ràng từ nhiều năm nay.

Năm 2010, nguyên Ngoại trưởng Dương Khiết Trì đã nói với các đối tác ASEAN rằng “Trung Quốc là nước lớn và các nước còn lại là nước nhỏ, và đó là thực tế”. Thế giới quan theo kiểu cướp bóc của Trung Quốc không có chỗ đứng trong thế kỷ 21.

Trung Quốc không có cơ sở pháp lý để đơn phương áp đặt ý chí của mình đối với khu vực. Bắc Kinh đã không đưa ra được các cơ sở pháp lý nhất quán về yêu sách “đường chín đoạn” ở Biển Đông kể từ khi công bố lần đầu vào năm 2009. Trong một phán quyết vào ngày 12/7/2016, Tòa Trọng tài được thành lập theo Công ước về Luật biển năm 1982 (UNCLOS), mà Trung Quốc là một quốc gia thành viên, đã bác bỏ các yêu sách hàng hải của Trung Quốc bởi các yêu sách đó không dựa trên cơ sở luật pháp quốc tế. Phán quyết của Tòa án đã đứng về phía Philippines, bên nguyên đơn của vụ kiện, trong hầu hết các yêu sách.

Như Mỹ đã từng tuyên bố và theo quy định cụ thể trong UNCLOS, phán quyết của Tòa trọng tài là quyết định cuối cùng và có tính ràng buộc pháp lý đối với các bên liên quan. Hiện nay, chúng tôi đang điều chỉnh lập trường của Mỹ đối với các yêu sách hàng hải của Trung Quốc ở Biển Đông theo quyết định của Tòa Trọng tài. Cụ thể là:

(i) Trung Quốc không thể khẳng định một cách hợp pháp các yêu sách hàng hải của mình, kể cả các yêu sách về bất cứ Vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) nào bắt nguồn từ bãi cạn Hoàng Nham (Scarborough) và quần đảo Trường Sa, nhất là liên quan đến các khu vực mà Tòa Trọng tài phán quyết là vùng EEZ của Philippines hoặc thuộc thềm lục địa của Philippines.

Việc Bắc Kinh quấy rối các hoạt động nghề cá và ngăn cản phát triển năng lượng ngoài khơi của Philippines thuộc các khu vực nêu trên là phi pháp; cũng như hành động đơn phương của Cộng hòa nhân dân Trung Hoa nhằm khai thác các nguồn tài nguyên tại các khu vực này.

Theo phán quyết có tình ràng buộc pháp lý của Tòa Trọng tài, bất kỳ yêu sách lãnh thổ cũng như yêu sách hàng hải của Cộng hòa nhân dân Trung Hoa đối với Đá Vành Khăn (Mischief Reef) hoặc Bãi Cỏ Mây (Second Thomas Shoal) đều là bất hợp pháp, cũng như Bắc Kinh không có bất kỳ yêu sách lãnh thổ hay hàng hải nào xuất phát từ các thực thể nói trên.

(ii) Trung Quốc đã thất bại khi đưa ra yêu sách hàng hải hợp pháp và nhất quán ở Biển Đông. Mỹ bác bỏ mọi yêu sách của Bắc Kinh đối với vùng biển phía ngoài khu vực 12 hải lý xuất phát từ các đảo mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền ở quần đảo Trường Sa (phản đối này của Mỹ đối với Trung Quốc không làm phương hại đến yêu sách chủ quyền của các quốc gia khác đối với các đảo này).

Vì vậy, Mỹ bác bỏ mọi yêu sách hàng hải của Trung Quốc đối với vùng biển xung quanh Bãi Tư Chính (thuộc chủ quyền của Việt Nam), Bãi Luconia (thuộc chủ quyền Malaysia), vùng EEZ của Brunei, và đảo Natuna Besar (thuộc chủ quyền Indonesia). Bất kỳ hành động nào của Trung Quốc nhằm quấy rối hoạt động đánh bắt cá hoặc phát triển khí đốt của các quốc gia khác trong những vùng biển này, hoặc có hành động đơn phương tương tự đều là phi pháp.

(iii) Trung Quốc không có yêu sách lãnh thổ và hàng hải hợp pháp đối với hoặc bắt nguồn từ Bãi Tăng Mẫu (James Shoal), một trong những thực thể chìm hoàn toàn dưới nước và chỉ cách Malaysia 50 hải lý và cách bờ biển Trung Quốc hơn 1.000 hải lý. Trung Quốc thường tuyên truyền Bãi Tăng Mẫu là “vùng lãnh thổ cực Nam của Trung Quốc”.

Luật quốc tế đã thể hiện rõ rằng: không có bất kỳ quốc gia nào có thể đưa ra yêu sách đối với một thực thể nằm sâu dưới nước như Bãi Tăng Mẫu và thực thể như vậy không thể tạo ra vùng hàng hải theo luật. Bãi Tăng Mẫu (sâu khoảng 20m so với mặt nước biển) không thể và không bao giờ là lãnh thổ của Trung Quốc, và Bắc Kinh không thể khẳng định bất kỳ quyền hàng hải hải hợp pháp nào xuất phát từ Bãi này.

Thế giới sẽ không cho phép Bắc Kinh tự coi Biển Đông là đế chế hàng hải của riêng mình. Mỹ đứng về phía các đồng minh và đối tác Đông Nam Á trong tiến trình bảo vệ quyền chủ quyền cũng như bảo vệ các nguồn tài nguyên ngoài khơi, phù hợp với các quyền và nghĩa vụ theo luật quốc tế. Chúng tôi sát cánh cùng cộng đồng quốc tế trong nỗ lực bảo vệ tự do hàng hải và tôn trọng chủ quyền, bác bỏ mọi nỗ lực nhằm áp đặt “quyền lực thuộc về kẻ mạnh” ở Biển Đông cũng như trong toàn khu vực./.