“Ra sách chưa bao giờ dễ dàng đến thế” là nhận định của nhiều người khi nói về xu hướng tự xuất bản hiện nay. Tuy nhiên, đây cũng vẫn là một khái niệm mới mẻ với một số người khác. Tự xuất bản sách là như thế nào? Tự xuất bản sách, nhất là sách văn học, có những ưu thế và hạn chế ra sao?

Nhiều năm trước, việc tự xuất bản sách văn học dường như vẫn còn nhiều rào cản. Không mấy ai rành về thủ tục và quy trình, đồng thời cũng không ít người e ngại về việc phải chăng bản thảo không lọt vào “mắt xanh” của nhà xuất bản nào nên phải tự in. Giờ đây, quan điểm về tự xuất bản sách văn học đã thay đổi.

Cuốn "Lồng son" của Trần Thúy Lành

Theo tác giả Trần Thúy Lành (Hải Dương), cùng với sự phát triển của Internet và mạng xã hội, các cây bút đã chủ động hơn trong việc đưa tác phẩm tới tay bạn đọc: “Đến nay tôi đã xuất bản ba tập truyện ngắn thì hai tập đầu tôi tự phát hành và tự bán sách của mình. Trước khi xuất bản thì tôi học hỏi kinh nghiệm của các bạn văn và được tư vấn của các biên tập viên nhà xuất bản có kinh nghiệm.

Lần đầu, tôi xuất bản tập truyện “Đi qua mùa trăng” là vào năm 2018. Và lần thứ hai, tôi xuất bản truyện ngắn “Lồng son” vào năm 2021.

Cả hai lần xuất bản tôi đều hợp tác với Nhà xuất bản Hội Nhà văn. Để sách xuất bản được bán hết thì từ khi sách chưa ra đời, mới ở khâu vẽ bìa, tôi đã chia sẻ trên mạng xã hội, facebook, zalo. Bạn bè, người thân của tôi cũng tích cực chia sẻ giới thiệu giúp nên bạn đọc đã đặt mua sách. Sách về đến nhà là tôi chỉ việc đóng gói, chuyển đền tay người đặt mua.”

“Có nên tự xuất bản sách hay không?” có thể là băn khoăn thường trực của nhiều tác giả, nhất là tác giả trẻ hoặc tác giả sáng tác thơ bởi lẽ việc tham gia vào các Hội chuyên ngành thường yêu cầu mỗi tác giả phải có ít nhất 2 tác phẩm đã in thành sách. Dĩ nhiên, việc chọn hình thức xuất bản truyền thống hoặc tự xuất bản hoàn toàn phụ thuộc vào nhu cầu của chính tác giả nhưng không thể phủ nhận những lợi ích mà việc tự xuất bản đem lại.

Nhà văn Tống Phước Bảo có nhiều kinh nghiệm về việc tự xuất bản sách - Ảnh: thanhnien.vn

Nhà văn Tống Phước Bảo nhấn mạnh: “Thời đại của chúng ta bây giờ thường nói về: nhanh, sâu và rộng. Sách cũng thế. Chúng ta cần quyển sách xuất hiện đúng thời điểm mà mình mong muốn, nhanh chóng hơn là chúng ta trao bản thảo cho một nhà xuất bản nào đó rồi thương thuyết. Và chúng ta có được kế hoạch để chúng ta truyền thông cuốn sách đó, không lệ thuộc vào kênh phát hành nữa. Bởi vì chúng ta có thể bán online trên trang mạng cá nhân của mình hay qua các app mua hàng trực tuyến chẳng hạn. Và một điều nữa là chúng ta lan tỏa được giá trị cuốn sách. Chúng ta thấy rằng bây giờ mình xuất bản một cuốn sách thì giá thành cũng rất là tốt rồi. Điều này khiến cho ngành xuất bản của mình rộn ràng hơn và có nhiều lựa chọn hơn cho mọi người.”

Cho phép tác giả chủ động hoặc can thiệp vào gần như hầu hết các khâu của xuất bản sách từ biên tập, thiết kế, trang bìa, số lượng in…, đây có thể coi là ưu điểm lớn nhất của việc tự xuất bản, thu hút nhiều người sáng tác. Thậm chí, nhiều nhà văn, nhà thơ đã thành danh cũng sẵn sàng bước vào cuộc chơi này với mong muốn có được “một đứa con tinh thần” đúng như ý nguyện.

Trong đó có nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam: “Ngày xưa, với tôi thì có một số nhà xuất bản tôi giao bản thảo thì họ đều có thể in và trả nhuận bút. Nhưng bây giờ tôi lại không thích thế. Tôi muốn tự làm lấy một cuốn sách, kể cả về mặt mĩ thuật, và tôi muốn là tự tôi phát hành để tôi nghe được cảm giác phát hành của mình, rằng bạn đọc đọc mình như thế nào, những ai sẽ là người mua sách của mình. Mình có thể đưa lên facebook. Mình có thể đưa lên tài khoản của mình và mình bán sách. Tại sao mình không làm điều đó? Tôi cho rằng đấy là một khuynh hướng rất hay. Các nhà xuất bản, nhà sách đều có cách của mình. Nhưng mỗi một tác giả viết sách, quảng bá sách và bán sách thì đó là một kênh rất là hay và tôi thấy là nó hấp dẫn. Nó tạo ra nguồn cảm hứng giữa người đọc và người viết rất nhiều.”

Một số đầu sách tự xuất bản của tác giả Nam Kha - Ảnh: zingnews.vn

Là một xu hướng mới, mở đường cho nhiều tác giả trẻ, đồng thời cũng là một lãnh địa để nhiều nhà văn, nhà thơ “đo lường” và cảm nhận “cảm giác phát hành” như cách nói của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều. Tuy nhiên, cũng cần phải khẳng định rằng đây không phải là con đường trải hoa hồng. Và dù có là cuộc chơi thì tự xuất bản vẫn có những quy luật cần phải tuân theo và tìm hiểu rõ. Đó cũng là điều mà tác giả Trần Thúy Lành lưu ý với những người mới nhập cuộc: “Người tự xuất bản sách văn học cũng không nên mạo hiểm mà cần khảo sát tình hình cụ thể để quyết định số lượng sách in ra. Tránh tình trạng sách bị ế, bị tồn kho, sẽ ảnh hưởng nặng nề tới số tiền mình bỏ ra đầu tư.”

“Từ việc người viết tự xuất bản sách cũng đặt ra nhiều vấn đề. Vấn đề thứ nhất là một số tác giả trẻ họ sẽ không có đủ vốn để mà xuất bản sách cũng như họ chưa có đủ kinh nghiệm để xuất bản một quyển sách và điều tiết ra thị trường sách một cách thuận lợi. Thứ hai, khi mà tác giả tự xuất bản sách dễ dàng thì thị trường sách phải chăng sẽ bị kém chất lượng đi?” - nhà văn Lê Quang Trạng nois.