Sáng 29/9 tại Thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc dự hội nghị "Kết quả phát triển cây mắc ca tại Việt Nam thời gian qua; định hướng và giải pháp phát triển trong thời gian tới". Dự hội nghị có lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương và cộng đồng các doanh nghiệp, hộ gia đình tiêu biểu về trồng, chế biến, tiêu thụ sản phẩm mắc ca.

Phát biểu kết luận hội nghị, Thủ tướng nhấn mạnh, mắc ca là loại cây có thể phát triển mạnh ở nước, là loại cây có tiềm năng đi sau về trước nếu biết ứng dụng khoa học công nghệ, chế biến sâu, phát triển các sản phẩm từ mắc ca, hình thành các chuỗi liên kết… Theo đó, Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp cùng các cơ quan chức năng xây dựng chiến lược phát triển cây mắc ca trong thời gian tới. 

Phát biểu tại hội nghị, lãnh đạo nhiều doanh nghiệp bày tỏ mong muốn Chính phủ có cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận vốn với lãi suất hấp dẫn để phát triển cây mắc ca; vấn đề quy hoạch các vùng phát triển cây mắc ca để tránh tự phát và vỡ quy hoạch; thu hút các doanh nghiệp chế biến sâu vào các vùng nguyên liệu; vấn đề thị trường đầu ra cho mắc ca… Một số hộ trồng mắc ca thì đề nghị thành lập các hợp tác xã để tổ chức tiêu thụ mắc ca thuận lợi cho các hộ trồng. 

Các nhà khoa học đánh giá, với giá trị kinh tế cao, tốt cho việc phủ xanh đất trống, đòi trọc ở những vùng có khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp, thì đây là loại cây giảm nghèo rất tốt. 

Kết luận hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nêu rõ, mắc ca là loại cây có tiềm năng lớn mang lại giá trị kinh tế cho người dân vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn. Nếu biết cách phát triển thì mắc ca sẽ là loại cây “đi sau về trước”. Bước đầu, việc phát triển cây mắc ca đạt kết quả tích cực, khơi lên niềm tin về hướng phát triển loại cây này. Song Thủ tướng cho rằng, hiện nay diện tích còn nhỏ, mới khoảng 17.000ha.  

Nhắc lại lịch sử du nhập và phát triển cây cà phê của Việt Nam, Thủ tướng cho biết, sau 125 năm, đến nay Việt Nam là nước xuất khẩu cà phê lớn trên thế giới. Tính đến năm 1975, Việt Nam mới có 13.000 ha cà phê. Như vậy chỉ trong 35 năm gần đây nhất, với định hương phát triển đúng đắn, đến nay Việt Nam có ngành hàng cà phê với diện tích trên 680 nghìn ha, sản lượng 1,5 triệu tấn, xuất khẩu 3 tỷ USD.

Nhìn từ quá trình phát triển của cây cà phê, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nêu tiềm năng phát triển cây mắc ca ở nước ta: Câu hỏi đặt ra là mắc ca với tinh thần đi sau về trước, vào Việt Nam khảo nghiệm, phát triển bước đầu đã thành công như vừa nêu, thì mắc ca cần 10 năm hay 20 năm để trở thành cây đứng đầu thế giới. Tại sao lại không? Các đại biểu đã phân tích lợi thế so sánh của nước ta để phát triển cây mắc ca mà nước khác khó có được.

Thủ tướng yêu cầu ngành nông nghiệp, các nhà khoa học, doanh nghiệp, Hiệp hội Mắc ca Việt Nam phải trả lời cho được những câu hỏi về làm sao mắc ca có thể phát triển xứng tầm với điều kiện cụ thể của Việt Nam. Vì đây là cây sinh thái, môi trường xanh, cây xóa đói giảm nghèo, có thể làm nên giàu có, một cây góp phần đảm bảo quốc phòng, an ninh. Như vậy,  cây mắc ca là cây chứa đựng nhiều giá trị xã hội đặc biệt chứ không chỉ đơn thuần là hiệu quả triển kinh tế, vì có thể vào vùng sâu, xa, vùng khó khăn, vùng đồng bào thu nhập thấp. 

Cho biết, theo tính toán, mắc ca có thể cho thu nhập 250 triệu đồng/ha với mức giá 6 đô la Úc hiện nay, gấp 3 lần cây cà phê, nhưng Thủ tướng nhấn mạnh cần có quy hoạch tiểu vùng thay vì đâu đâu cũng trồng mắc ca. Phát triển mắc ca phải gắn với quản lý nhà nước về quản lý giống, đầu tư khoa học công nghệ. Mắc ca là sản phẩm có giá trị dinh dưỡng cao, chứa 70-80% dầu, trong đó có axít béo chưa no, hàm lượng protein cao với nhiều axit amin. Đây là cơ sở để chế biến các loại sản phẩm sữa hạt cho nhiều lứa tuổi, nguyên liệu mỹ phẩm cao cấp, các loại kem và nhiều sản phẩm giá trị khác.

Tiềm năng như vậy, nhưng Thủ tướng cho biết, qua 10 năm phát triển, sản lượng mắc ca còn rất nhỏ, chỉ bằng 1% sản lượng hạt có dầu của nước ta. Cho nên, theo Thủ tướng, tại sao không phát triển nhanh mà đến năm 2030 chỉ có 450.000 ha và sản lượng chỉ có 200 nghìn tấn? Một câu hỏi cho Hiệp hội Mắc ca, cơ quan quản lý nhà nước về mắc ca, cho các nhà khoa học. Nhiệt độ, độ cao, điều kiện thời tiết khí hậu, độ ẩm cần thiết đặt ra cho chúng ta cần có quy hoạch cụ thể. Hai vùng có thể phát triển ổn định cây mắc ca mà hôm nay chúng ta khẳng định đó là Tây Bắc và Tây nguyên. Còn các vùng khác chưa cho tối ưu ra hoa đậu quả hoặc không đủ diện tính phát triển hàng hóa lớn phải xem xét. Tại sao vùng Đông Trường Sơn của miền Trung Việt Nam không thể phát triển cây mắc ca với sản lượng cao, có thể có sản lượng nhưng thấp, thì phải nghiên cứu, tránh trồng ra có sự cố thì không phải đơn giản với người nông dân. Do đó phải tập trung cho hai vùng Tây Bắc, Tây nguyên, còn các vùng khác xem xét thí điểm trước khi kết luận đại trà. 

Theo đó, Thủ tướng nhấn mạnh, quản lý phát triển giống, thì khâu giống là quyết định. Hiện có13 loại giống được công nhận và một số giống mới do doanh nghiệp nhập về, cần có sự lựa chọn phù hợp, tránh tình trạng nông dân trồng mà không có quả. Đối với vùng Tây nguyên thì có thể trồng xen, vùng Tây Bắc có thể trồng tập trung. Do đây là cây có thể thâm canh, Thủ tướng cho rằng phải chú ý đầu tư đồng bộ từ đầu mới cho hiệu quả. Cùng với đó phải gắn với công nghiệp chế biến càng sâu càng tốt. Ngành ngân hàng cần nghiên cứu chính sách tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp đầu tư vào mắc ca tiếp cận thuận lợi.  

Cùng với việc xây dựng, công bố quy hoạch phát triển cây mắc ca thời gian tới, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu phải quản lý đồng bộ về vấn đề phát triển cây mắc ca khi công bố quy hoạch. Đó là Chính phủ, bộ, địa phương, tỉnh phải có định hướng cụ thể. Thứ hai là doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng phải tham gia định hướng. Thứ ba là vận động sự tham gia tích cực của người dân, doanh nghiệp.

"Các tỉnh hướng dẫn người dân và tôi đồng ý là thành lập các HTX phát triển cây mắc ca từ sản xuất quả cho đến chế biến. Cần làm đồng bộ điều này, vì đây không chỉ là cây đi sau về trước mà là cây quốc kế dân sinh", Thủ tướng nêu rõ.   

Từ thực tế phát triển Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Hiệp hội Mắc ca Việt Nam, các địa phương phối hợp xây dựng một chiến lược phát triển cây mắc ca Việt Nam. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xây dựng một nghị định của Chính phủ về phát triển cây mắc ca ở Việt Nam./.