Với 8 phiên thảo luận, 1 phiên dẫn đề, Hội thảo Khoa học Quốc tế về Biển Đông lần thứ 14 về chủ đề “Biển hoà bình - Phục hồi bền vững” có 40 tham luận, hơn 160 ý kiến bình luận, câu hỏi trao đổi của hơn 500 đại biểu, diễn giả. Qua đó cho thấy Biển Đông không phải là vùng biển đóng kín mà đóng vai trò trung tâm, kết nối giữa Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương.

Biển Đông đang đối mặt với nhiều biến chuyển và nhiều thách thức từ tình hình chung của thế giới và khu vực. Đánh giá về tình hình Biển Đông và khu vực, nhiều ý kiến cho rằng, trong bối cảnh thế giới có nhiều biến đổi bất ngờ, cục diện Biển Đông tương đối tĩnh lặng nhưng chỉ mang tính tạm thời.

Các học giả cho rằng, tình hình an ninh khu vực và Biển Đông thể hiện ở hai cấp độ, một mặt liên quan giữa các nước ven Biển Đông, mặt khác liên quan cạnh tranh giữa các nước lớn. Biển Đông chịu tác động bởi nhiều nhân tố như bối cảnh địa chính trị trên thế giới và khu vực, các tính toán của cường quốc và cạnh tranh các nước lớn.

Theo nhiều học giả, những thay đổi địa chính trị trên thế giới và một số khu vực và tình trạng quan hệ các nước lớn kéo theo sự thay đổi về nhận thức, chính sách, cách thức xử lý mối quan hệ với nước lớn từ phía các nước và tổ chức như ASEAN, EU… Các diễn giả và đại biểu cũng dành thời gian thảo luận về xu hướng liên kết tiểu đa phương và đa phương, trong đó gồm các cơ chế do ASEAN dẫn dắt…

Ông Phạm Quang Vinh, Nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại Giao Việt Nam cho rằng, các đại biểu đến từ nhiều quốc gia, nghề nghiệp khác nhau đã chia sẻ những cách nhìn nhận, đánh giá rất riêng, khách quan. Tuy nhiên, tất cả đều có chung quan điểm đóng góp xây dựng vì một Biển Đông “hoà bình, phục hồi bền vững”. Đây là điểm hay và mục tiêu của Hội thảo Khoa học Quốc tế Biển Đông lần thứ 14 với chủ đề “Biển hoà bình - Phục hồi bền vững”.

“ASEAN trong những thời điểm khác nhau khi phát hiện những diễn biến phức tạp cần phải ngồi lại với nhau để thống nhất những nguyên tắc, quan điểm xử lý. ASEAN có cơ chế kết nối với các đối tác, bao gồm cả những đối tác bên ngoài, bên trong khu vực, đặc biệt đối với Trung Quốc. Thông qua đó, để truyền đạt, trình bày ý kiến làm sao mỗi bên đều đóng góp cho hoà bình”, ông Phạm Quang Vinh nói.

Hội thảo lần này diễn ra trong bối cảnh đánh dấu 40 năm ký kết Công ước UNCLOS và 20 năm ASEAN và Trung Quốc ký kết Tuyên bố ứng xử các bên ở Biển Đông. Đa số các ý kiến đều khẳng định tầm quan trọng và giá trị phổ quát của UNCLOS với vai trò là một bản Hiến pháp của Đại dương. Sau 40 năm, nhiều vấn đề mới nảy sinh như bảo vệ môi trường, bảo vệ đa dạng sinh học biển, biển đối khí hậu, sự phát triển của khoa học kỹ thuật… thách thức vai trò của UNCLOS.

Tuy nhiên, các học giả cho rằng, các thách thức mới hoàn toàn có thể được giải quyết trong khuôn khổ pháp lý của UNCLOS và các hiệp định thực thi trong khuôn khổ UNCLOS. Các phán quyết của cơ quan tài phán cũng góp phần làm sáng tỏ cách giải thích và thực thi luật quốc tế.

Về giá trị của Tuyên bố DOC, nhiều học giả đánh giá rằng DOC là thành tựu quan trọng giữa ASEAN và Trung Quốc, cho thấy các bên có thể hợp tác để tìm kiếm tương đồng vì mục đích chung dù vẫn còn tồn tại nhiều khác biệt. Việc đạt được tuyên bố DOC có ý nghĩa khởi đầu cho những nỗ lực chung thúc đẩy hợp tác tại khu vực, là cơ sở cho quá trình tham vấn về Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông trong tương lai...

Giáo sư Robert Beckman, Giám đốc Chương trình Luật và chính sách đại dương, Trung tâm Luật quốc tế, Đại học Quốc gia Singapore cho rằng: “Cần có sự cam kết duy trì và thúc đẩy hòa bình, an ninh, ổn định, an toàn và tự do hàng hải trong và ngoài khu vực Biển Đông. Tiếp tục theo đuổi giải pháp hòa bình cho các tranh chấp phù hợp với các nguyên tắc được thừa nhận rộng rãi của luật pháp quốc tế, bao gồm cả UNCLOS 1982.

Thực hiện tự kiềm chế trong việc tiến hành các hoạt động và tránh các hành động có thể làm phức tạp hoặc leo thang tình hình; tái khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS 1982, đồng thời tăng cường lòng tin và sự tin tưởng lẫn nhau”.

Phát biểu bế mạc Hội thảo Khoa học Quốc tế về Biển Đông lần thứ 14 với chủ đề “Biển hoà bình – Phục hồi bền vững” , Tiến sĩ Phạm Lan Dung, Quyền Giám đốc Học viện Ngoại giao Việt Nam nhận định, bên cạnh các thách thức, chúng ta vẫn có thể thấy được những tín hiệu tích cực và tiếp thu các ý tưởng và đề xuất có giá trị để đối phó với những khó khăn, thách thức.

Trong thời gian tới, cộng đồng khu vực và quốc tế cần tiếp tục cam kết với luật pháp quốc tế và đảm bảo thượng tôn pháp luật, tin tưởng vào các kênh hợp tác đa phương, linh hoạt, sáng tạo trong các cơ chế hợp tác trên các lĩnh vực và không gian khác nhau để xây dựng Biển Đông thành một vùng biển hoà bình, giúp các quốc gia tập trung phục hồi bền vững.

Bà Phạm Lan Dung nhấn mạnh: “Chúng ta bàn nhiều về những thách thức nhưng cũng tìm hiểu những cơ hội và cách khác nhau để vượt qua những thách thức đó. Chúng ta có quyền hy vọng, xuất phát từ cam kết và sự tôn trọng các khái niệm như pháp quyền, hợp tác, dù là đa phương hay tiểu đa phương, dưới, trên mặt nước hay trên không, và cũng ghi nhận những đề xuất mà các chuyên gia đã đưa ra trong 2 ngày qua.

Tôi hy vọng mỗi người chúng ta đã nắm bắt được thông điệp chính của Hội thảo, rằng chúng ta có thể chung sống hòa thuận, dù cả thế giới cũng vừa trải qua những khó khăn của đại dịch Covid-19 và vẫn đang phải đối mặt với nhiều phức tạp và thách thức hiện tại và trong chặng đường phía trước”./.