cổng thông tin điện tử ĐÀI TIẾNG NÓI VIỆT NAM
Tại sao “tuổi teen” dễ sa bẫy lừa đảo online?
Cập nhật: 7 giờ trước
Sơn La công bố tình huống khẩn cấp về thiên tai
Từ điển số tiếng dân tộc thiểu số: Giữ gìn tiếng mẹ đẻ thời công nghệ
VOV.VN - Thời gian gần đây một bộ phận trẻ vị thành niên, học sinh mắc bẫy lừa đảo online, dẫn tới các vụ bắt cóc trực tuyến và kẻ xấu có cơ hội đe dọa gia đình. Tại sao các bạn trẻ thường xuyên tiếp xúc với thông tin, mạng xã hội lại dễ dàng thành “miếng mồi ngon” cho lừa đảo trực tuyến?
Làm cách nào để “tăng đề kháng” trước kẻ lừa đảo cho nhóm đối tượng này? PV Giao thông đã có cuộc trao đổi với Thượng tá, TS Đào Trung Hiếu, chuyên gia tội phạm học.
PV: Dù thuộc thế hệ "công dân số", nhiều vị thành niên vẫn dễ dàng sa bẫy lừa đảo online. Theo ông, đâu là những lỗ hổng tâm lý ở lứa tuổi này khiến các bạn trở thành "miếng mồi ngon" dù kỹ năng công nghệ không thấp? Và khi mắc lừa, tâm lý nào khiến các bạn trẻ không thông báo cho gia đình, cơ quan chức năng?
Thượng tá, TS Đào Trung Hiếu: Thế hệ trẻ lớn lên trong môi trường số, sử dụng công nghệ thành thạo, nhưng kỹ năng tự bảo vệ trước tội phạm mạng thì còn rất hạn chế. Đây là những khoảng trống tâm lý mà mọi tội phạm có thể khai thác.
Chúng tôi nghiên cứu thì thấy rằng tuổi thanh thiếu niên thì sự phát triển thể chất, ở đây là não bộ chưa thực sự hoàn thiện. Những nghiên cứu về thần kinh học cho thấy vùng não chịu trách nhiệm cho khả năng kiểm soát cảm xúc và ra quyết định hợp lý chỉ hoàn thiện sau 25 tuổi. Do đó thanh thiếu niên rất dễ hành động theo những cảm xúc và họ dễ hoảng loạn trước những áp lực và lời đe dọa mà không kịp suy xét một cách thấu đáo và logic.
Thứ hai là tâm lý sợ uy quyền. Từ nhỏ trẻ được dạy phải phục tùng người lớn, cha mẹ, thầy cô rồi công an. Và rất ít người được dạy tư duy phản biện, tức là yêu cầu phải đưa ra những chứng cứ pháp lý. Do đó khi nghe bị đối tượng xưng danh công an đang điều tra thì các em rất dễ tin.
Thứ ba là nỗi sợ gia đình, nhiều em e ngại bị cha mẹ trách mắng vì dính líu đến tội phạm nên chọn giấu kín và tự xử lý, tạo điều kiện để tội phạm tiếp tục thao túng.
Hậu quả là khi sa bẫy thì các em bị cô lập thông tin, vừa lo sợ vừa tự ti dẫn đến việc không tìm cơ quan chức năng để trình báo, bỏ lỡ cơ hội được giải cứu sớm.
PV: Mạng xã hội không chỉ là công cụ, mà còn là "sân khấu" hoàn hảo cho các âm mưu lừa đảo. Xin ông chỉ rõ: Cơ chế đặc thù nào của MXH đã bị tội phạm lợi dụng để thao túng niềm tin và che giấu hành vi, khiến ngay cả các bạn trẻ dùng MXH hằng ngày vẫn "dính bẫy"?
Thượng tá, TS Đào Trung Hiếu: Theo tôi, mạng xã hội là một địa hạt lý tưởng cho bọn tội phạm bởi chúng sở hữu những đặc tính khiến niềm tin bị thao túng và hành vi phạm tội được che giấu. Trước hết là đặc tính ẩn danh và mạo danh dễ dàng. Bọn tội phạm chỉ cần vài phút là có thể lập một tài khoản giả danh công an, viện kiểm soát hoặc người quen của nạn nhân, dùng ảnh đại diện, tên hiển thị… Thứ 2 là truyền thông đa phương tiện mạnh.
Các cuộc gọi video, văn bản giả lệnh bắt, clip ghép cảnh tra tấn tạo áp lực, hình ảnh trực diện khiến gia đình hoàn toàn tin vào những tình huống khẩn cấp. Rồi cơ chế một chiều, tốc độ cao, bọn tội phạm có thể ép nạn nhân cắt liên lạc với gia đình, bao vây thông tin, chỉ được phép nhận thông tin, chúng khiến người trẻ bị nhốt trong một không gian mà mất khả năng kiểm chứng sự thật, dễ bị o bế, dẫn dụ, dẫn dắt, khống chế.
Chúng liên tục di chuyển giữa nhiều ứng dụng Messenger, Zalo, Zoom, Telegram, dùng SIM rác, VPN để xóa dấu vết, gây khó khăn cho quá trình truy xét. Điều nguy hiểm nhất là mạng xã hội tạo ra ảo giác là sự thật hiển nhiên, biến trò lừa thành hiện thực ảo mà nạn nhân rất khó thoát ra.
PV: Thay vì chỉ dạy các bạn trẻ "đừng tin người lạ", chúng ta cần chiến lược phòng ngừa chủ động hơn. Theo ông, kỹ năng sống thời 4.0 cụ thể nào cần được đưa vào giáo dục từ sớm để các bạn trẻ "miễn dịch" trước các chiêu trò tinh vi?
Thượng tá, TS Đào Trung Hiếu: Kỹ năng sống 4.0 cần được đưa vào giáo dục sớm. Chúng ta không thể chỉ khuyên đừng tin người lạ bởi bọn tội phạm mạng không còn là những kẻ lạ mặt ngoài đời mà đóng giả uy quyền, người quen, thậm chí bắt cóc online con em chúng ta ngay trên màn hình. Vì vậy, cần chiến lược phòng ngừa chủ động.
Trước tiên là kỹ năng nhận diện lừa đảo số. Học sinh cần được huấn luyện các dấu hiệu nhận biết, tài khoản giả mạo, lệnh bắt giả, yêu cầu chuyển tiền khẩn cấp qua các tình huống mô phỏng.
Thứ hai là tư duy phản biện và kiến thức pháp lý cơ bản. Trẻ cần được biết quyền được yêu cầu xác thực, biết rằng công an không bao giờ điều tra hay yêu cầu chuyển tiền qua mạng.
Thứ ba, kỹ năng cầu cứu khẩn cấp, diễn tập các bước “3 không”, không làm theo, không chuyển tiền, không cắt liên lạc gia đình và gọi ngay 113 hoặc cơ quan chức năng.
Thứ tư là bảo vệ dữ liệu cá nhân, không công khai số điện thoại, địa chỉ, giấy tờ tùy thân lên mạng, hạn chế để dữ liệu trở thành nguyên liệu cho lừa đảo. Và cuối cùng là diễn tập định kỳ.
Các trường cần tổ chức diễn tập an toàn số giống như diễn tập phòng cháy dễ cháy, biến kỹ năng phòng chống tội phạm mạng thành phản xạ bản năng.”
PV: Xin cảm ơn ông.
Từ khóa: lừa đảo online, lừa đảo online, tuổi teen
Thể loại: Xã hội
Tác giả: xuân tú/vov giao thông
Nguồn tin: VOVVN
Chương trình đã phát
Nghe và xem trực tuyến
