Nhạc sĩ Văn Cao đã cống hiến trọn đời cho nền nghệ thuật dân tộc với các tác phẩm được coi là một phần trong tài sản tinh thần của biết bao thế hệ người Việt Nam. Bên cạnh các ca khúc nổi tiếng được nhiều người yêu mến đã công bố như “Tiến quân ca”, “Bắc Sơn”, “Trường ca sông Lô”, “Làng tôi”, “Ngày mùa”, “Tiến về Hà Nội”, “Suối mơ”, “Mùa xuân đầu tiên”…, trong di cảo của nhạc sĩ Văn Cao còn có những ca khúc mới chỉ nằm trên giấy, chưa được thu thanh. Nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhạc sĩ Văn Cao (1923-2023), Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) đã quyết định thu thanh ca khúc “Đường dây qua bản Mèo”, một trong những tác phẩm hiếm hoi được nhạc sĩ Văn Cao viết về đồng bào vùng cao.

Nhạc sĩ Văn Cao sáng tác “Đường dây qua bản Mèo” vào năm 1968, khi đường dây phát thanh của VOV đến với những vùng cao xa xôi. Sau 55 năm, tác phẩm được dàn dựng, phối khí, thu thanh để đến gần hơn với công chúng. “Đường dây qua bản Mèo” được hai nghệ sĩ Đăng Thuật và Thu Lan thể hiện, nhạc sĩ Vũ Mạnh Cường – phụ trách đoàn ca nhạc mới Ban Âm nhạc VOV3 (Đài TNVN) chịu trách nhiệm hòa âm, phối khí.

Nhạc sĩ Vũ Mạnh Cường chia sẻ cơ duyên đến với tác phẩm: “Đường dây qua bản Mèo” được nhạc sĩ Thụy Kha sưu tập và gửi đến cho Hội đồng xét duyệt nghệ thuật của VOV. Tôi đọc bản nhạc này rất kỹ và có nhiều cảm xúc. Nhạc sĩ Văn Cao viết ca khúc với bút pháp đơn giản, dễ nghe, dễ hiểu, dễ thuộc, đi vào lòng người. Chúng tôi tiến hành hòa âm phối khí, tập luyện dàn nhạc cũng như ca sĩ để bài hát được vang lên trong thời điểm hết sức ý nghĩa là kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhạc sĩ Văn Cao. Tôi chú trọng đến bút pháp của nhạc sĩ Văn Cao trong tác phẩm này để thực hiện phần hòa âm gần đúng thời điểm mà tác phẩm ra đời”.

Nhạc sĩ - NSƯT Doãn Nguyên, Trưởng Ban Âm nhạc VOV3 cho biết “Đường dây qua bản Mèo” được nhạc sĩ Văn Cao viết vào năm 1968, cho đến nay chưa từng được vang lên. Bài hát ca ngợi những người làm công tác xây dựng đường dây thông tin đến tận những bản làng xa xôi. Sau khi có đường dây đó, tiếng loa truyền thanh của VOV mang giọng nói của Bác Hồ, của Đảng, của Chính phủ đến được với đồng bào.

“Tác phẩm được nhạc sĩ Văn Cao sáng tác từ chất liệu của dân tộc miền núi vùng cao phía Bắc. Chúng tôi có những nghệ sĩ, ca sĩ dày dặn kinh nghiệm, nổi tiếng trong dòng nhạc này. Việc dàn dựng không quá khó. Tuy nhiên, làm sao toát lên được tất cả những gì nhạc sĩ Văn Cao muốn nói với chất liệu âm nhạc mà ông đưa ra trong bản ca khúc này. Khi thu thanh, dàn nhạc, ca sĩ, mọi người rất hào hứng, cảm thấy tự hào khi được tiếp nối những thế hệ cha anh nghệ sĩ đi trước của VOV đã từng dàn dựng thu thanh những tác phẩm của nhạc sĩ Văn Cao - một người nhạc sĩ lớn của đất nước”, nhạc sĩ Doãn Nguyên cho hay.

Có mặt trong buổi thu thanh, họa sĩ Văn Thao – con trai nhạc sĩ Văn Cao không giấu được niềm vui khi “Đường dây qua bản Mèo” cuối cùng cũng được vang lên sau 55 năm nằm trên giấy. Họa sĩ văn Thao cho biết, trong kháng chiến, nhạc sĩ Văn Cao đã có nhiều thời gian sống với đồng bào dân tộc, đặc biệt là dân tộc Mèo (Mông). Ông rất yêu thích văn hóa của dân tộc này và thường vẽ tranh, ký họa rất nhiều về người Mông. Thời kháng chiến, đời sống người Mông khó khăn, không có đường dây truyền thanh kéo lên đó.

Khi bộ đội đến gặp già làng nói chuẩn bị làm một dự án kéo đường dây lên bản, nhạc sĩ Văn Cao rất mừng. “Tiếng nói Việt Nam” từ VOV lên được những vùng bản xa xôi là điều vô cùng ý nghĩa. Nhạc sĩ Văn Cao khi đó đã nhận lời viết cho đơn vị thông tin bài hát “Đường dây lên bản Mèo”.

“Nhạc sĩ Văn Cao sáng tác theo đơn đặt hàng hầu như rất ít. Chỉ có 1 vài đơn vị thân thiết trong chiến tranh mời cụ đi thì cụ viết. Cụ từng sáng tác ca khúc cho công nhân toa xe, xí nghiệp sông Lô… Anh em mời có điều kiện thì cụ cũng đi. Những ca khúc đặt hàng của nhạc sĩ Văn Cao chỉ đếm được trên đầu ngón tay”, họa sĩ Văn Thao chia sẻ.

Nói về lý do còn nhiều ca khúc của nhạc sĩ Văn Cao chưa được thu thanh, họa sĩ Văn Thao cho biết, khi còn sống, nhạc sĩ là người khiêm tốn, không vận động dàn dựng bài hát cho mình. VOV có thu thanh bài nào thì nhạc sĩ biết bài đó. Trong thời gian công tác tại Hội Nhạc sĩ Việt Nam, nhạc sĩ Văn Cao thường nâng đỡ các nhạc sĩ trẻ, để cho họ có cơ hội thu thanh các tác phẩm của mình.

Chính vì thế, khi một trong số tác phẩm đó được vang lên như “Đường dây lên bản Mèo”, họa sĩ Văn Thao vô cùng xúc động.

“Tôi mới đọc tác phẩm của cụ trên giấy, chưa có qua dàn dựng, phối khí, ca sĩ hát nên độ thấm, độ hiểu tác phẩm chưa trọn vẹn. Khi bài hát được dàn dựng, tôi cảm nhận được rõ ràng và đầy đủ giá trị của tác phẩm, qua đó đánh giá, hiểu được tác phẩm của cha mình hơn”, họa sĩ Văn Thao nói.