Dù có nhiều chính sách hỗ trợ, nhưng đến nay các sản phẩm cơ khí của ngành cơ khí Việt Nam vẫn chủ yếu tập trung vào sản xuất linh phụ kiện, hàng gia dụng, dụng cụ và phụ tùng cho ô tô, xe máy. Cũng do hạn chế về quy mô, nguồn lực và công nghệ, nên nhiều sản phẩm đòi hỏi chất lượng và yêu cầu kỹ thuật cao nhưng các DN trong nước vẫn chưa thể đáp ứng.

Ông Đào Phan Long, Chủ tịch Hiệp hội DN cơ khí Việt Nam đánh giá, với các hiệp định thương mại tự do (FTA) đã có, DN cơ khí Việt Nam đang có cơ hội rất lớn để mở rộng thị trường và liên kết sản xuất cho các tập đoàn nước ngoài. Tuy nhiên, các DN trong nước cũng khó có đủ sức cạnh tranh trước sự tràn vào của nhiều DN lớn với công nghệ cao.

“Cả nước có khoảng 3.100 DN ngành cơ khí chế tạo với 53.000 cơ sở sản xuất, nhưng các sản phẩm cơ khí sản xuất trong nước hiện chỉ chiếm khoảng 7% thị phần. Trong khi miếng bánh thị phần là rất lớn, lên đến hàng trăm tỷ USD, nhưng liệu DN có đủ sức cạnh tranh và khả năng để chiếm lĩnh thị phần trong đó”, ông Long nêu thực tế.

Lý giải cho vấn đề này, bà Trương Thị Chí Bình, Tổng thư ký Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI) cho biết, thị phần cho lĩnh vực cơ khí tại Việt Nam còn quá ít, bởi các DN nội địa đang phải tự vận động, khi cơ chế thị trường chưa hoàn thiện. Cùng với đó, sự hỗ trợ từ các chính sách chưa đến được, hoặc chưa đủ với các DN, đơn hàng từ chính các dự án đầu tư công trong nước vẫn thiếu.

Ngoài ra, trên thực tế chất lượng sản phẩm công nghiệp hỗ trợ, hàm lượng công nghệ ngành cơ khí của một số DN trong nước hiện vẫn còn thấp, giá thành sản xuất lại cao nên luôn thiếu sức cạnh tranh, trong bối cảnh Việt Nam chưa có DN đầu tàu dẫn dắt và đứng vai trò liên kết.

“Cơ hội cho DN cơ khí nội địa là vẫn còn, bởi hàng năm Việt Nam vẫn nhập khẩu trung bình trên dưới 40 tỷ USD các trang thiết bị, máy móc, vật tư sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, xây dựng hạ tầng, dịch vụ và an ninh quốc phòng. Điều quan trọng là các DN phải nâng cao được năng lực cạnh tranh và tăng cường tính liên kết”, bà Trương Thị Chí Bình nhận định.

Cần có cơ chế riêng cho ngành cơ khí

Khẳng định sản phẩm nội địa hoàn toàn có thể không thua kém hàng ngoại nhập về chất lượng và độ chính xác, ông Nguyễn Văn Kết, Giám đốc Công ty cơ khí chính xác SKD Việt Nam cho rằng, điều quan trọng nhất vẫn là thị trường.

“Để cạnh tranh được với sản phẩm cùng loại, DN cơ khí cần thêm các cơ chế khuyến khích; trong đó ưu tiên sử dụng hàng hóa nội địa cho các dự án kinh tế, đầu tư trong nước. Để có được thị trường, Chính phủ và các Bộ, ngành cần có cơ chế riêng cho ngành cơ khí. Đơn cử như ưu tiên sản phẩm sản xuất trong nước, những sản phẩm nào DN trong nước đã sản xuất được và sản xuất tốt cần ưu tiên sử dụng cho các dự án, hạn chế nhập khẩu”, ông Kết đề đạt.

Cùng quan điểm quan trọng và sống còn đối với ngành cơ khí chính là thị trường, ông Đỗ Hoài Nam, Chủ tịch HĐQT Công ty Cơ khí Hà Nội bày tỏ, Bộ Công Thương cần định hình cho DN trong nước có thể đáp ứng, phân chia thị trường để có cơ hội cung ứng sản phẩm cho thị trường nội địa. Sau đó, mạnh dạn đầu tư trang thiết bị, công nghệ mới để giảm giá thành sản xuất và cạnh tranh để từ đó tham gia chuỗi cung ứng.

Các DN cơ khí mong muốn Bộ Công Thương tham mưu cho Chính phủ sớm xây dựng Chiến lược, quy hoạch để phát triển ngành công nghiệp cơ khí trong thời gian sớm nhất. Cùng với đó là sớm ban hành cơ chế, chính sách hỗ trợ để DN có cơ hội tiếp cận, mở rộng hợp tác và chia sẻ thị trường, mang lại sự phát triển bền vững”, ông Nam kiến nghị.

Chủ tịch Hiệp hội DN cơ khí Việt Nam - ông Đào Phan Long cũng bày tỏ, để phát triển công nghiệp cơ khí nói chung và công nghiệp hỗ trợ cơ khí nói riêng, Nhà nước cần có chương trình hỗ trợ đầu ra bằng cách kết nối với người mua tiềm năng. Ưu đãi cho DN công nghiệp hỗ trợ cỡ vừa đầu tư mở rộng sản xuất, đào tạo nguồn nhân lực, hỗ trợ về tài chính… Đồng thời, tạo nhiều đơn hàng, trong đó có đơn hàng sản phẩm công nghiệp hỗ trợ cho doanh nghiệp cơ khí Việt Nam, nhất là đối với các dự án đầu tư công.

Theo đại diện Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), thời gian tới sẽ tiếp tục phát triển mạnh công nghiệp hạ nguồn, trong đó có một số ngành như công nghiệp năng lượng, các ngành công nghiệp về cơ khí chính xác cũng như một số ngành cơ khí chế tạo,…

Từ đó đảm bảo cho công nghiệp hỗ trợ có điều kiện phát triển, tạo đà thúc đẩy các ngành sản xuất, lắp ráp sản phẩm hoàn chỉnh, hình thành thị trường cho công nghiệp hỗ trợ trong nước duy trì và mở rộng. Đó chính là tiền đề để các DN cơ khí trong nước trở thành nhà cung cấp, tham gia sâu vào chuỗi cung ứng của các tập đoàn sản xuất, lắp ráp sản phẩm cuối cùng.