Làm phim tài liệu truyền hình cũng có nghĩa là làm báo bằng hình tượng nghệ thuật. Sự ra đời của phim tài liệu truyền hình nhiều tập có tầm khái quát cao Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh - Biên niên sử truyền hình vào dịp kỷ niệm 90 năm Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam là cố gắng rất đáng khích lệ và mang nhiều ý nghĩa của những người làm phim Báo Nhân Dân.

Cảnh trong phim Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh - Biên niên sử truyền hình.

Thực tế phong phú cùng những chuyển động, đổi thay nhanh chóng của cuộc sống hôm nay đòi hỏi những người làm phim tài liệu truyền hình không chỉ nhạy bén phát hiện mà còn phải có những đổi mới sáng tạo trong ngôn ngữ thể hiện, đồng thời tích cực tìm tòi những hướng khai thác mới nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người xem hôm nay.

Trong bối cảnh đó, bộ phim tài liệu 90 tập Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh - Biên niên sử truyền hình đang phát sóng trên các kênh truyền hình cả nước đã được chuẩn bị trong nhiều năm, là kết quả của một quá trình “thai nghén”, kết tinh của biết bao tâm sức, mồ hôi của những người làm phim tài liệu Báo Nhân Dân. Nhiều hội thảo đã được tổ chức, với sự tham gia của các nhà quản lý, các chuyên gia trong nước và quốc tế, các nhà làm phim giàu uy tín để đi đến nhận định thống nhất: Tác phẩm phải mang tính chính luận cao; lịch sử hào hùng và sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng cuộc sống mới, dưới sự lãnh đạo của Đảng là nội dung, đối tượng chủ yếu bộ phim. Vì vậy, đây là tác phẩm tài liệu được trình bày dưới hình thức biên niên sử, với đầy đủ các yếu tố niên đại, sự kiện, bối cảnh, nhân vật... chứa đựng những tư duy sâu sắc, thể hiện sự kiện, vấn đề một cách có hệ thống, có chiều sâu và có sức khái quát cao.

Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh - Biên niên sử truyền hình kết cấu theo trình tự thời gian của dòng chảy lịch sử, trình bày những mối quan hệ và tác động qua lại giữa các sự kiện tiêu biểu, quan trọng, có ý nghĩa tác động to lớn đối với xã hội, đất nước cũng như quốc tế, giúp người xem nắm bắt bản chất của sự kiện, nâng sự kiện lên tầm khái quát bằng những thủ pháp nghệ thuật được sử dụng một cách hiệu quả. Từ đó, khẳng định sự phát triển trường tồn của dân tộc, đất nước, thời đại…

Nội dung phim tập trung làm rõ ý nghĩa lịch sử của sự kiện thành lập Đảng 3/2/1930 và truyền thống cách mạng vẻ vang của Đảng ta trong suốt 90 năm qua; khẳng định công lao to lớn của Đảng trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc và xây dựng, bảo vệ Tổ quốc; khẳng định vai trò, công lao to lớn, tấm gương đạo đức sáng ngời của Chủ tịch Hồ Chí Minh, các lãnh đạo tiền bối tiêu biểu của Đảng và cách mạng Việt Nam, các Anh hùng liệt sĩ, đồng chí, đồng bào đã chiến đấu, anh dũng hy sinh cho sự nghiệp của dân tộc; những thành tựu vĩ đại, truyền thống quý báu của Đảng trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc 90 năm qua, nhất là hơn 30 năm lãnh đạo sự nghiệp đổi mới đất nước; những bài học kinh nghiệm trong xây dựng, chỉnh đốn Đảng gắn với tuyên truyền đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; quan hệ gắn bó máu thịt giữa Đảng và nhân dân; những vấn đề cần quan tâm nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng... Phim thể hiện theo tuần tự thời gian như một “biên niên sử”, khẳng định vai trò quyết định của sự lãnh đạo của Đảng, Bác Hồ kính yêu, sự phấn đấu, hy sinh của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta... Qua đó giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, đồng thời phản bác các âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch, phản động xuyên tạc sự thật về lịch sử cách mạng, về Đảng, Nhà nước và lãnh tụ, góp phần củng cố niềm tin trong nhân dân, tạo sự lan tỏa tích cực trong toàn Đảng và trong xã hội.

Cho đến nay, Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh - Biên niên sử truyền hình cũng là dự án phim tài liệu “biên niên” duy nhất, thực hiện một cách có hệ thống, đầy đủ, xuyên suốt về cả một quá trình phát triển từ khi Cách mạng Tháng Tám thành công, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, mở ra thời đại Hồ Chí Minh - thời đại rực rỡ nhất trong lịch sử dân tộc Việt Nam.

Dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam, cách mạng nước ta đã vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách, đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Đó là thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và việc thành lập Nhà nước do dân làm chủ đầu tiên trong lịch sử dân tộc. Đó là thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp mà đỉnh cao là chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”. Đó là thắng lợi vĩ đại của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, giải phóng miền nam, đưa cả nước vào kỷ nguyên độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Đó là thắng lợi bước đầu với những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hội nhập quốc tế mà hiện nay nhân dân ta đang tiến hành.

Để khái quát chân thực “Việt Nam, thời đại Hồ Chí Minh”, khẳng định những bài học lịch sử, phản ánh đậm nét nội dung lãnh đạo của Đảng đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam, Ban Chỉ đạo dự án phim Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh - Biên niên sử truyền hình đã phối hợp với một số trung tâm lưu trữ, cơ quan điện ảnh, truyền hình nước ngoài như: Thư viện Quốc hội, Trung tâm Việt Nam (Hoa Kỳ); Trung tâm lưu trữ Đảng Cộng sản Pháp, Bộ Ngoại giao, Bộ Quốc phòng, Trung tâm Điện ảnh Pháp, các Trung tâm lưu trữ tại Nga và một số nước khác... để có thể tiếp cận, khai thác được các tư liệu, hình ảnh, tài liệu quý lần đầu tiên được giới thiệu tại Việt Nam. Tuy nhiên, việc chọn lọc và xử lý một khối lượng lớn tư liệu có giá trị về mặt sử liệu, “dựng” lại tư liệu cũ, kết hợp với những hình ảnh người thật - việc thật đang hiện hữu trong cuộc sống và theo những quan điểm mới, đặt ra những yêu cầu rất cao về thái độ chính trị, ý thức và lập trường của các tác giả.

Nhận thức được khó khăn đó, được sự quan tâm của Bộ Chính trị, Ban Bí thư T.Ư Đảng, Ban Chỉ đạo dự án phim đã huy động đội ngũ các nhà biên kịch, đạo diễn, quay phim giàu kinh nghiệm và uy tín nghề nghiệp, đã thực hiện nhiều tác phẩm tài liệu ở các Hãng phim, các đài truyền hình, các chuyên gia điện ảnh, nhà khoa học, trường đại học, viện nghiên cứu, một số đơn vị truyền thông có uy tín khác và nhân lực của Báo Nhân Dân. 10 ê-kíp làm phim (mỗi ê-kíp gồm năm nhân sự), với tư duy sáng tạo, nhãn quan nhận thức tinh tế, sự am hiểu sâu sắc và tinh thần nghiêm túc, khách quan, các tác giả đã kết nối các sự kiện một cách chặt chẽ, mạch lạc, có luận điểm rõ ràng, kết hợp với phỏng vấn nhân chứng sống... để làm nổi bật chủ đề tư tưởng của từng tập phim. Từ đó, khái quát, phản ánh một cách toàn diện, sâu sắc về một giai đoạn phong phú và hào hùng nhất trong lịch sử dân tộc. Trên cái nền bộn bề của các sự kiện, bằng những “điểm nhấn” mạch lạc, bằng cách nhìn biện chứng, sâu sắc của các tác giả, Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh - Biên niên sử truyền hình đã mở rộng không gian liên tưởng, giúp người xem hôm nay có được cái nhìn bao quát sinh động suốt chiều dài lịch sử cận đại của dân tộc, tầm cao trí tuệ của Đảng, những chiến công hiển hách, sự hy sinh to lớn của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta và những giá trị thiêng liêng đã được lịch sử xác lập... Rõ ràng, cái nhìn tỉnh táo và vững vàng của những người làm phim là yếu tố quyết định tầm tư tưởng của tác phẩm, làm cho bộ phim không chỉ dừng lại việc phản ánh hiện thực một cách đơn thuần mà nó còn đáp ứng nhu cầu nhận thức hiện thực, nhận thức về tư tưởng và phương pháp luận tư tưởng.

Để người xem hôm nay có được nhận thức rộng và sâu về sức mạnh tổng hợp của cả dân tộc, dưới sự lãnh đạo của Đảng, các nhà làm phim đã đề cập toàn diện sức mạnh toàn dân trên mặt trận quân sự, kinh tế, chính trị, ngoại giao và sử dụng không ít tư liệu mới. Những đoạn phim tư liệu quay từ thời chiến tranh và các cảnh phim quay bổ sung ngày nay, trong đó có rất nhiều tài liệu gốc rút từ kho tư liệu trong nước và quốc tế, các hồi ức của những nhân chứng và tư liệu ảnh... là những thành phần trong thủ pháp nghệ thuật đa dạng của phim tài liệu Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh - Biên niên sử truyền hình. Điều rất đáng ghi nhận là, những hình ảnh quay mới và tư liệu được sử dụng đã thật sự hòa quyện trong một chỉnh thể, làm nổi bật tính tư tưởng của tác phẩm. Nói cách khác, thủ pháp nghệ thuật tổng hợp và cách khai thác từ một tầm quan sát khá cao đã giúp bộ phim có sức bao quát rộng lớn khi tái hiện sự nghiệp giải phóng dân tộc và dựng xây đất nước của toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta.

Cũng phải trân trọng nhắc đến vai trò nghệ thuật không nhỏ của lời bình trong phim. Với vốn sống phong phú, với hồi ức sâu đậm và kinh nghiệm, kiến thức của mình, các học giả, nhà nghiên cứu tham gia làm phim không chỉ phân tích, bình luận những sự kiện trên lập trường của ngày hôm nay, không chỉ kể lại những gì đã diễn ra mà còn đúc kết những bài học của cả một giai đoạn lịch sử hào hùng. Lời bình đã trợ giúp đắc lực cho những gì hình ảnh không biểu hiện hết và cách kể dung dị mộc mạc phù hợp với tính chất khách quan trong việc diễn giải đề tài của các tác giả phim.

Điều quan trọng là, bộ phim đã truyền tải một cách hiệu quả, sáng rõ thông điệp về vai trò quan trọng không thể thay thế của Đảng ta trong sự nghiệp cách mạng của dân tộc, đưa cách mạng Việt Nam và dân tộc ta đến những mốc son chói lọi. Với đường lối đúng đắn, sáng tạo, Đảng Cộng sản Việt Nam đã phát huy truyền thống yêu nước, khơi dậy ý chí kiên cường, bất khuất, tài năng, mưu trí sáng tạo và tinh thần xả thân vì Tổ quốc của quân và dân ta, để từ đó, vượt qua những thác ghềnh, làm nên những thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử của cách mạng Việt Nam. Dù đã hết sức cố gắng, nhưng Ban Chỉ đạo Dự án phim cho biết là trong quá trình phát sóng sẽ tiếp thu ý kiến của người xem truyền hình, tiếp tục hoàn chỉnh bộ phim với chất lượng cao nhất.

Một lần nữa, với Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh - Biên niên sử truyền hình chúng ta thấy được giá trị lớn lao của phim tài liệu khi thể hiện khả năng nhìn nhận sự thật lịch sử một cách khách quan, chỉ dẫn cứ liệu lịch sử, nâng cao nhận thức, tư duy và thẩm mỹ của khán giả./.