Bệnh Chikungunya là gì​?

Chikungunya là bệnh truyền nhiễm do virus cùng tên gây ra, là một loại virus RNA thuộc chi Alphavirus, họ Togaviridae lây sang người chủ yếu qua muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus bị nhiễm, thường gọi là sốt Chikungunya.

Với đặc tính lây truyền nhanh và khả năng gây dịch ở nhiều châu lục, bệnh trở thành mối quan tâm đáng kể của y tế toàn cầu. Từ giữa thế kỷ 20, Chikungunya đã gây ra nhiều đợt bùng phát lớn tại châu Phi và châu Á, lan sang châu Mỹ trong thế kỷ 21 và thỉnh thoảng xuất hiện tại châu Âu, cho thấy khả năng xâm nhập cả vào những khu vực ôn đới khi điều kiện thuận lợi cho muỗi truyền bệnh.

Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, các biện pháp chủ yếu vẫn là chăm sóc triệu chứng, kiểm soát muỗi và giám sát dịch tễ, đặc biệt trong bối cảnh đô thị hóa, biến đổi khí hậu và di chuyển quốc tế đang gia tăng nguy cơ bùng phát bệnh.

Quá trình lây truyền bệnh Chikungunya

Theo WHO, Virus Chikungunya lây truyền qua muỗi cái bị nhiễm bệnh, phổ biến nhất là muỗi Aedes aegypti và muỗi Aedes albopictus, cũng có thể truyền virus sốt xuất huyết và Zika. Những loài muỗi này chủ yếu đốt người vào ban ngày và muỗi Aedes aegypti đốt người cả trong nhà lẫn ngoài trời. Chúng đẻ trứng trong các vật chứa có nước đọng. Cả hai loài đều đốt người ngoài trời, và muỗi Aedes aegypti cũng đốt người trong nhà.

Khi một con muỗi chưa bị nhiễm bệnh hút máu người mang Chikungunya lưu hành trong máu, muỗi có thể nuốt phải virus. Virus sau đó nhân lên trong cơ thể muỗi trong vài ngày, xâm nhập vào tuyến nước bọt của muỗi và có thể lây truyền sang vật chủ mới khi muỗi đốt người đó. Virus lại bắt đầu nhân lên trong cơ thể người mới nhiễm bệnh này và đạt nồng độ cao trong máu, lúc này chúng có thể lây nhiễm sang những con muỗi khác và duy trì chu kỳ lây truyền.

Triệu chứng bệnh Chikungunya

Ở những bệnh nhân có triệu chứng, bệnh Chikungunya thường khởi phát sau 4–8 ngày (dao động từ 2–12 ngày) kể từ khi bị muỗi nhiễm bệnh đốt. Bệnh đặc trưng bởi sốt đột ngột, thường kèm theo đau khớp dữ dội. Đau khớp thường làm suy nhược cơ thể và thường kéo dài trong vài ngày nhưng có thể kéo dài hàng tuần, hàng tháng hoặc thậm chí hàng năm.

Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến khác bao gồm sưng khớp, đau cơ, đau đầu, buồn nôn, mệt mỏi và phát ban. Vì các triệu chứng này trùng lặp với các bệnh nhiễm trùng khác, bao gồm cả sốt xuất huyết và virus Zika, nên các trường hợp có thể bị chẩn đoán nhầm. Nếu không có đau khớp đáng kể, các triệu chứng ở người nhiễm bệnh thường nhẹ và tình trạng nhiễm trùng có thể không được phát hiện.

Hầu hết bệnh nhân đều hồi phục hoàn toàn sau nhiễm trùng; tuy nhiên, một số trường hợp nhiễm Chikungunya có biến chứng về mắt, tim và thần kinh. Bệnh nhân ở các độ tuổi khác nhau có nguy cơ mắc bệnh nặng cao hơn, bao gồm trẻ sơ sinh bị nhiễm bệnh trong quá trình sinh nở từ mẹ bị nhiễm bệnh hoặc bị muỗi nhiễm bệnh đốt trong những tuần sau sinh, và người cao tuổi có bệnh lý nền. Bệnh nhân mắc bệnh nặng cần nhập viện vì nguy cơ tổn thương nội tạng và tử vong.

Phòng ngừa và kiểm soát

Tránh bị muỗi đốt là biện pháp bảo vệ tốt nhất chống lại nhiễm Chikungunya. Bệnh nhân nghi ngờ nhiễm Chikungunya nên tránh bị muỗi đốt trong tuần đầu tiên của bệnh để ngăn ngừa lây truyền sang muỗi, từ đó có thể lây nhiễm cho người khác.

Phương pháp chính để giảm lây truyền Chikungunya là kiểm soát các vật trung gian truyền bệnh là muỗi và giảm nơi sinh sản của muỗi. Điều này đòi hỏi sự tham gia của cộng đồng, những người đóng vai trò then chốt trong việc giảm nơi sinh sản của muỗi bằng cách đổ và vệ sinh các thùng chứa nước hàng tuần, xử lý chất thải và hỗ trợ các chương trình kiểm soát muỗi tại địa phương.

Trong thời gian bùng phát dịch, thuốc diệt côn trùng có thể được phun để diệt muỗi trưởng thành đang bay, phun lên bề mặt bên trong và xung quanh vật chứa muỗi, và xử lý nước trong vật chứa để diệt ấu trùng muỗi non. Cơ quan y tế cũng có thể thực hiện biện pháp này như một biện pháp khẩn cấp để kiểm soát quần thể muỗi.

Người dân sống hoặc đến thăm khu vực có dịch Chikungunya được khuyến cáo mặc quần áo giúp giảm thiểu tiếp xúc da với muỗi đốt ban ngày. Nên sử dụng lưới chắn cửa sổ và cửa ra vào để ngăn muỗi xâm nhập vào nhà. Có thể bôi thuốc chống muỗi lên vùng da hở hoặc quần áo theo đúng hướng dẫn trên nhãn sản phẩm. Thuốc chống muỗi nên chứa DEET, IR3535 hoặc icaridin.

Nên sử dụng màn chống muỗi đã được xử lý bằng thuốc diệt côn trùng để chống muỗi đốt vào ban ngày cho những người ngủ vào ban ngày, ví dụ như trẻ nhỏ, bệnh nhân ốm hoặc người già.

Khi một cá nhân đã hồi phục, bằng chứng hiện có cho thấy họ có khả năng miễn dịch với các bệnh nhiễm trùng chikungunya trong tương lai.

Bộ Y tế phát cảnh báo khẩn sau khi bệnh Chikungunya bùng phát mạnh ở Trung Quốc

VOV.VN - Từ đầu năm 2025, Quảng Đông (Trung Quốc) ghi nhận đợt bùng phát Chikungunya lớn nhất từ trước đến nay. Bộ Y tế đề nghị các tỉnh, thành tăng cường giám sát và người dân áp dụng các biện pháp phòng muỗi để bảo vệ sức khỏe.