Nghe âm thanh bài viết tại đây qua giọng đọc PTV:

Bà Khúc Thị Hoa Phượng, Giám đốc, Tổng biên tập NXB Phụ nữ phát biểu tại tọa đàm.

Ở Việt Nam, khi Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam phát hành 4 tập sách Vận mệnh người lính tốt Švejk trong Đại chiến Thế giới (gộp lại thành hai cuốn), bộ sách đồ sộ được nhiều độc giả bình chọn là bộ sách hay nhất trong năm của Nhà xuất bản.

Bà Khúc Thị Hoa Phượng, Giám đốc, Tổng biên tập NXB Phụ nữ cho biết: "Bạn đọc Việt Nam cũng yêu quý Anh lính tốt Švejknhiều như ở quê hương anh và nhiều nước trên thế giới, đúng như kỳ vọng của ngàiĐại sứ. Thậm chí "anh lính tốt" còn được bạn đọc phân tích kỹ: tácphẩm rất hài hước, hồn nhiên, lạc quan yêu đời như là một phẩm chất của người dân Séc khi đương đầu với khó khăn, nghịch cảnh. Nhiều bạn đọc thích chất giễu nhại của tác phẩm và so sánh điều đó với một số nhân vật trong văn học dân gian của Việt Nam. Số khác thích tác phẩm vì nó còn nguyên giá trị đến hôm nay.

Tác phẩmcất lên tiếng nói phản chiến mạnh mẽ và là một trong các tác phẩm viết về chiến tranh hay nhất dưới góc nhìn hài hước. Những bạn đọc thích chiêm nghiệm thì cho rằng câu chuyện của cá nhân Švejkcũng là bài học về cách ứng xử lựa chọn sinh tồn của một quốc gia. Một số bạn đọc Việt Nam thì mê mẩn tác phẩm viết vềanh Švejkvì tác phẩm mang lại nhiều hiểu biết về văn hóa Séc với những địa danh lịch sử thú vị đến nỗi khi đọc sách bạn đọc có hẳn một hội nhóm hẹn hò nhau đi du lịch Séc để thăm những nơi anh Švejkđã sống,nhất là thăm quán Cái ly ở Praha, quányêu thích của Švejk.." - Bà Hoa Phượng khẳng định.

Anh lính Svejk từng xuất hiện tại Việt Nam với một góc chân dung – tập 2 với tên Những cuộc phiêu lưu mới của Xvêch, anh lính chân thực được dịch giả Nguyễn Văn Sĩ dịch qua bản tiếng Pháp, NXB Văn học ấn hành 1992.

Nhưng sau đúng 100 năm xuất bản lần đầu tiên tại Séc (1921), bộ tiểu thuyết đồ sộ Vận mệnh người lính tốt Švejk trong Đại chiến Thế giới mới được giới thiệu đầy đủ và công phu tại Việt Nam qua bản dịch tiếng Việt trau chuốt, mượt mà của dịch giả Bình Slavická do NXB Phụ nữ Việt Nam ấn hành với sự tài trợ xuất bản của Bộ Văn hóa Cộng hòa Séc và Đại sứ quán Séc tại Việt Nam.

Dịch giả Bình Slavická

Nhà nghiên cứu phê bình văn học Quyên Nguyễn, người đã bắc nhịp cầu gặp gỡ giữa dịch giả cuốn sách và Đại sứ quán CH Séc tại Việt Nam cũng như NXB Phụ nữ cho biết: "Năm 2019 tôi được bạn Bình của Tổ chim xanhmời tôi tham gia buổi talkvề cuốn Những câu chuyện về khu phố nhỏ ven sông của Jan Neruda, khi đọc tác phẩm này qua bản dịch của chị Bình và ông Dương Tất Tử tôi cảm thấy đây là một bản dịch tuyệt vời. Vào thời điểm đấy người có khả năng dịch từ tiếng Séc sang tiếng Việt rất hiếm.

Cá nhân tôi đã đọc bản dịch tiếng Anh của cuốn Sveck và thấy đây là một tác phẩm kinh điển. Cho đến thời điểm đấy rất tiếc mới chỉ có bản dịch nhỏ do Nhà xuất bản Văn học xuất bản năm 1992. Tôi cảm thấy rất đáng tiếc khi tại sao mộttác phẩmkinh điển lớn của thế giới như thế lại vẫn chưa có mặt trong tiếng Việt. Và khi gặp được chị Bình thì tôi chắc chắn rằng đây sẽ là người có khả năng giúp độc giả Việt Nam được đọc toàn bộ về anh línhSvecktrong tiếng Việt."

Vận mệnh người lính tốt Švejk trong Đại chiến Thế giới kể về một anh chàng làm nghề bán chó tên là Švejk ở Prague. Hay chuyện, tốt tính, nhưng nhiều lúc lại đần độn như thể có chủ ý, Švejk nhiệt tình tham gia vào cuộc chiến để phụng sự Hoàng đế Áo Hung. Cuốn tiểu thuyết theo chân Švejk trong những tình huống dở khóc dở cười phần lớn do chính Švejk gây nên.

Suốt 100 năm qua, anh Svejk ngây độn mà tinh quái ấy không chỉ nằm yên trên trang sách, mà anh còn bước sang sân khấu, điện ảnh, truyền hình và truyền thanh. Dịch giả Bình Slavická cho biết, chỉ riêng ở Séc, trong dữ liệu thư viện quốc gia, bộ tiểu thuyết đã được tái bản 43 lần với khoảng 3 triệu bản.

Tác giả Jaroslav Hašek với sức làm việc khủng khiếp trong cuộc đời ngắn ngủi của mình, đã viết khoảng 1200 truyện ngắn, và bộ trường thiên tiểu thuyết Vận mệnh người lính tốt Švejk trong Đại chiến Thế giới đã được viết trong những năm cuối đời ông: "Tác giả viết tập 1năm 1922, tập 2và tập 3 đầu năm1923. Có thể nói đầu năm 1923 đã xong tập 4, vì sang đầu năm 1923 thì tác giả đã rất ốm. Đầu tháng 1 nhà văn mất. Như vậy là tốc độ viết của nhà văn cực kỳ nhanh. Ông không quên một cái gì hết. Và khi về đếnLipnice thì nhà văn còn bị bỏng tay không viết được nên phải tthuê một người đểnhà văn đọc chính tả cho cậu ấyviết. Mà không bao giờ tác giả quên điều gì hết, tất cả mọi thứ chỉ ở trong đầu, chỉđọc ra cho mọi người viết thôi. Hết sức đáng khâm phục."

Bộ tiểu thuyết đã ảnh hưởng tới nhiều tác phẩm nổi tiếng viết về chiến tranh nhưPhía Tây không có gì lạ củanhà văn người Đức Erich Maria Remarque. Một số cuốn tiểu thuyết phản chiến nổi tiếng được viết ở giai đoạn sau cũng lấy cảm hứng từ bộ tiểu thuyết này như Bẫy 22của Joseph Heller hayLò sát sinh số 5của Kurt Vonnegut.

Cũng theo dịch giả Bình Slavická: “Cái dí dỏm khôi hài và châm biếm rất Séc của tác phẩm đồng thời cũng có mẫu số chung có thể chuyển tải sang tiếng Việt, bởi trào phúng là điều rất gần gũi trong văn hóa Việt. Bên cạnh những câu chuyện vui hài hước làm nền là nhiều trang viết sâu sắc về chiến tranh khiến độc giả trầm ngâm suy nghĩ. Nói cho cùng, nếu không có cái thông điệp chung như thế thìVận mệnh người lính tốt Švejk trong Đại chiến Thếgiớikhông thể được dịch ra bằng ấy ngoại ngữ trên thế giới.”