Không chỉ nổi tiếng về chất lượng, bánh đa nem làng Chều ở xã Nguyên Lý, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam còn đặc biệt bởi lịch sử hình thành lâu đời hàng ngàn năm tuổi của làng nghề truyền thống nơi đây.

Bánh đa nem làng Chều mềm và có độ dẻo cao, thơm ngon, có vị ngọt của gạo pha lẫn chút mặn nhẹ của muối, giá cả lại rất bình dân, ai cũng có thể mua về thưởng thức được. Chính vì vậy, sản phẩm nức tiếng này đã được duy trì sản xuất và kinh doanh từ nhiều thế kỷ qua.

Lịch sử làng nghề truyền thống ngàn năm tuổi

Theo gia phả của làng Chều, vào năm 1349 (đời vua Trần Dụ Tông), trong làng có một gia đình cụ Trần Văn Hám làm nghề xay xát gạo. Lúc bấy giờ dân làng khó khăn, gạo làm ra tiêu thụ chậm nên cụ đã nghĩ ra một cách là ngâm gạo rồi giã nghiền thành bột nước và hấp trên nồi nước sôi rồi đưa ra ngoài phơi khô. Cụ truyền dạy việc này cho dân làng. Đến nay theo truyền thống của làng cứ vào ngày 10/2 âm lịch hàng năm, dân trong làng đều tổ chức lễ dâng hương tưởng nhớ tới ông tổ nghề tại đình làng.

Bánh đa nem làng Chều được làm từ gạo tẻ lựa chọn một cách kỹ lưỡng để chất lượng bánh được đảm bảo. Trải qua nhiều công đoạn, từ ngâm gạo, cho vào cối xay, làm chín qua nồi áp suất, đem phơi trên những chiếc phên tre và đoạn cuối cùng là hoàn thiện sản phẩm. Những chiếc bánh đa nem làng Chều có màu trắng, mềm và có độ dẻo cao, thơm mùi gạo.

Trước kia, sản phẩm bánh đa nem Làng Chều sản xuất ra chủ yếu là để phục cho nhu cầu tiêu thụ của người dân địa phương, nhưng hiện nay sản phẩm truyền thống này đã nổi tiếng khắp các vùng và có mặt trên mọi miền đất nước, thậm chí được xuất khẩu ra nước ngoài, trong đó có cả những thị trường khó tính ở châu Âu.

Ông Trần Văn Chúc - Phó Chủ tịch UBND xã Nguyên Lý, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam cho biết, doanh thu từ nghề bánh đa nem ở làng Chều ước đạt khoảng 336 tỷ đồng năm 2023. Tại xã Nguyên Lý hiện có 176 máy đang sản xuất trực tiếp bánh đa nem. Công ăn việc làm của người dân khá ổn định, với mức thu nhập đều hàng tháng, tận dụng được cả những lao động phụ như người già, trẻ em…

Về thị trường tiêu thụ, ông Chúc cho hay, thị trường rất đa dạng. Thị trường xuất khẩu bao gồm Trung Quốc, Ấn Độ, Pháp và các nước Đông Âu. Còn ở thị trường trong nước thì bánh đa nem làng Chều đi khắp mọi miền của đất nước, tiêu thụ nhiều nhất là các dịp lễ, hộ và Tết Nguyên Đán cổ truyền.

Bánh đa nem “3 hơn”

Theo ông Trần Văn Tường, chủ cơ sở sản xuất bánh đa nem Chúc Tường ở làng Chều, việc sản xuất chế biến bánh đa nem đã có từ nhiều đời nay, ban đầu làng nghề sản xuất theo quy trình thủ công thô sơ, tốn nhiều thời gian và công đoạn, quá trình làm còn gặp nhiều khó khăn, cơ sở vật chất, hạ tầng chưa đáp ứng nhu cầu làng nghề.

Có những thời gian nghề chỉ tồn tại trong 3 tháng cuối năm phục vụ cho tết Nguyên Đán, thu nhập của người dân còn thấp. Nhưng đến nay, khi công nghệ ngày càng phát triển, người dân làng nghề đã đúc kết kinh nghiệm và áp dụng khoa học kỹ thuật, từng bước hoàn thiện công nghệ sản xuất. Hiện nay làng nghề đã, đang giải quyết được những khâu còn yếu kém, tăng cường đầu tư, mở rộng sản xuất, quan tâm cải tiến công nghệ, đa dạng hóa mẫu mã, nâng cao chất lượng sản phẩm để tăng khả năng cạnh tranh, đồng thời đáp ứng các tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm, ông Tường cho hay.

Ông Trần Văn Tường cho biết thêm, cơ sở luôn thực hiện đầy đủ, đúng quy trình báo cáo đánh giá vệ sinh an toàn thực phẩm, nguồn nước sản xuất đảm bảo đúng quy chuẩn. Với quy trình sản xuất khép kín, chất lượng cao, sản phẩm "bánh đa nem" của cơ sở đảm bảo 3 hơn "Giòn hơn, Thơm hơn và Ngon hơn" đã được nhiều người tiêu dùng biết đến và tin tưởng sử dụng, do đó sản lượng bánh đa nem hàng năm đều tăng cao. Hiện sản lượng tiêu thụ của cơ sở đạt khoảng 50 tấn bánh đa nem/năm.

Nâng tầm giá trị hạt gạo

Nguồn nguyên liệu chính để chế biến bánh đa nem là gạo - nguồn thực phẩm có sẵn tại địa phương. Hiện nay, quy trình chế biến đã được cải tiến và áp dụng khoa học kỹ thuật để khép kín từ khâu xay gạo đến hoàn thiện thành phẩm.

Anh Nguyễn Văn Định – Giám đốc Công ty Happy Business chuyên sản xuất bánh đa nem chất lượng cao tại làng Chều chia sẻ, việc đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm luôn được chú trọng. Đơn vị sản xuất của hộ gia đình anh Nguyễn Văn Định đã áp dụng công nghệ cao, chuỗi sản xuất khép kín để đảm bảo chất lượng tốt, sản lượng lớn và hiệu quả kinh tế cao.

“Tôi mong muốn đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường khó tính như Mỹ, Pháp và mang thương hiệu bánh đa nem làng Chều đi khắp thế giới”, anh Định bày tỏ.

Theo anh Nguyễn Văn Định, Việt Nam là một trong những quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, và hạt gạo Việt Nam cũng thuộc diện ngon bậc nhất toàn cầu. Vì thế, việc tạo ra các sản phẩm chất lượng cao từ hạt gạo là hết sức cần thiết, mang lại giá trị gia tăng cao và tạo công ăn việc làm thêm cho người dân.