Ngày 5/12, Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng tổ chức Hội nghị toàn quốc nghiên cứu, học tập, quán triệt các Nghị quyết Hội nghị lần thứ 6, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, bằng hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến.

Tại đây, ông Phan Đình Trạc - Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương báo cáo những nội dung cơ bản của Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về “Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới”.

Ban Chỉ đạo xây dựng Đề án do Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc làm Trưởng Ban

Trưởng Ban Nội chính Trung ương nhấn mạnh, yêu cầu xây dựng Nghị quyết là bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, tuyệt đối của Đảng, giữ vững định hướng XHCN; vừa tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế; vừa kế thừa, phát huy những thành tựu đạt được trong xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam sau hơn 35 năm đổi mới.

Nguyên tắc xây dựng Nghị quyết là: Những vấn đề đã chín, đã rõ, thống nhất cao, thực tiễn chứng minh là đúng thì quyết tâm làm; những vấn đề có nhiều ý kiến đề cập, nhưng chưa chín, chưa đủ rõ, nhưng cần thiết cho xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam thì đặt ra nhiệm vụ nghiên cứu, thí điểm, tổng kết thực tiễn để làm rõ khi có chủ trương của cơ quan có thẩm quyền.

Bộ Chính trị thành lập Ban Chỉ đạo xây dựng Đề án gồm 21 lãnh đạo Đảng, Nhà nước và các cơ quan Trung ương (trong đó có 8 Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư) do Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc làm Trưởng Ban Chỉ đạo.

Ban Chỉ đạo đã chỉ đạo các cơ quan Trung ương xây dựng 27 chuyên đề tổng kết toàn diện cả lý luận và thực tiễn về xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam thời gian qua; tổ chức 3 Hội thảo Quốc gia, 15 cuộc hội nghị, tọa đàm chuyên sâu và 3 Hội nghị lấy ý kiến các tỉnh ủy, thành ủy; huy động sự tham gia rộng rãi của các chuyên gia, nhà khoa học, cán bộ hoạt động thực tiễn, các viện nghiên cứu, trường đại học trong cả nước.

Quản trị đất nước bằng pháp quyền

Theo ông Phan Đình Trạc, Nhà nước pháp quyền là một phương thức tổ chức và vận hành quyền lực nhà nước, dựa trên thượng tôn Hiến pháp và pháp luật, vì con người, công nhận, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân.

Quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN ở nước ta được bắt đầu từ Tuyên ngôn độc lập ngày 2/9/1945 và Hiến pháp năm 1946, gắn với tư tưởng, quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, người sáng lập Đảng và Nhà nước ta.

Đảng ta đã từng bước nhận thức, hình thành hệ thống các quan điểm ngày càng đầy đủ về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trên cơ sở kiên định và vận dụng sáng tạo Chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, tiếp thu có chọn lọc và sáng tạo kinh nghiệm trên thế giới; có chủ trương kịp thời, lộ trình khoa học, sát với đòi hỏi của thực tiễn để không ngừng hoàn thiện mô hình Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Lần đầu tiên Đảng xác định rõ các đặc trưng của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam

Trưởng Ban Nội chính Trung ương Phan Đình Trạc khẳng định: Nghị quyết Trung ương lần này khẳng định rõ 8 đặc trưng cơ bản của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam. Đây là lần đầu tiên, Đảng ta xác định thống nhất, đầy đủ, rõ ràng về các đặc trưng của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong một Nghị quyết của Trung ương trên cơ sở Cương lĩnh, Hiến pháp và Văn kiện Đại hội Đảng các nhiệm kỳ, phù hợp với những đặc trưng, giá trị phổ quát của nhà nước pháp quyền đã được thế giới công nhận, đồng thời thể hiện được tính đặc thù của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đây là một điểm mới, nổi bật của Nghị quyết này.

Các đặc trưng bao gồm: Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Đây là đặc trưng riêng có của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam. Sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam là tất yếu lịch sử, quy luật của xây dựng xã hội xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, nhân tố bảo đảm bản chất, sự thành công của công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.

Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân. Đặc trưng này khẳng định Nhân dân là chủ thể tối cao của quyền lực nhà nước, tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức.

Quyền con người, quyền công dân được công nhận, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ theo Hiến pháp và pháp luật. Công nhận, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân vừa là bản chất, vừa là mục tiêu của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam. Quan điểm của Đảng, Nhà nước ta là lấy con người làm trung tâm, bảo đảm quyền con người và phát triển con người toàn diện; mọi người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện.

Nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật. Đây là đặc trưng xuyên suốt bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp trong tổ chức và hoạt động của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.

Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công rành mạch, phối hợp chặt chẽ và kiểm soát hiệu quả giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Đây là đặc trưng thể hiện giá trị đặc thù của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.

Hệ thống pháp luật dân chủ, công bằng, nhân đạo, đầy đủ, đồng bộ, thống nhất, kịp thời, khả thi, công khai, minh bạch, ổn định, dễ tiếp cận, được thực hiện nghiêm minh và nhất quán. Đây là đặc trưng mang tính phổ biến của mọi nhà nước pháp quyền; là điều kiện cần và đủ để bảo đảm xã hội có trật tự, kỷ cương.

Độc lập của tòa án theo thẩm quyền xét xử, thẩm phán, hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Đây là một trong những đặc trưng cốt lõi, được thừa nhận rộng rãi, như một giá trị không thể thiếu của nhà nước pháp quyền.

Tôn trọng và bảo đảm thực hiện các điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên, bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc, trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế./.