Dự án E1 – điểm nóng tranh cãi

Bộ trưởng Tài chính Israel Bezalel Smotrich ngày 14/8 xác nhận chính phủ nước này đang khởi động lại dự án định cư E1 đã bị đình trệ từ lâu ở phía Đông Jerusalem, dự kiến sẽ được phê duyệt vào tuần tới. Theo ông, đây là phản ứng của Israel trước làn sóng các quốc gia tuyên bố ý định công nhận Nhà nước Palestine.  

Ông Smotrich cho biết Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đồng ý khởi động lại dự án E1, dù phía Washington và Tel Aviv chưa đưa ra xác nhận chính thức.

“Bất cứ ai trên thế giới muốn công nhận Nhà nước Palestine hôm nay sẽ nhận được câu trả lời của chúng tôi ngay trên thực địa. Không phải bằng văn bản hay tuyên bố, mà bằng sự thật – những ngôi nhà, những khu phố”, ông Smotrich nói.

Các khu định cư của Israel ở Bờ Tây là làng, thị trấn và thành phố của người Do Thái được xây dựng trên vùng đất mà Liên Hợp Quốc và cộng đồng quốc tế dành cho một Nhà nước Palestine trong tương lai.

Hầu hết cộng đồng quốc tế xem việc mở rộng khu định cư là trở ngại cho các cuộc đàm phán hòa bình giữa Israel và Palestine. Theo Peace Now – tổ chức theo dõi tình hình khu định cư – tính đến năm ngoái, có 141 khu định cư tại Bờ Tây.

Dự án E1 nếu được thực hiện, sẽ kết nối Đông Jerusalem với khu định cư Ma’ale Adumim, từ đó chia cắt hoàn toàn Bờ Tây thành hai vùng phía Bắc và phía Nam. Điều này sẽ chặn đứng triển vọng duy trì sự hiện diện liên tục của người Palestine tại 3 trung tâm dân cư quan trọng ở Bờ Tây là Bethlehem, Đông Jerusalem và Ramallah - vốn từ lâu được coi là nền tảng của một Nhà nước Palestine.

Chính vì thế, dự án khu định cư E1 của Israel đã bị đóng băng trong nhiều thập niên do vấp phải sự phản đối gay gắt từ cộng đồng quốc tế, bao gồm cả các chính quyền Mỹ trước đây. Các nước lo ngại rằng việc mở rộng khu định cư mới sẽ ngăn cản việc thành lập một Nhà nước Palestine bền vững.

“Họ sẽ nói về giấc mơ Palestine, còn chúng tôi sẽ tiếp tục xây dựng một thực tế Do Thái. Thực tế này sẽ vĩnh viễn chôn vùi ý tưởng về một Nhà nước Palestine”, Smotrich nhấn mạnh khi nói về dự án xây dựng khu định cư.

Làn sóng chỉ trích gay gắt

Việc tái khởi động dự án E1 được phong trào định cư Israel hoan nghênh, nhưng vấp phải phản đối mạnh mẽ từ phía Palestine và các tổ chức giám sát.

Lãnh đạo Hội đồng Yesha của Israel, ông Yisrael Gantz, coi đây là bước tiến gần hơn tới “tầm nhìn về chủ quyền” và là việc thực thi “quyền lịch sử đối với đất của tổ tiên”.

Trong khi đó, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Palestine Rawhi Fattouh chỉ trích kế hoạch của Israel là “âm mưu có hệ thống nhằm chiếm đất, Do Thái hóa và áp đặt các yếu tố Kinh Thánh, Talmud vào xung đột”. Ông cho rằng đây là một phần trong chính sách “thôn tính dần” Bờ Tây.

Liên Hợp Quốc kêu gọi Israel hủy bỏ kế hoạch, cho rằng nó sẽ chấm dứt triển vọng giải pháp hai nhà nước. Người phát ngôn Stephane Dujarric cũng nhấn mạnh các khu định cư của Israel ở Bờ Tây là “đi ngược lại luật pháp quốc tế và làm sâu sắc thêm tình trạng chiếm đóng”.

Tổ chức Peace Now của Israel, ủng hộ giải pháp hai nhà nước, cảnh báo rằng việc mở rộng khu định cư ở E1 là “gây nguy hiểm cho tương lai của Israel và cho bất kỳ cơ hội nào đạt được giải pháp hòa bình cho hai nhà nước”.

Trong một tuyên bố, Peace Now cảnh báo: “Chúng ta đang đứng bên bờ vực thẳm. Giải pháp cho xung đột Israel – Palestine và cho cuộc chiến khủng khiếp ở Gaza là thành lập một Nhà nước Palestine bên cạnh Israel. Các bước đi sáp nhập của chính phủ đang đẩy chúng ta ra xa giải pháp này và khiến đổ máu kéo dài thêm nhiều năm nữa”.

Tổ chức Ir Amim của Israel cũng chỉ trích dự án định cư E1, cho rằng nó sẽ củng cố vĩnh viễn sự chiếm đóng của Israel ở Bờ Tây, tạo ra “thực tế Apartheid”, đồng thời gây “suy thoái nhanh chóng và nghiêm trọng” về điều kiện kinh tế – xã hội của người Palestine, dẫn tới bất ổn và bạo lực lớn hơn.

Ngoại trưởng Anh David Lammy nói Anh “kịch liệt phản đối” kế hoạch của Israel, gọi đó là “sự vi phạm trắng trợn luật pháp quốc tế”.

Cao ủy Đối ngoại EU Kaja Kallas cũng yêu cầu Israel dừng lại, cho rằng kế hoạch này “làm suy yếu thêm giải pháp hai nhà nước”. Theo bà, chính sách khu định cư, kết hợp với bạo lực của người định cư và các chiến dịch quân sự, đang “thúc đẩy tình hình vốn đã căng thẳng trên thực địa và làm xói mòn hơn nữa mọi khả năng đạt được hòa bình”.

Khi được hỏi về dự án của Israel, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết: “Một Bờ Tây ổn định sẽ giúp đảm bảo an ninh cho Israel và phù hợp với mục tiêu của chính quyền Mỹ là đạt được hòa bình trong khu vực”, đồng thời khẳng định Washington hiện tập trung vào việc chấm dứt chiến sự ở Gaza.

Quyết định có thể khiến Israel bị cô lập

Các khu định cư Israel ở Bờ Tây bị coi là bất hợp pháp theo luật pháp quốc tế. Năm 2016, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc thông qua Nghị quyết 2334, khẳng định các khu định cư Do Thái tại vùng lãnh thổ bị chiếm đóng là “vi phạm nghiêm trọng” luật pháp quốc tế và “không có giá trị pháp lý”.

Tuy nhiên, nghị quyết này – cũng như nhiều nghị quyết khác trong nhiều thập niên – hầu như không ngăn được Israel mở rộng khu định cư, đặc biệt tăng tốc dưới thời Tổng thống Mỹ Donald Trump. Trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, Mỹ đảo ngược chính sách truyền thống và tuyên bố các khu định cư của Israel “không trái luật quốc tế”. Chính quyền Tổng thống Joe Biden sau đó cũng giữ nguyên lập trường này.

Sau cuộc tấn công do Hamas tiến hành ngày 7/1/2023, chính phủ Israel đã đẩy nhanh việc mở rộng khu định cư.

Tháng 5 vừa qua, Israel đã phê duyệt kế hoạch mở rộng nhất kể từ sau khi ký Hiệp định Oslo cách đây hơn 30 năm, bao gồm việc thành lập 22 khu định cư mới, trong đó có những khu nằm sâu trong Bờ Tây và ở các khu vực trước đây Israel đã rút quân. Chính quyền Palestine gọi đây là “sự leo thang nguy hiểm và thách thức đối với tính hợp pháp quốc tế”.

Israel từng đóng băng dự án định cư ở Maale Adumim vào năm 2012 và 2020 do sự phản đối từ Mỹ, các đồng minh châu Âu và nhiều cường quốc khác vì lo ngại nó có thể đe dọa các thỏa thuận hòa bình trong tương lai với Palestine.

Việc tái khởi động dự án được cho là sẽ khiến Israel thêm cô lập, trong bối cảnh một số đồng minh phương Tây đã chỉ trích chiến dịch quân sự ở Gaza và cân nhắc công nhận Nhà nước Palestine.

Gaza đứng trước thảm kịch mới khi Israel xúc tiến kiểm soát hoàn toàn nơi này

VOV.VN - Thủ tướng Israel Netanyahu vẫn đang xúc tiến kế hoạch kiểm soát hoàn toàn Gaza, mở rộng nỗ lực chiến tranh bất chấp khủng hoảng nạn đói ngày càng trầm trọng ở dải đất này và sự lên án ngày càng tăng của cộng đồng quốc tế.