Gần 1 tháng nay, các diễn đàn xôn xao bàn luận về mục tiêu mà Thủ tướng Chỉnh phủ Phạm Minh Chính đặt ra cho ngành giáo dục “Học thật, thi thật, nhân tài thật “. Đây được xem là giá trị cốt lõi, hình thành xuyên suốt đối với nền giáo dục Việt Nam.

Rất nhiều chuyên gia giáo dục, nhà quản lý, đại biểu quốc hội, nhà giáo …đưa ra những ý kiến xác đáng về yêu cầu cũng là chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ đối với lĩnh vực được coi là “quốc sách hàng đầu" của đất nước. Từ việc nhìn nhận những hạn chế của ngành giáo dục đến việc vạch ra những điểm sáng mà giáo dục Việt Nam đạt được trong những năm qua và những gợi ý cho giáo dục nước nhà thời gian tới… Tất cả những ý kiến mang tính xây dựng đều thể hiện rõ  sự nhất trí cao là tìm kiếm giá trị "thật" cho giáo dục  Việt Nam.

Đã nói đến khái niệm "thật" thì phải đặt cạnh khái niệm đối chứng là "giả". Vậy phải chăng xưa nay giáo dục của chúng ta “chưa thật" ?  Đâu là lỗi của ngành giáo dục và đâu là lỗi hệ thống chi phối khiến cho các hoạt động dạy và học, thi cử, kiểm tra, đánh giá của ngành giáo dục thiếu chính xác, không đảm bảo yêu cầu "thật" như mong muốn của người đứng đầu Chính phủ ?

Việt Nam chúng ta có truyền thống coi trọng sự học. Tuy nhiên bệnh thành tích  ăn sâu vào suy nghĩa của từng phụ huynh cho đến thầy cô giáo, nhà trường và trở thành làn sóng lúc ẩn, lúc hiện như căn bệnh khó chữa bởi chưa có chủ trương quyết liệt và những đối tác liên quan đều chưa có đủ quyết tâm cao độ chấp nhận sự thật.

Việc Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chỉ đạo ngành giáo dục phải tìm và trả lại giá trị “thật" là một chủ trương sáng suốt vì chúng ta đã và sẽ còn phải trả giá cho rất nhiều cái "giả" có nguồn gốc từ giáo dục, từ việc dạy, việc học, việc thi cử dẫn tới giá trị "giả" của nhân tài và sự hẫng hụt, khủng hoảng, không thực chất của nguồn nhân lực, kéo theo sự tụt hậu của sự phát triển đất nước trên nhiều phương diện.

Bệnh đã được bắt, vấn đề là cách chữa trị nó như thế nào và nên bắt đầu từ đâu là điều không đơn giản nếu bản thân người dạy, người học, bản thân phụ huynh và nhà quản lý các cấp không thực sự muốn chữa.

Việc đổi mới chương trình đào tạo, phương thức đào tạo, cập nhật kiến thức mới là tính tất yếu của sự phát triển giáo dục. Các tiêu chí đánh giá dưới hình thức nào đi chăng nữa thì đúng, sai, thật, giả cũng cần phải được phân định rõ ràng, công khai và minh bạch mới có thể tạo ra môi trường giáo dục “sạch”, và trong môi trường này mới có đất cho nhân tài "thật" phát triển và cống hiến.

Chất lượng giáo viên, phẩm chất đạo đức của người thầy có vai trò quyết định chất lượng “thực" của giáo dục. Việc học sinh, sinh viên đánh giá giáo viên không thể coi là hoạt động hình thức cho có mà cần mở rộng hơn ra cả đối tượng phụ huynh đánh giá giáo viên qua quá trình giảng dạy, ứng xử. Cần nghiêm túc nhìn nhận xem người thầy ấy có tác động tích cực hay tiêu cực như thế nào đến học sinh, sinh viên để từ đó mà điều chỉnh bản thân và tạo cho môi trường giáo dục một sân chơi lành mạnh của học thuật, của đạo đức, nhiệt huyết và khát vọng cống hiến.

Muốn có cái "thật" trong giáo dục, bản thân mỗi phụ huynh cũng cần dẹp bớt bệnh “thành tích", không quá  tạo áp lực tới mức "tiêu cực" cho con em, cho thầy cô và nhà trường mà cần chung tay với nhà trường tạo ra môi trường  dạy và học “thật", biết chấp nhận kết quả “thật” của mỗi kỳ thi để có định hướng giúp con phát triển đúng khả năng của mình. Hãy dạy con bạn phân biệt giá trị thật của việc học thật, thi thật để trở thành con người "thật" cống hiến "thật" cho xã hội và gia đình bởi chỉ có cái “thật “ mới trường tồn và bền vững.

Thi đua là tốt nhưng nếu không khéo thi đua trở thành ganh đua thì ắt sẽ có chuyện này, chuyện kia và “thật”, “giả" lại có cơ hội nhập nhèm. Trả lại giá trị thật cho giáo dục cần phải bắt đầu bằng sự nghiêm túc tuyệt đối trong thi cử, trong kiểm tra, đánh giá để từ đây tìm ra những phác đồ điều trị hiệu quả cho từng cá nhân, cho từng bậc học, từng mô hình giáo dục.

Sản phẩm cuối cùng của giáo dục là con người, con người muốn cống hiến được cho xã hội, cho gia đình cho bản thân phải song hành cả 2 yếu tố “tài" và "đức". Dân gian có câu “thuốc đắng giã tật”, bệnh đã được bắt,  muốn chữa phải dùng thuốc, thuốc cũng phải "chuẩn" mới chữa được bệnh. Có thể phải chấp nhận sự thua kém nơi này nơi kia, có thể phải chịu "mất mặt" vì thành tích sụt giảm khi việc kiểm tra, thi cử được thực hiện hết sức nghiêm túc. Nhưng có như vậy mới có thể tìm ra cách khắc phục những yếu kém tồn tại của giáo dục và đưa ra các giải pháp hữu hiệu để đạt được mục tiêu chỉ đạo của Thủ tướng.

“Học thật, thi thật, nhân tài thật” - ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng khiến người ta hình dung ra cái kiềng ba chân của giáo dục. Và không thể khác được vì tìm về giá trị “thật” giúp cho chúng ta biết mình thế nào, ở đâu mà học tập, phấn đấu và cống hiến một cách chắc chắn và bền vững.