cổng thông tin điện tử ĐÀI TIẾNG NÓI VIỆT NAM
Dìu trẻ qua vùng tối công nghệ
Cập nhật: 1 giờ trước
VOV giành 2 giải báo chí "Vì An ninh Tổ quốc và bình yên cuộc sống”
Cà Mau gặp khó trong Chương trình phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số
VOV.VN - Học sinh, sinh viên đang trưởng thành trong một thế giới thật - ảo lẫn lộn, khi những cú lừa trên mạng không còn là chuyện của ai đó, mà đã chạm đến nhiều lớp học, mái nhà.
Công nghệ đang mở ra cánh cửa tri thức và kết nối, nhưng cũng đòi hỏi một cơ chế phòng vệ mạnh mẽ, kịp thời, không chỉ từ chính các em mà từ cả nhà trường, gia đình và những nền tảng đang được sử dụng hàng ngày.
Chiếc bẫy lừa đảo không còn đặt ở góc tối mà nay rực sáng ngay trên màn hình điện thoại. Đó có thể là “mật ngọt”, hoặc một lời đe dọa từ người có vẻ “có quyền” thực sự. Không cần bạo lực, chỉ cần vài tin nhắn, cuộc gọi, nạn nhân ngoan ngoãn tự mình bước vào chiếc bẫy vô hình.
Thực tế, khi nhận thức xã hội phát triển thì những chiêu trò lừa đảo cũng biến hóa lợi hại với tốc độ tương đương. Và những đứa trẻ đang lớn nhưng chưa kịp trưởng thành, muốn khẳng định bản thân nhưng thiếu cảnh giác, muốn khám phá thế giới nhưng chưa kịp học cách phòng vệ, rất dễ trở thành “con mồi”. Đáng tiếc là giáo dục an toàn mạng - điều đáng lẽ là kỹ năng sinh tồn bắt buộc trong thời đại số, mới chỉ là “món phụ” trong “thực đơn” học đường.
Ở trường, học sinh được học cách giữ an toàn trên đường phố, nhưng lại ít được dạy cách “đi đứng” trên “xa lộ” thông tin. Một vài chuyên đề rải rác chỉ đủ để học sinh biết rằng ở đâu đó có tội phạm mạng, chứ không đủ để giúp các em nhận diện phương thức, thủ đoạn và nhận biết mình chính là mục tiêu.
Ở nhà, không ít phụ huynh hoặc buông lỏng, “khoán trắng” việc giáo dục số cho nhà trường - nơi cũng đang loay hoay vì thiếu nhân lực, thiếu chương trình chính thống; hoặc kiểm soát quá mức khiến con lén lút, giấu giếm. Cả hai đều dẫn đến một hậu quả là con trẻ thiếu niềm tin để chia sẻ, thiếu kỹ năng để tự bảo vệ, và thiếu người đồng hành khi gặp sự cố.
Và ở một phía khác của “màn hình” là các nền tảng mạng xã hội, các công ty công nghệ. Họ nói rằng đã có công cụ lọc nội dung độc hại, báo cáo vi phạm, nhưng thuật toán vẫn tiếp tục đẩy nội dung giật gân lên top xu hướng với mục tiêu giữ chân người dùng càng lâu càng tốt.
Còn việc người dùng bị lừa, bị bắt nạt thì có lẽ là chuyện của… người dùng. Chính sách cộng đồng dài hàng chục trang liệu có dễ hiểu với một đứa trẻ 14 tuổi? Những nút báo cáo liệu có thực sự hữu hiệu khi hàng trăm tài khoản giả vẫn được tạo mới mỗi ngày?
Khi những cú chạm có thể trở thành con đường dẫn tới rủi ro thì điều cần thiết không chỉ là cảnh báo, mà phải là một hệ sinh thái đồng hành. Hệ sinh thái ấy nên được bắt đầu từ nơi đáng tin cậy nhất là nhà trường.
Đã đến lúc kỹ năng số cần được xem là một phần không thể thiếu trong giáo dục phổ thông. Không phải là những chuyên đề ngắn ngủi, mà phải là một chương trình tích hợp xuyên suốt, được cập nhật liên tục kiến thức và kỹ năng mới.
Để trẻ không rơi vào trạng thái nhàm chán hoặc học theo kiểu “ầm ừ” cho xong, chương trình cần được thiết kế bằng chính “ngôn ngữ” của các em, từ video ngắn, trò chơi tương tác đến những tình huống giả lập vụ việc thực tế,… Tất cả sẽ mang đến hiệu quả lớn hơn nhiều những trang giáo trình khô khan.
Các CLB, hội nhóm trong trường học cũng có thể trở thành “vùng an toàn”, lồng ghép kinh nghiệm nhận diện rủi ro trên không gian mạng. Bởi “học thầy không tày học bạn”, khi cùng tìm hiểu và chia sẻ từ bạn bè, trẻ sẽ dễ dàng tiếp cận, thổ lộ những lo ngại mà người lớn đôi khi không chạm tới được.
Và mọi hình thức giáo dục luôn cần sự đồng hành của gia đình. Cha mẹ không cần trở thành chuyên gia công nghệ, cũng đừng trở thành “cảnh sát mạng” giám sát, mà hãy trở thành người lắng nghe và định hướng cho con.
Một buổi nói chuyện về mạng xã hội có thể bắt đầu từ việc cùng xem thời sự, cùng phân tích tình huống. Đừng vội phán xét hay ra lệnh, bởi càng căng thẳng, trẻ càng che giấu. Càng che giấu thì nguy cơ rủi ro càng lớn. Sự gần gũi, chia sẻ thường xuyên sẽ tạo nên sự tin tưởng - điều cốt lõi giúp các em chủ động tìm đến cha mẹ khi gặp rủi ro.
Ngoài ra, việc thiết lập các nguyên tắc sử dụng thiết bị trong gia đình với việc gương mẫu thực hiện từ chính cha mẹ như: thời gian online hợp lý, không xâm phạm bí mật cá nhân, hỏi ý kiến người thân khi nhận tín hiệu lạ - cũng là những bước đơn giản nhưng hiệu quả trong việc tạo “vùng an toàn số” tại nhà.
Còn với các nền tảng, dùng công nghệ để dạy cách dùng công nghệ mới chính là chiến lược lâu dài. Các công cụ như: cảnh báo rủi ro, nhận diện nội dung xấu, xác minh người dùng, kiểm soát quảng cáo nhắm vào trẻ em, chatbot hỗ trợ,… cần được thiết kế dễ hiểu, dễ sử dụng và đặt ở vị trí dễ tiếp cận nhất.
Và quan trọng hơn là minh bạch và có trách nhiệm. Nếu có những thuật toán để giữ chân người dùng thì cũng cần có những thuật toán giúp họ thoát khỏi nguy hiểm. Nếu đã hưởng lợi từ dữ liệu người dùng thì cũng cần có trách nhiệm với sự an toàn của họ. Nếu không có trách nhiệm với người dùng thì các công ty công nghệ sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật.
Không ai học bơi bằng cách đứng trên bờ, và không ai có thể trưởng thành giữa thế giới số nếu chỉ được dặn dò: “cẩn thận nhé”. Trẻ cần kỹ năng, cần điểm tựa, và cần cả những người biết đi cùng. Vì thế, thay vì đứng từ xa hốt hoảng khi sự việc đã rồi, hãy dìu dắt con trẻ qua vùng tối của công nghệ, nơi đầy rẫy hiểm nguy ẩn sau từng cú chạm.
Từ khóa: công nghệ, Công nghệ, Thế hệ trẻ, Thế giới thật ảo lẫn lộn, Cú lừa trên mạng , Tri thức và kết nối
Thể loại: Xã hội
Tác giả: minh hiếu/vov giao thông
Nguồn tin: VOVVN
Chương trình đã phát
Nghe và xem trực tuyến
