Ủng hộ và quan ngại với điện hạt nhân

Tại phiên thảo luận chiều 7/11, các ĐBQH cho rằng, việc đưa điện hạt nhân vào dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) là một bước quan trọng trong định hướng năng lượng quốc gia, thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước trong việc đa dạng hóa các nguồn cung năng lượng, nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu thụ ngày càng tăng khoảng 10%/năm và đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Theo đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương (Đoàn Ninh Thuận), để việc nghiên cứu phát triển điện hạt nhân đảm bảo vững chắc an ninh năng lượng của quốc gia và phát triển bền vững, đáp ứng mục tiêu phát thải ròng bằng 0 năm 2050 thì cần phải có lộ trình phát triển điện hạt nhân cụ thể, tránh làm lãng phí nguồn lực Nhà nước đã đầu tư.

Đại biểu Mỹ Hương nêu cụ thể về nguồn lực đất đai tại 2 vị trí điện hạt nhân mà năm 2009 Quốc hội đã có Nghị quyết chủ trương đầu tư, xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và  2. Đến năm 2016, Quốc hội có ban hành Nghị quyết dừng chủ trương đầu tư nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận và đến tháng 12/2023, Quốc hội, Chính phủ phân bổ vốn cho Ninh Thuận để xây dựng cơ sở hạ tầng, ổn định đời sống của nhân dân tại 2 vùng dự án.

Theo bà Hương, việc đầu tư phát triển điện hạt nhân cần có chủ trương thống nhất để triển khai thực hiện, đảm bảo tính đồng bộ, hiệu quả, tạo niềm tin cho nhân dân. Với tỉnh Ninh Thuận, Năng lượng tái tạo là trụ cột quan trọng số một trong quy hoạch tỉnh. Đây cũng là tiềm năng để phát triển năng lượng đã được Chính phủ xác định và là trung tâm năng lượng tái tạo của cả nước theo Nghị quyết 115 năm 2018.

"Trong quá trình triển khai chiến lược phát triển điện, tôi kiến nghị cần nghiên cứu, đề xuất xây dựng Ninh Thuận thành trung tâm công nghiệp xanh, sạch nhằm tạo lợi thế cạnh tranh cho tỉnh Ninh Thuận cũng như cho quốc gia trong phát triển kinh tế - xã hội trong thời gian tới", đại biểu Mỹ Hương nói.

Nêu ý kiến thảo luận, đại biểu Hoàng Đức Chính (Đoàn Hòa Bình) cho rằng, để hoàn thiện dự án luật, đưa điện hạt nhân phát triển bền vững, vị đại biểu cho rằng cần xây dựng các điều khoản rõ ràng về đầu tư, quản lý và vận hành nhà máy điện hạt nhân, tạo cơ sở pháp lý để phát triển điện hạt nhân trong thời gian tới.

Bên cạnh đó, cần bổ sung những quy định về quản lý chất thải phóng xạ và các biện pháp đảm bảo an toàn cho cộng đồng và môi trường khi thực hiện các dự án nhà máy điện hạt nhân. 

"Điều này nhằm tránh những lo ngại của người dân và tăng sự đồng thuận trong xã hội. Đồng thời, cần bổ sung các điều khoản về khuyến khích đào tạo, phát triển nguồn nhân lực và hợp tác quốc tế trong lĩnh vực điện hạt nhân", đại biểu đoàn Hòa Bình nói.

Cùng góp ý, đại biểu Nguyễn Quang Huân (đoàn Bình Dương) đặt câu hỏi về việc liệu đây đã là thời điểm thích hợp để Việt Nam làm chủ về công nghệ hạt nhân chưa? Theo ông Huân, kinh phí tháo dỡ nhà máy điện hạt nhân khi nhà máy hết hạn còn đắt gấp đôi, gấp rưỡi so với chi phí lắp đặt ban đầu. 

“Bởi vì, nếu chúng ta không làm chủ thì chúng ta phải lệ thuộc rất nhiều, từ khâu lắp đặt cho đến vận hành, sau này xử lý rác hạt nhân, kể cả vấn đề tháo dỡ nhà máy điện hạt nhân. Tất cả chi phí đã tính vào chưa, đặc biệt khi có chiến tranh, các nhà máy điện hạt nhân lại rất dễ dàng trở thành con tin. Bởi vì, quốc tế có quy định là không được tấn công vào các nhà máy điện hạt nhân, khi một đối phương chiếm nhà máy điện hạt nhân cũng là nguy cơ về quốc phòng, an ninh", đại biểu Nguyễn Quang Huân đề nghị nghiên cứu hết sức kỹ lưỡng nội dung này.

Điện hạt nhân và nguồn năng lượng mới dứt khoát phải có

Giải trình trước Quốc hội và làm rõ ý kiến của các ĐBQH về dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, những điều bổ sung mới của dự luật chủ yếu quy định về năng lượng mới, về phát triển thị trường điện cạnh tranh và quy định rõ thẩm quyền của cơ quan, quyết định chủ trương đầu tư với những dự án điện cấp bách, chủ trương để thu hồi các dự án điện chậm tiến độ. 

Theo ông Diên, với cam kết đạt trung hòa carbon vào năm 2050 thì năng lượng tái tạo và những nguồn năng lượng mới sẽ phải phát triển rất mạnh. Tuy nhiên, năng lượng tái tạo chưa có quy định một cách cụ thể trong luật hiện hành.

"Vấn đề năng lượng mới, trong đó có hydrogen, amoniac xanh, thậm chí là điện hạt nhân chưa có quy định cụ thể trong luật hiện hành. Bằng chứng là chúng ta đã công bố quy hoạch điện VIII từ hơn 1 năm qua, nhưng đến nay, không có một nhà đầu tư mới nào đề xuất dự án. Bởi không có những quy định cụ thể, rõ ràng về cơ chế, chính sách, điều này là rất "gay". Trong khi đó, chỉ còn hơn 5 năm nữa, chúng ta phải tăng gấp 2 lần tổng công suất các nguồn điện. Hàng trăm năm nay, chúng ta chỉ có 80.000 mW, mà trong hơn 5 năm tới chúng ta phải đạt tổng công suất các nguồn điện lên tới 150.524 mW", Bộ trưởng Bộ Công Thương giải trình.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, Luật Điện lực (sửa đổi) cần sửa những cơ chế, chính sách bất cập; bổ sung những chính sách mới để phát triển những nguồn năng lượng mới, bao gồm năng lượng gió, năng lượng mặt trời, kể cả gió ngoài khơi, gió trên bờ, kể cả mặt trời áp mái và mặt trời tập trung hay phát triển những nguồn năng lượng mới như Hydrogen, Amoniac xanh, phát triển điện hạt nhân.

Cũng theo Bộ trưởng, khi các nguồn điện truyền thống không có dư địa để phát triển nữa, thủy điện đã hết, điện than không phát triển được, năng lượng mặt trời cũng có giờ và nếu phải tính cả đầu tư vào hệ thống lưu trữ điện cũng không phải rẻ hơn và cứ cho là có cả lưu trữ điện thì cũng không thể nào tăng gấp 7 lần công suất hiện nay bằng năng lượng tái tạo. Cho nên, điện hạt nhân và những nguồn năng lượng mới trong tương lai dứt khoát phải có.

"Đến năm 2030, chúng ta cần phải gấp 2 lần công suất hiện nay nhưng đến năm 2050, tức là còn 26 năm nữa, chúng ta phải gấp 5 lần công suất hiện nay. Nhưng để có trên thực tiễn thì ngay từ bây giờ trong luật chúng ta phải được đề cập. Có như vậy, thì sau 10 năm chúng ta mới có những dự án điện hạt nhân", Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nói.