Thuốc lá là một trong những mối đe dọa sức khỏe cộng đồng lớn nhất, mỗi năm gây tử vong cho hơn 8 triệu người trên thế giới. Tại Việt Nam mỗi năm có khoảng 80.000 người tử vong do các bệnh có liên quan đến hút thuốc lá, chưa kể những tác hại của việc hít phải khói thuốc lá thụ động. Trong Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi, Bộ Tài chính đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá, theo đó, từ năm 2026, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá vẫn giữ mức thuế 75% như hiện hành và áp dụng mức thuế tuyệt đối cho mỗi bao thuốc lá là 5.000 đồng, từ năm 2030 là 10.000 đồng.

Ths.Nguyễn Hạnh Nguyên, đại diện Tổ chức Nhịp cầu sức khỏe Canada (Healtha Bridge) đề nghị: “Chúng tôi khuyến nghị rằng chính sách thuế của thuốc lá Việt Nam cần chuyển đổi, cải cách để áp dụng phương pháp tính thuế hiệu quả theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đó là bổ sung thuế tuyệt đối bên cạnh thuế tỷ lệ để chuyển sang hệ thống thuế hỗn hợp, đồng thời cần tăng mạnh mức thuế thuốc lá để đạt được mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc và tiến tới mức thuế đạt ít nhất từ 70 - 75% giá bán lẻ theo khuyến cáo của WHO”.

Trong Dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi, lần đầu tiên Bộ Tài chính đề xuất áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường. Theo Viện Dinh dưỡng quốc gia, trong mỗi lon nước ngọt thường chứa khoảng 35g đường, tương đương 140 kcal, là nguyên nhân tăng tỷ lệ thừa cân, béo phì và mắc bệnh đái tháo đường tuýp 2. Trong đó tỷ lệ trẻ em thừa cân béo phì tăng gấp hơn 2 lần trong hơn 10 năm qua.

Còn theo Viện Chiến lược và Chính sách y tế, đến nay đã có 104 quốc gia, vùng lãnh thổ áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường, 13 quốc gia ban hành các chính sách thuế khác trên toàn quốc nhằm tăng giá của đồ uống có đường; Đặc biệt có 6 nước đánh thuế dựa vào hàm lượng đường trong sản phẩm.

Ngoài ra còn áp dụng chính sách giảm tính sẵn có của đồ uống có đường. TS.Nguyễn Khánh Phương, Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách y tế khẳng định: “Đã có nghiên cứu cho thấy rằng, biện pháp áp thuế tiêu thụ đặc biệt cho thấy hiệu quả rất cao và tính hiệu lực tức là cái tác dụng tác động nó có ngay trong khi đó mà truyền thông thay đổi nhận thức thì lại phải có thời gian và cũng phải "mưa dầm thấm lâu" trong khi vấn đề rất cấp bách”.

Theo Nghị quyết 129 về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, điều chỉnh chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, Quốc hội sẽ cho ý kiến về Dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi tại kỳ họp thứ 8 (vào tháng 10 tới) và sẽ thông qua luật này tại kỳ họp thứ 9 (vào tháng 5, năm 2025). Bà Lò Thị Luyến, Phó trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Điện Biên đánh giá: Hội thảo cung cấp bằng chứng về tác hại của thuốc lá, đồ uống có đường do Bộ Y tế tổ chức rất cần thiết đối với những người làm chính sách.

“Những thông tin mà các nhà khoa học và các tổ chức quốc tế cung cấp rất có ý nghĩa để các đại biểu Quốc hội nâng cao nhận thức, có sự quan tâm đặc biệt hơn đối với những vấn đề này. Những bằng chứng này, cùng với những gì mà chúng tôi đã ghi nhận được trong thực tế để đóng góp ý kiến, chúng tôi sẽ có đầy đủ thông tin để góp phần xây dựng chính sách pháp luật một cách thuyết phục…” - bà Lò Thị Luyến nói.

Ngoài sự tham dự của các chuyên gia trong nước, quốc tế và cán bộ Sở Y tế các tỉnh miền núi phía Bắc, Hội thảo cung cấp bằng chứng về tác hại của thuốc lá, đồ uống có đường còn thu hút đại diện các Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Điện Biên, Lai Châu, Lào Cai, Cao Bằng, Sơn La, Bắc Kạn, Hà Nam, Bắc Giang, Nghệ An và Cà Mau tham dự.