Mặc dù tuổi còn khá trẻ nhưng anh Lã Viết Mạnh ở xã Hoàng Đồng, thành phố Lạng Sơn được biết đến là một trong những nghệ nhân hát then cổ có tiếng ở Xứ Lạng. Anh Mạnh chia sẻ: "Then cổ là một thể loại rất khó hát, bởi nó chỉ được sử dụng trong thực hành Nghi lễ của người Tày Nùng. Tuy nhiên, do đam mê mà anh đã học hát then để bảo tồn văn hóa dân tộc".

Nghệ nhân Lã Viết Mạnh (tỉnh Lạng Sơn) đang biểu diễn một trích đoạn Then cổ trong chương trình giao lưu và trải nghiệm văn hóa tại làng văn hóa du lịch cộng đồng xã Quỳnh Sơn.

"Tôi tham gia tiết mục Then cổ, tiếp cầu nối số cho các cao niên để sống bách niên trường thọ. Tôi học then cổ do các cụ truyền lại lại. Then cổ không thể thiếu được trong đời sống người Tày, Nùng Lạng Sơn. Nó ăn sâu vào máu của người Lạng Sơn. Cái câu then, lời then nó đậm đà bản sắc dân tộc. Khuyên con người phải sống có đức, tâm hòa thuận, lương thiện", anh Lã Viết Mạnh cho biết.

Hát Then là loại hình diễn xướng dân gian tổng hợp nhiều yếu tố về tâm linh, âm nhạc, mỹ thuật, múa... có giá trị về lịch sử, văn hóa, xã hội. Làn điệu then lúc trầm, lúc bổng, lúc thiết tha, dìu dặt lúc lại dồn dập…...hòa quyện với tiếng đàn tính đã tạo cho Then có sức lôi cuốn kỳ lạ, khích lệ tinh thần mọi người thêm vui vẻ, xua tan phiền muộn, sự cực nhọc trong cuộc sống, hướng tới những điều tốt đẹp, hoàn thiện. Anh Ai – E- Mu – Khen, du khách nước Thái Lan cảm nhận: "Tôi rất vui khi sang đây. Rất may mắn là được nghe hát then. Tôi rất đam mê bởi nó là văn hóa của cộng đồng dân tộc Tày Nùng ở phía Bắc Việt Nam. Càng nghe càng thấy thích".

Với lòng nhiệt tình, những thành viên của các câu lạc bộ hát then huyện Văn Quan, tỉnh Lạng Sơn đã thổi ngọn lửađam mê hát then đàn tính cho các thế hệ.

Thời gian qua, được sự quan tâm của ngành chức năng cùng với sự nỗ lực của những người đam mê hát then, làn điệu then của người Tày, Nùng khu vực các tỉnh phía Bắc đã được bảo tồn, gìn giữ và ngày càng có sức lan tỏa mãnh liệt, từ người già đến trẻ nhỏ; từ Bắc vào Nam đến vùng đất đỏ Ba zan Tây Nguyên, nơi có đông đồng bào Tày Nùng sinh sống….

Nhóm đam mê hát then hát cho nhau nghe mới được thành lập gần 1 năm qua nhưng đã thu hút 6.000 thành viên,góp phần quan trọng để then lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng. Anh Hà Tiến Dũng, thành viên Nhóm đam mê hát then hát cho nhau nghe cho biết: "Các thành viên đam mê hát then đều rất nỗ lực gắn kết niềm đam mê giữ các thành viên trên mọi miền của Tổ quốc, tạo nên một sân chơi lành mạnh, bổ ích cho mọi lứa tuổi. Đặc biệt là thế hệ trẻ được tiếp cận với những làn điệu dân ca truyền thống của dân tộc".

Anh Dương Công Trọng xã Quỳnh Sơn, huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn là một trong những thành viên của Hội Bảo tồn dân ca các dân tộc tỉnh Lạng Sơn. Hiện nay, anh đang truyền dạy hát Then cho các em nhỏ trong xã.

Mới đây, tại làng du lịch cộng đồng Quỳnh Sơn, xã Quỳnh Sơn, huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn diễn ra một bữa tiệc âm nhạc dân gian mang đậm bản sắc dân tộc. Hơn 300 nghệ nhân, diễn viên của 13 tỉnh, thành phố cả nước cùng tham gia giao lưu, trải nghiệm văn hóa hát Then của dân tộc Tày, Nùng. Mỗi vùng miền lại mang những nét độc đáo riêng từ câu hát cho đến trình diễn nhưng đều thể hiện rõ ý thức bảo tồn, phát huy di sản Then... AnhNguyễn Lô Nhuận, xã Nghiên Loan, huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn tự hào nói: "Cháu hát then từ lớp 2, cháu đam mê, thích giữ gìn nét văn hóa. Cháu thấy hát then hay cháu mới đam mê. Cháu muốn mọi người cùng hát then để giữ gìn nét văn hóa của người Tày".

Trong tín ngưỡng dân gian của người Tày, Nùng, Then là chiếc cầu nối giữa con người với thế giới thần linh và đất trời. Chính vì thế, then là món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống văn hóa tâm linh của đồng bào. Những câu lạc bộ then- tính ở khắp mọi miền đất nước đang âm thầm, bền bỉ hoạt động để điệu then ngày càng lan tỏa, vang xa./.