Tổng thống Putin đề xuất gia hạn Hiệp ước New START

Theo Tổng thống Vladimir Putin, New START - ký năm 2010 giữa Nga và Mỹ là hiệp ước song phương cuối cùng còn tồn tại về hạn chế vũ khí hạt nhân. Việc để hiệp ước chấm dứt, theo ông, sẽ là “bước đi sai lầm và thiển cận, đồng thời tác động tiêu cực đến mục tiêu của Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí hạt nhân (NPT)”.

Phát biểu tại cuộc họp với Hội đồng An ninh Nga hôm 22/9, ông Putin cho rằng những “bước đi thù địch và mang tính phá hoại” của phương Tây trong những năm gần đây đã làm xói mòn nền tảng quan hệ hợp tác và xây dựng giữa các quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân.

“Dần dần, hệ thống các thỏa thuận Liên Xô - Mỹ và Nga - Mỹ về kiểm soát vũ khí hạt nhân cũng như tên lửa chiến lược gần như đã bị dỡ bỏ hoàn toàn", ông Putin nói, đồng thời nhấn mạnh các hiệp định này từng là yếu tố ổn định, góp phần duy trì an ninh và ổn định toàn cầu.

Để tránh nguy cơ chạy đua vũ trang cũng như bảo đảm “mức độ dự đoán và kiềm chế có thể chấp nhận được,” Nga sẵn sàng tiếp tục tuân thủ các giới hạn chính của New START thêm một năm sau ngày 5/2/2026.

 “Dựa trên phân tích tình hình, chúng tôi sẽ đưa ra quyết định về việc duy trì các cam kết tự nguyện này trong tương lai", ông Putin nói.

Tuy nhiên, nhà lãnh đạo Nga nhấn mạnh biện pháp này chỉ được thực hiện nếu Mỹ “cũng hành động tương tự và không có bước đi nào làm suy yếu hoặc phá vỡ thế cân bằng răn đe hiện có”. Ông đồng thời chỉ thị các cơ quan liên quan giám sát chặt chẽ các động thái của Washington về kho vũ khí tấn công chiến lược và kế hoạch mở rộng hệ thống phòng thủ tên lửa. Nếu Mỹ có hành động gây phương hại đến nỗ lực duy trì nguyên trạng, Moscow sẽ “đưa ra phản ứng tương ứng”.

Hiệp ước New START, do Tổng thống Mỹ khi đó là Barack Obama và Tổng thống Nga Dmitry Medvedev ký kết năm 2010, quy định mức trần số lượng vũ khí hạt nhân chiến lược mà hai nước có thể triển khai.

Theo đó, mỗi bên bị giới hạn không quá 1.550 đầu đạn hạt nhân chiến lược và tối đa 700 tên lửa đạn đạo xuyên lục địa, tàu ngầm mang tên lửa và máy bay ném bom tầm xa để phóng chúng. Đây là những loại vũ khí được thiết kế nhằm tấn công vào các trung tâm quân sự, kinh tế và chính trị của đối phương.

Hiệp ước có hiệu lực từ năm 2011 và được gia hạn thêm 5 năm vào năm 2021, sau khi ông Joe Biden trở thành Tổng thống. Tuy nhiên, đến năm 2023, Tổng thống Vladimir Putin tuyên bố Nga tạm dừng tham gia Hiệp ước, dù Moscow khẳng định vẫn tuân thủ các giới hạn về đầu đạn.

Hiệp ước sẽ hết hạn vào ngày 5/2 năm tới, trong bối cảnh hai nước đã cắt đứt đối thoại về vấn đề hạt nhân kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine năm 2022. Cho đến nay, Washington và Moscow vẫn chưa tiến hành bất kỳ cuộc đàm phán nào về tương lai của thỏa thuận. Các nhà phân tích an ninh dự báo cả hai bên nhiều khả năng sẽ vượt giới hạn nếu hiệp ước không được gia hạn hoặc thay thế.

Ông Putin để ngỏ khả năng giải quyết khủng hoảng Ukraine qua đàm phán

VOV.VN - Tổng thống Nga Vladimir Putin tiếp tục bày tỏ quan tâm tới việc tìm kiếm giải pháp cho tình hình Ukraine bằng con đường đàm phán và kỳ vọng duy trì hợp tác với Mỹ, Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết trong cuộc trả lời phỏng vấn nhà báo Pavel Zarubin thuộc kênh VGTRK.

Đằng sau động thái của ông Putin

Theo ông Dmitry Stefanovich thuộc Viện Kinh tế Thế giới và Quan hệ Quốc tế (IMEMO), Viện Hàn lâm Khoa học Nga, đề xuất của Tổng thống Nga Vladimir Putin về việc gia hạn các giới hạn trong Hiệp ước New START cho thấy Moscow sẵn sàng tuân thủ nếu bối cảnh ổn định

Ông Stefanovich cho rằng, vẫn còn khoảng thời gian để đàm phán trước khi hiệp ước hết hiệu lực vào tháng 2/2026. Ông lưu ý việc gia hạn một năm “gợi nhớ đến đề xuất của chính quyền ông Trump trước đây về việc đóng băng kho vũ khí hạt nhân trong vòng một năm”.

Động thái này đồng thời phát đi tín hiệu rằng lực lượng hạt nhân chiến lược của Nga đã trong trạng thái sẵn sàng và Moscow “chuẩn bị hành động cả trên mặt trận ngoại giao lẫn bằng các biện pháp kỹ thuật - quân sự trong trường hợp cán cân an ninh thay đổi”.

Trong khi đó, theo các nhà quan sát phương Tây, thông báo của ông Putin phần nào phản ánh mong muốn của nhà lãnh đạo Nga trong việc tránh các khoản chi tiêu tốn kém cho vũ khí, trong bối cảnh ngân sách quốc gia chịu sức ép bởi chi phí xung đột ở Ukraine và các biện pháp trừng phạt. Động thái này cũng diễn ra sau khi ông Trump thừa nhận sự thất vọng đối với ông Putin và việc các nỗ lực đàm phán nhằm chấm dứt xung đột ở Ukraine rơi vào bế tắc. Những bước đi mà ông Trump dự đoán sau hội nghị thượng đỉnh tại Alaska, bao gồm cả các cuộc đàm phán với Ukraine mà ông đề nghị tham gia, đến nay đều chưa thành hiện thực. Trái lại, chiến sự ngày càng leo thang.

Nếu Hiệp ước New START hết hiệu lực vào tháng 2/2026, điều đó sẽ khép lại một kỷ nguyên nỗ lực cắt giảm vũ khí hạt nhân kéo dài từ thập niên 1960, sau khủng hoảng tên lửa Cuba. New START là hiệp ước mới nhất trong chuỗi các thỏa thuận này, được ký năm 2010 trong giai đoạn ngắn ngủi quan hệ Moscow – Washington có phần cải thiện.

Giới quan sát cho rằng, đề xuất của Tổng thống Putin được đưa ra vào một thời điểm quan trọng, khi Trung Quốc đang mở rộng lực lượng hạt nhân. Bắc Kinh không phải là một bên ký kết New START và đã bác bỏ các đề xuất của ông Trump rằng họ cần tham gia bất kỳ hiệp ước mới nào. Động thái trên cũng được thực hiện khi Triều Tiên tuyên bố họ sẽ không bao giờ từ bỏ kho vũ khí hạt nhân ngày càng lớn mạnh của mình.

Theo Liên đoàn Các nhà khoa học Mỹ, Nga và Mỹ hiện có kho dự trữ vũ khí hạt nhân ước tính lần lượt là 4.309 và 3.700 đầu đạn. Trung Quốc xếp sau với khoảng 600 đầu đạn.

“Khả năng gia hạn thêm một năm các cam kết trong khuôn khổ New START là một tin đáng hoan nghênh”, Meghan O’Sullivan, một quan chức an ninh quốc gia dưới thời chính quyền Tổng thống Bush cho biết. Theo chuyên gia này: “Nếu không có hành động như vậy, lần đầu tiên trong nhiều thập kỷ, thế giới sẽ sớm phải đối mặt với tình trạng không có bất kỳ giới hạn nào đối với kho vũ khí hạt nhân của Mỹ và Nga".

Về phía cả hai bên, việc này có thể được coi là một cơ hội vì nó cho phép họ có thêm thời gian để đàm phán một hiệp ước mới và tránh, hoặc ít nhất là trì hoãn một cuộc chạy đua vũ trang tốn kém mới. Sau hội nghị thượng đỉnh hồi tháng 8 tại Alaska không mang lại kết quả cụ thể, ông Putin và ông Trump cũng có thể coi đây là một bước đi thực chất nhằm xoa dịu căng thẳng và là một phần trong nỗ lực rộng hơn để bình thường hóa quan hệ hai nước.

Nhà lãnh đạo Nga nhiều khả năng sẽ coi việc gia hạn New START là bằng chứng cho thấy Moscow đang hành xử như một cường quốc có trách nhiệm toàn cầu, trong bối cảnh ông Trump chỉ trích ông vì thiếu tiến triển trong việc chấm dứt xung đột Ukraine, còn Kiev và các đồng minh châu Âu cáo buộc ông không thực sự nghiêm túc trong mong muốn hòa bình.

Phản ứng của Mỹ

Tổng thống Mỹ Donald Trump hầu như chưa đưa ra bất kỳ tuyên bố nào về kế hoạch của Mỹ sau khi Hiệp ước hạt nhân New START hết hạn. Theo các điều khoản, hiệp ước chỉ có thể được gia hạn một lần, trong vòng 5 năm – bước đi mà Tổng thống Joe Biden đã thực hiện chỉ vài tuần sau khi nhậm chức vào năm 2021. Một hiệp ước mới, nếu được đàm phán, có thể mất nhiều tháng, thậm chí nhiều năm và cần đến sự phê chuẩn của 2/3 Thượng viện Mỹ - một điều khó có thể hình dung trong bối cảnh chính trị hiện nay.

Sau cuộc gặp với Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Alaska vào giữa tháng 8, ông Trump cho biết hai bên đã thảo luận về “giải trừ hạt nhân”, song không tiết lộ chi tiết. Việc gia hạn không chính thức New START không đồng nghĩa với giải trừ hạt nhân, nhưng có thể tạm thời ngăn chặn, ít nhất trong một năm kịch bản của một cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân quy mô lớn.

Khi được hỏi hồi tháng 7 về khả năng Hiệp ước New START sắp hết hiệu lực, ông Trump nhấn mạnh: “Đó là một vấn đề lớn đối với thế giới, khi các giới hạn hạt nhân bị dỡ bỏ".

Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt cho biết ông Trump “đã nắm được đề xuất do Tổng thống Putin đưa ra” và sẽ sớm đưa ra bình luận. “Tôi nghĩ điều đó nghe có vẻ khá tích cực", bà Leavitt nói.

“Phản ứng của Mỹ có thể tích cực, tiêu cực, hoặc đơn giản là phớt lờ”, chuyên gia Stefanovich nhận định.

Theo ông Stefanovich, phản ứng của Washington sẽ phụ thuộc vào tình hình chính trị nội bộ, tiến độ các chương trình vũ khí tấn công chiến lược cũng như tốc độ triển khai các hệ thống mới của Mỹ.

Nga để ngỏ khả năng kéo dài hiệu lực hiệp ước hạt nhân New START

VOV.VN - Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 23/9 cho biết Nga sẵn sàng tiếp tục tuân thủ các hạn chế cốt lõi của Hiệp ước Cắt giảm Vũ khí Chiến lược Mới (New START) thêm một năm, sau khi hiệp ước này hết hiệu lực vào ngày 5/2/2026.