Trưa ngày 7/9/1945, chỉ 5 ngày sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, trên nền nhạc hào hùng của bài "Diệt phát xít", một lời xướng trang trọng đã vang lên từ Hà Nội: “Đây là Tiếng nói Việt Nam, phát thanh từ Hà Nội, thủ đô nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa”. Buổi phát thanh đầu tiên này chỉ kéo dài 90 phút với công suất nhỏ bé, nhưng đã mang theo một thông điệp vĩ đại: Việt Nam đã có tiếng nói của riêng mình, tiếng nói của độc lập, tự do và chủ quyền.

Sự ra đời của Đài Tiếng nói Việt Nam (TNVN) không phải là một sự kiện ngẫu nhiên, mà là kết quả của tầm nhìn chiến lược sâu sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trong bối cảnh đất nước vừa giành độc lập nhưng phải đối mặt với muôn vàn thách thức, vận mệnh quốc gia trước tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”, nhận thấy sức mạnh vô song của truyền thông trong việc củng cố lòng dân, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặc biệt coi đài phát thanh là một "công cụ sắc bén phục vụ cách mạng". Người coi sóng phát thanh là "cầu nối giữa Chính phủ với Nhân dân", là sợi dây liên lạc quan trọng để truyền tải những chủ trương, mệnh lệnh cách mạng một cách kịp thời và hiệu quả. Việc Người trực tiếp đến phòng thu của Đài TNVN để nói chuyện với đồng bào mỗi khi đất nước có việc trọng đại thể hiện sự quan tâm đặc biệt và tầm vóc chiến lược của truyền thông trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước.

Loa phóng thanh của Việt Nam bên bờ bắc sông Bến Hải với nhiều lỗ thủng do đạn bắn, là minh chứng sống động cho "cuộc chiến âm thanh" tại Vĩ tuyến 17

Tiếng nói đồng hành với dân tộc trong kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954)

Suốt chiều dài lịch sử, làn sóng Đài TNVN luôn luôn gắn liền với những thăng trầm của đất nước, trở thành một "biên niên sử bằng âm thanh" của cách mạng. Giai đoạn kháng chiến chống thực dân Pháp, tiếng nói từ Hà Nội đã ghi dấu nhiều sự kiện trọng đại, góp phần hun đúc ý chí chiến đấu và tinh thần yêu nước.

Một trong những dấu mốc thiêng liêng và quan trọng nhất là vào tối ngày 19/12/1946, khi Đài TNVN phát đi mật lệnh đặc biệt với nội dung “Đồng bào chú ý: Cuộc kháng chiến toàn quốc đã bắt đầu”. Tín hiệu bí mật này không chỉ đơn thuần là một bản tin, mà là lời hiệu triệu, là mệnh lệnh chiến đấu gửi đến toàn quân và dân cả nước, chính thức phát lệnh toàn quốc kháng chiến. Sức lan tỏa của làn sóng phát thanh đã giúp mệnh lệnh được truyền đi nhanh chóng và thống nhất, hiệu triệu quân dân nhất tề đứng lên chống giặc, chứng minh vai trò không thể thiếu của Đài TNVN trong việc tập hợp sức mạnh toàn dân.

Sau đó, vào đêm Giao thừa Tết Đinh Hợi 1947, tại hang Trầm, Chương Mỹ, Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc thơ chúc Tết gửi đồng bào và chiến sĩ cả nước qua làn sóng Đài TNVN. Đây là cái Tết kháng chiến đầu tiên mà toàn dân tộc được nghe giọng nói ấm áp của Người, một sự kiện có ý nghĩa vô cùng đặc biệt. Tiếng thơ của Bác vang vọng trên sóng Đài TNVN đã vượt qua không gian và thời gian, tiếp thêm niềm tin và quyết tâm cho cả tiền tuyến và hậu phương. Khác với tài liệu viết, âm thanh có khả năng tạo ra sự kết nối cảm xúc mạnh mẽ, giúp người dân "cảm" được khí thế và tinh thần của cuộc chiến.

Đặc biệt, trong Chiến dịch Điện Biên Phủ 1954, Đài TNVN tiếp tục đóng vai trò trọng yếu. Đài đã phát đi những bài bình luận mang tên “Chính nghĩa” do Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp phê duyệt. Những bình luận này không chỉ để cổ vũ tinh thần quân và dân ta mà còn được dùng để "chỉ đạo phối hợp chiến trường" và "khiến địch hoang mang". Vai trò này cho thấy Đài TNVN không chỉ là công cụ thông tin tuyên truyền mà còn là một phần không thể thiếu trong chiến lược quân sự, một "binh chủng hợp thành" góp phần làm nên thắng lợi vĩ đại của dân tộc.

Đoàn lãnh đạo, CBCC của VOV trong chuyến về nguồn tại hang Trầm, Chương Mỹ, Hà Nội

Mặt trận không tiếng súng trong kháng chiến chống đế quốc Mỹ (1954 - 1975)

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Đài TNVN đã thể hiện vai trò là một "vũ khí" đặc biệt, hoạt động hiệu quả trên cả hai mặt trận đối nội và đối ngoại. Thông qua các chương trình phát thanh hằng ngày, Đài TNVN đã truyền tải những tin tức chính xác, kịp thời về tình hình chiến sự, lan tỏa khí thế cách mạng và tinh thần yêu nước. Điều này đặc biệt quan trọng để duy trì sự đồng thuận xã hội và sự ủng hộ của toàn dân cho một cuộc chiến kéo dài, giúp nhân dân hiểu rõ và chấp hành đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước. Đài đã trở thành cầu nối vững chắc, tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn để cổ vũ đồng bào và chiến sĩ cả nước.

Bên cạnh đó, Đài TNVN còn là một "mặt trận ngoại giao đầy uy lực". Với các chương trình phát thanh bằng nhiều thứ tiếng như Anh, Pháp, Nga, Tây Ban Nha…, Đài TNVN đã mang tiếng nói chính nghĩa của dân tộc Việt Nam ra thế giới. Mục tiêu là khẳng định một nước Việt Nam độc lập, tự do, đồng thời vạch trần tội ác chiến tranh của đế quốc Mỹ và tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ của bạn bè quốc tế. Một ví dụ nổi bật là chương trình phát sóng hàng ngày đến Bắc Mỹ và Bắc Âu từ năm 1968 đến 1976. Chương trình này không chỉ cung cấp tin tức cập nhật mà còn tham gia vào "chiến thuật tâm lý", gây xao động nội bộ Mỹ và tạo áp lực lên các cuộc đàm phán hòa bình. Giọng của phát thanh viên Trịnh Thị Ngọ (Hanoi Hannah) trên sóng phát thanh của Đài TNVN, chuyển tiếp qua Cuba, phát sang Mỹ từng khiến nhiều lính Mỹ nhụt chí - thực sự là thứ vũ khí lợi hại, tác động không nhỏ đến tinh thần lính Mỹ trong cuộc chiến phi nghĩa ở Việt Nam.

Điểm nhấn độc đáo và giàu ý nghĩa nhất trong giai đoạn này chính là "cuộc chiến âm thanh" tại Vĩ tuyến 17. Sau Hiệp định Geneva 1954, dòng sông Bến Hải (Quảng Trị) trở thành giới tuyến quân sự tạm thời. Tại đây, một cuộc đấu tranh không tiếng súng nhưng vô cùng quyết liệt đã diễn ra. Để đẩy mạnh công tác tuyên truyền và đấu tranh giành thống nhất, bờ bắc sông Bến Hải đã được xây dựng một hệ thống loa phóng thanh công suất lớn, gồm 5 cụm với tổng cộng 120 loa, chĩa thẳng sang phía Nam. Ngày qua ngày, hệ thống này vang vọng các chương trình của Đài TNVN, những lời kêu gọi những người con nước Việt đang ở bên kia chiến tuyến trở về với cách mạng, cùng những buổi ca nhạc, dân ca để cổ vũ tinh thần yêu nước, tự tôn dân tộc.

Không khoanh tay đứng nhìn, phía bờ nam, chính quyền Sài Gòn cũng lắp đặt các cụm loa công suất lớn do nước ngoài cung cấp để cố gắng áp đảo âm thanh từ miền Bắc. Cuộc chạy đua công suất diễn ra căng thẳng không kém gì một trận địa súng đạn. Khi loa bờ nam phát inh ỏi, ta lập tức chi viện thêm 8 loa 50W và một loa đại 250W do Liên Xô sản xuất. Phía bên kia sau đó đưa tới dàn loa tối tân của Mỹ, và ta đáp lại bằng những chiếc loa khổng lồ 500W với vành loa rộng tới 1,7m, khiến âm thanh từ bờ bắc một lần nữa lại áp đảo đối phương. Cuộc chạy đua này kéo dài cho đến khi chiến tranh phá hoại của Mỹ leo thang thì mới tạm lắng xuống. Cuộc chiến âm thanh không chỉ là cuộc chạy đua công suất phóng thanh mà là cuộc đấu tranh của ý chí, tinh thần và chính nghĩa. Ta dùng lời ca tiếng hát để kêu gọi tình đồng bào, cảm hóa đối phương, trong khi địch dùng âm thanh để trấn áp tinh thần. Hình ảnh này làm nổi bật sự sáng tạo, độc đáo của quân và dân ta, đồng thời khẳng định sức mạnh phi thường của truyền thông. Tiếng loa trở thành biểu tượng sống động cho "lẽ phải" và "tình người" chiến thắng hận thù, một thông điệp mang tính nhân văn sâu sắc.

Chuyển mình từ nhiệm vụ chiến đấu sang phục vụ đời sống, khắc phục hậu quả chiến tranh và phát triển kinh tế - xã hội

Sau đại thắng mùa Xuân 1975, Đài TNVN đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử trên mặt trận tư tưởng chống ngoại xâm và chính thức bước vào một giai đoạn mới: xây dựng phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Ngay trong ngày 30/4/1975, Đài đã tiếp quản Đài Phát thanh Sài Gòn và phát đi bản tin Chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng, đánh dấu sự kết thúc của chế độ Việt Nam Cộng hòa. Sự chuyển giao này mang tính biểu tượng cao, khẳng định tiếng nói của chính quyền cách mạng và độc lập, thống nhất đất nước tiếp tục vang lên khắp năm châu.

Bước vào thời kỳ đổi mới, nhiệm vụ của Đài cũng chuyển từ "chiến đấu" sang "phục vụ". Nhu cầu thông tin của người dân không chỉ còn là tin tức chính trị mà là các chương trình giải trí, văn hóa, đời sống. Để đáp ứng sự thay đổi đó, Đài TNVN đã có nhiều cải tiến. Đặc biệt, năm 1990, Đài đã ứng dụng công nghệ phát thanh hiện đại để phát sóng FM Âm nhạc giải trí (VOV3). Đây là một bước tiến về mặt công nghệ, một bước ngoặt về tư duy phục vụ, đáp ứng nhu cầu của công chúng. Sự ra đời của các kênh chuyên biệt như VOV3 cho thấy Đài TNVN đã thành công trong việc chuyển đổi chiến lược, từ một "người lính" trở thành "người bạn tâm tình” của các gia đình Việt. Quá trình này minh chứng cho sự linh hoạt và khả năng thích ứng của Đài TNVN trong bối cảnh xã hội mới, trở thành người bạn gần gũi, nội dung phong phú, đa chiều.

Từ làn sóng phát thanh đến dòng chảy số

Kỷ nguyên số bùng nổ đã đặt ra những thách thức lớn đối với truyền thông truyền thống, nhưng cũng mở ra cơ hội để Đài TNVN tiếp tục khẳng định vị thế. Trong bối cảnh thông tin đa chiều và cạnh tranh khốc liệt, Đài TNVN đã không ngừng mở rộng hệ sinh thái truyền thông của mình, từ một Đài phát thanh trở thành một cơ quan truyền thông đa phương tiện chủ lực quốc gia.

Đài Tiếng nói Việt Nam nay đã trở thành một cơ quan truyền thông đa phương tiện

Hiện nay, Đài TNVN hoạt động với ba loại hình truyền thông chính là phát thanh, báo in và báo điện tử. Hệ phát thanh của Đài đã phát triển thành một mạng lưới đa kênh chuyên biệt, bao gồm VOV1 (Kênh Thời sự), VOV2 (Kênh Văn hóa xã hội và Dân tộc tôn giáo), VOV3 (Kênh Văn học Nghệ thuật và Âm nhạc), VOV5 (Kênh Phát thanh đối ngoại), VOV Giao thông Quốc gia. Việc ra đời của Báo in Tiếng nói Việt Nam vào năm 1998 và Báo điện tử Vovnews vào năm 1999 (nay là Báo điện tử Tiếng nói Việt Nam VOV.VN) đã mở rộng tầm ảnh hưởng của Đài ra khỏi giới hạn của làn sóng phát thanh.

Sứ mệnh của Đài TNVN trong kỷ nguyên mới càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết khi tin giả và thông tin sai lệch tràn lan trên các nền tảng mạng xã hội, vai trò của Đài TNVN là lan tỏa thông tin nhanh, chính thống đã trở thành một giá trị cốt lõi không thể thay thế. Đài không chỉ cung cấp thông tin mà còn là một "địa chỉ đỏ" đáng tin cậy cho công chúng, góp phần "bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng" định hướng dư luận. Đài TNVN luôn luôn đóng vai trò là đơn vị tuyên truyền chủ lực tại các sự kiện Quốc gia, thể hiện sự tin cậy và vai trò dẫn dắt của mình trong dòng chảy thông tin chính thống.

Phó Tổng Giám đốcVũ Hải Quang