Phụ huynh cần đồng hành và bắt đầu hướng nghiệp cho con từ sớm

Trong đợt nhập học của học sinh lớp 10 ở Hà Nội, không ít phụ huynh hoang mang, lo lắng trong việc lựa chọn tổ hợp cho con em mình. Không ít cha mẹ băn khoăn về việc học sinh vừa bước qua kì thi vào 10 căng thẳng, chủ yếu tập trung các môn để thi, chưa biết điểm mạnh yếu hay xu hướng cá nhân để lựa chọn. 

Theo Th.s tâm lý giáo dục Thu Trang, hiện đang đảm trách tư vấn tâm lý giáo dục tại trường Quốc tế Liên Hiệp Quốc, đang có một sự vội vã từ nhiều phía. Bên cạnh việc triển khai chương trình phổ thông 2018 với nhiều điểm mới cùng nhiều thay đổi trong thời gian ngắn, chính phụ huynh cũng có một phần trách nhiệm cho sự vội vã này. Việc quá dồn sự quan tâm, đầu tư, lo lắng cho kỳ thi tuyển sinh vào 10 đã khiến họ chưa tìm hiểu, quan tâm, hướng dẫn phù hợp cho con em để sẵn sàng cho lựa chọn quan trọng này.   

“Để đến độ tuổi 15,16 mới quan tâm, để ý việc hướng nghiệp sẽ tạo ra sự vội vã. Cần có sự theo dõi và quan sát càng lâu càng tốt. Thực ra thì phụ huynh mới là người đồng hành với con từ khi các con sinh ra cho đến khi các con lựa chọn nghề nghiệp của mình. Thầy cô cũng chỉ theo con một chặng rồi lại có giáo viên mới. Việc trông chờ tư vấn từ giáo viên một cách bị động sẽ khiến phụ huynh cảm thấy bị lúng túng, không có cơ sở vững chắc và đáng tin cho việc chọn khối hay chọn nghề cho con em mình”, cô Thu Trang phân tích.

Xã hội phát triển và hiện đại đã có những thang đánh giá nhằm giúp cho việc tìm hiểu năng lực cá nhân để một bạn trẻ sẽ phần nào nhận ra phù hợp với ngành nghề nào trong tương lai. Tuy nhiên, phụ huynh có ý thức quan sát đã có thể đánh giá căn bản việc con mình có xu hướng hay yêu thích điều gì. Cha mẹ có vai trò quan trọng với con trong việc định hướng nghề nghiệp tương lai. Ý thức được việc này có thể giúp các em nắm chắc 50% đã thành công trong lựa chọn.

Phần còn lại nằm ở việc chủ động học hỏi quan sát những ngành nghề mới để thấy sự phong phú của nghề nghiệp trong xã hội hiện đại. Phương thức tìm kiếm phổ biến nhất chính từ Internet hay qua bạn bè xung quanh. Từ đây, cơ bản phụ huynh cũng sẽ tự đánh giá được những nhóm nghề nào cần những kỹ năng nào, sau đó trò chuyện, hỗ trợ con có lựa chọn chính xác nhất.

Trong trường hợp những tư vấn này chưa có sự thống nhất giữa các thành viên, Th.s Thu Trang cho rằng các em có thể đến các phòng tham vấn tâm lý giáo dục, nơi có thể thêm những ý kiến từ chuyên gia một cách khoa học và chính xác hơn.

15 tuổi đã có thể tự chọn nghề, hướng nghiệp?

Việc các bạn trẻ tự đánh giá được năng lực của bản thân cũng như tự tìm hiểu các xu hướng nghề nghiệp trong tương lai khi ở độ tuổi 15, 16 theo cô Thu Trang không dễ. Ở độ tuổi này, dù có thể tư duy ở các bộ môn khoa học cơ bản rất tốt, thậm chí ở mức vượt trội nhưng kinh nghiệm sống của các bạn chưa đủ.

Một số bạn sẽ may mắn hơn khi sớm tìm được những ngành nghề yêu thích để rồi có xu hướng theo đuổi bằng việc tự tìm hiểu, trau dồi kỹ năng phù hợp với đam mê. Nhưng về cơ bản, hiện nay các bạn trẻ đến trường học giống như việc làm, nhiệm vụ hằng ngày phải thực hiện nhưng không có một mục đích cụ thể. Và bởi thế các bạn chưa có  trải nghiệm thực tế để tự quyết định hướng đi trong tương lai. Thêm vào đó, việc biết mình thực sự thích gì cũng như tìm được đam mê không dễ với đa số các bạn ở độ tuổi còn rất trẻ.

Các bạn trẻ ở độ tuổi thiếu niên cần được chuẩn bị trước theo một cách "dài hơi". 

Trước hết, các bạn cần chủ động quan sát. Khi tiếp xúc với mỗi người ở mỗi ngành nghề khác nhau, nếu quan sát đủ nhiều, chính các bạn sẽ có được những ý thức đầu tiên về một công việc cụ thể, cần năng lực này, kĩ năng kia.

Tiếp theo, cần có các hoạt động trải nghiệm nhiều hơn để biết mình thích điều gì. Càng nhiều trải nghiệm sẽ càng đưa ra các quyết định chính xác hơn.

Những bạn đang lúng túng khi đưa ra quyết định hãy tìm tới những người có chuyên môn để có được định hướng tốt hơn, phù hợp năng lực. Đó có thể gồm những giáo viên giàu kinh nghiệm, đặc biệt giáo viên trực tiếp giảng dạy. Dù họ không thể thay thế cha mẹ nhưng những gì thầy cô nắm bắt được trong thời gian dạy trực tiếp có thể giúp bạn thêm những lời khuyên bổ ích. Chuyên gia tâm lý giáo dục lại có lợi thế ở những bảng biểu đánh giá khoa học và hiện đại cũng góp phần gỡ rối ở giai đoạn quan trọng này.

Tuy nhiên, theo Th.s Thu Trang, vừa bước qua kỳ thi tuyển sinh vào 10, tức là qua một mốc quan trọng trên chặng đường học tập thì dù lựa chọn thế nào cũng không phải quá muộn. Các bạn vẫn còn những năm tiếp theo để quan sát và tiếp tục thay đổi nếu thấy rằng lựa chọn của ngày hôm nay còn chưa chính xác. Tất nhiên, những thay đổi luôn có những khó khăn, thách thức nhất định, đòi hỏi mỗi bạn trẻ phải nỗ lực hơn.