Lo ngại bị đứng ngoài lề hội nghị thượng đỉnh sắp tới giữa ông Trump và ông Putin, lãnh đạo châu Âu và Ukraine ngày 9/8 đã nhóm họp tại dinh thự Chevening, ngoại ô London, cùng quan chức cấp cao Mỹ để nắm rõ lập trường của Moscow và đảm bảo Washington nhận thức đầy đủ các lợi ích đang bị đe dọa.

Tại đây, lãnh đạo châu Âu thể hiện sự đoàn kết với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, nhấn mạnh ông Trump cần cân nhắc quan điểm chung của họ trước bất kỳ bước đi nào.

Châu Âu đồng loạt ủng hộ Kiev

Như thường lệ, châu Âu ủng hộ lập trường của Ukraine: ngừng bắn phải diễn ra trước mọi cuộc thảo luận về thay đổi lãnh thổ; Ukraine sẽ không trao cho Nga những vùng lãnh thổ mà Moscow hiện không kiểm soát; và mọi thỏa thuận phải đi kèm các bảo đảm an ninh, bao gồm cả từ phía Mỹ.

Các bên cũng nhấn mạnh Washington và Moscow không thể đạt bất kỳ thỏa thuận nào mà không có sự tham gia của Ukraine hay châu Âu – những bên mà ông Trump cho rằng phải chịu trách nhiệm về an ninh của Ukraine sau khi xung đột chấm dứt. NATO, theo lập trường nhất quán của châu Âu, sẽ không đóng cửa với khả năng Ukraine gia nhập, dù điều này chưa khả thi vào thời điểm hiện tại.

Cuộc họp tại Chevening ở ngoại ô London do Ngoại trưởng Anh David Lammy và Phó Tổng thống Mỹ JD Vance đồng chủ trì, có sự tham dự của các quan chức cấp cao Ukraine và châu Âu. Đặc phái viên của ông Trump, Steve Witkoff – người vừa gặp ông Putin tuần trước – tham dự trực tuyến.

Cuộc họp kéo dài nhiều giờ, trong đó một phần thời gian đáng kể được dành cho trao đổi riêng giữa các lãnh đạo châu Âu và phái đoàn Mỹ về rủi ro nếu Ukraine bị gạt khỏi bàn đàm phán ở hội nghị thượng đỉnh tại Alaska sắp tới.

Ưu tiên hàng đầu của châu Âu là tìm hiểu chi tiết những gì ông Putin đã trao đổi với đặc phái viên Witkoff về giải pháp chấm dứt xung đột. Theo nhận định của châu Âu, ông Putin muốn Nga kiểm soát Crimea và toàn bộ vùng Donbass (bao gồm hai tỉnh Luhansk, Donetsk – trong đó có những khu vực Nga chưa kiểm soát được). Đổi lại, Nga sẽ chấp nhận ngừng bắn, giữ nguyên các tuyến giao tranh hiện tại, kể cả ở Kherson và Zaporizhzhia – nơi quân Nga chỉ kiểm soát một phần lãnh thổ.

Phía Ukraine kiên quyết yêu cầu ngừng bắn trước khi bàn về lãnh thổ, đồng thời bác bỏ mọi nhượng bộ đối với các khu vực mà Moscow vẫn chưa kiểm soát.

“Thời kỳ Yalta” đã qua

Châu Âu lo ngại ông Trump và ông Putin sẽ tự thỏa thuận rồi áp đặt lên Kiev. Họ muốn nhấn mạnh với ông Trump rằng Ukraine phải được ngồi vào bàn đàm phán và rằng “thời kỳ Yalta”, khi lãnh đạo Mỹ và Nga chia cắt châu Âu, đã chấm dứt.

“Không thể quyết định tương lai Ukraine mà không có người Ukraine – những người đã chiến đấu vì tự do và an ninh của mình hơn 3 năm qua. Châu Âu tất yếu phải là một phần của giải pháp, bởi đây là vấn đề an ninh của họ”, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đăng trên mạng xã hội.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cũng khẳng định EU sẽ “không chấp nhận bất kỳ thỏa thuận nào được quyết định mà không có sự đồng thuận của Ukraine và toàn khối EU”. Bà nhấn mạnh điều này đã được truyền đạt rõ ràng tới phái đoàn Mỹ trước thượng đỉnh ở Alaska.

Trong vài tuần gần đây, cách tiếp cận của Mỹ và châu Âu đối với chiến sự Ukraine và xung đột Gaza có sự khác biệt rõ rệt, khi ông Trump và ông Witkoff tìm kiếm giải pháp nhanh chóng cho những vấn đề nan giải có tác động khu vực lớn hơn.

Hôm 6/8, ông Trump đã thông báo cho lãnh đạo châu Âu về kết quả gặp giữa ông Witkoff và ông Putin tại Moscow, trong đó có đề xuất “trao đổi lãnh thổ” – thông tin khiến nhiều quan chức châu Âu lo ngại. Ông Trump không cung cấp chi tiết về đề xuất của ông Putin, nhưng theo hai nguồn tin, đề xuất này bao gồm việc Nga kiểm soát toàn bộ vùng Donbass. Hiện Nga đã kiểm soát hoàn toàn Lugansk, nhưng Donetsk thì chưa.

Châu Âu và Ukraine vẫn chưa rõ lập trường cuối cùng của Moscow về Zaporizhzhia và Kherson. Liệu tiền tuyến có được đóng băng, hay Nga vẫn giữ nguyên lập trường và yêu cầu Ukraine nhượng thêm lãnh thổ, bao gồm cả nhà máy điện hạt nhân chiến lược hiện do Nga kiểm soát?

Lo ngại Mỹ - Nga thỏa thuận song phương

Các chuyên gia cũng cảnh báo, nguy cơ “thỏa thuận trên đầu” Ukraine là có thật. Tatiana Stanovaya, nhà phân tích chính trị Nga tại Trung tâm Carnegie, cho rằng ông Putin đang tìm kiếm một thắng lợi mang tính biểu tượng để củng cố quyền lực trong nước, nhưng sẵn sàng nhượng bộ chiến thuật nếu đổi lại là sự công nhận hợp pháp từ phương Tây đối với các vùng lãnh thổ Moscow đã sáp nhập.

“Nếu phương Tây, đặc biệt là Mỹ, sẵn sàng ký vào một thỏa thuận mà không cần Ukraine đồng ý, đó sẽ là một cú sốc ngoại giao lớn cho cả Kiev và châu Âu”, bà Stanovaya nhận định.

Châu Âu muốn có ghế tại bàn đàm phán, dù khả năng này khá thấp. Nguy cơ bị gạt sang một bên khiến họ phải tìm cách đảm bảo quan điểm của mình được phía Mỹ lắng nghe trước thượng đỉnh ở Alaska tuần tới. Họ cũng đang nỗ lực thúc đẩy để ông Zelensky được tham dự một cuộc gặp 3 bên với ông Trump và ông Putin – đề xuất hiện bị Nga từ chối.

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã liên lạc với những người đồng cấp châu Âu để thảo luận về thượng đỉnh, trong đó có một cuộc điện đàm vào ngày 8/8. Ông đánh giá đề xuất của Nga cho thấy điều kiện Moscow muốn, dù không nhắm thắng lợi tuyệt đối nhưng vẫn buộc Kiev phải nhượng đất.

Một số lãnh đạo châu Âu như Thủ tướng Đức Friedrich Merz đánh giá cao nỗ lực của ông Trump nhằm tìm kiếm lệnh ngừng bắn ở Ukraine, nhưng họ cũng kêu gọi Washington gia tăng sức ép kinh tế lên Nga.

Ngoài ra, châu Âu cố vấn cho ông Zelensky cách duy trì quan hệ tốt với ông Trump, nhất là sau cuộc gặp không mấy êm thấm tại Nhà Trắng hồi tháng 2, khi ông Trump và ông Vance chỉ trích gay gắt rằng ông Zelensky không đánh giá đúng nỗ lực của Mỹ. Khi đó, ông Trump nói: “Hiện giờ ông không có quân bài nào cả. Nhờ có chúng tôi, ông mới bắt đầu có bài”.

Ông Zelensky sau đó đã xin lỗi và bày tỏ ủng hộ đề xuất ngừng bắn của ông Trump – điều mà ông Putin nhiều lần bác bỏ.

Các nước châu Âu cam kết sẽ cung cấp bảo đảm an ninh hiệu quả cho Ukraine sau bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào, bao gồm hỗ trợ quân sự để răn đe các cuộc tấn công trong tương lai. Nhưng trước hết, xung đột cần phải chấm dứt.

Vì sao Alaska được chọn tổ chức thượng đỉnh giữa ông Trump và ông Putin?

VOV.VN - Vị trí gần Nga, bề dày lịch sử và tầm quan trọng chiến lược ở Bắc Cực khiến Alaska trở thành địa điểm lý tưởng cho hội nghị thượng đỉnh giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin vào ngày 15/8 tới.