Máy bay trinh sát chiến lược và máy bay không người lái (UAV) do thám được trang bị hệ thống giám sát tiên tiến đang trở thành yếu tố then chốt để thu thập thông tin về đối phương cũng như điều phối các hoạt động quân sự.

Bộ Quốc phòng Nga cuối tháng 6 cho biết nước này ghi nhận tình trạng UAV Mỹ đang gia tăng hoạt động go thám gần biên giới Nga. Các máy bay này tiến hành trinh sát và thu thập thông tin nhắm mục tiêu cho các hệ thống vũ khí chính xác cao của phương Tây được Ukraine sử dụng để tấn công các cơ sở của Nga. Những chuyến bay như vậy làm tăng khả năng xảy ra sự cố với máy bay Nga, làm tăng nguy cơ đối đầu trực tiếp giữa NATO và Nga.

Bộ trưởng Quốc phòng Nga Andrei Belousov đã yêu cầu Bộ Tổng tham mưu phản ứng nhanh chóng trước “những hành động khiêu khích” của máy bay không người lái (UAV) chiến lược Mỹ hoạt động trên Biển Đen.

Hiện nay Nga đang tích cực phát triển các hệ thống tác chiến điện tử (EW) để chống lại các mối đe dọa như vậy một cách hiệu quả.

Tác chiến điện tử là một tập hợp các biện pháp nhằm chống lại tín hiệu vô tuyến của đối phương, bao gồm gây nhiễu, chặn và bóp méo tín hiệu. Nhiệm vụ chính của tác chiến điện tử bao gồm vô hiệu hóa hệ thống liên lạc, hệ thống dẫn đường và điều khiển của đối phương, khiến khả năng chiến đấu của đối phương bị giảm đáng kể.

Một trong những cơ chế tác động chính của phương tiện tác chiến điện tử là tạo ra sự can thiệp. Sự can thiệp có thể chủ động hoặc thụ động.

Gây nhiễu chủ động được tạo ra bằng cách phát ra tín hiệu vô tuyến ở tần số mà đối phương sử dụng, gây khó khăn hoặc cản trở việc thu và truyền thông tin.

Gây nhiễu thụ động liên quan đến việc sử dụng các vật liệu và thiết bị đặc biệt làm phân tán hoặc phản xạ sóng vô tuyến, tạo ra tín hiệu sai và gây nhầm lẫn cho hệ thống giám sát của đối phương.

Ngoài ra, tác chiến điện tử có thể sử dụng phương pháp triệt tiêu tín hiệu từ các hệ thống định vị như GPS. Điều này rất quan trọng bởi UAV và máy bay trinh sát dựa vào dữ liệu định vị chính xác để thực hiện nhiệm vụ của chúng.

Bằng cách gây nhiễu ở các tần số GPS, độ chính xác của việc dẫn đường và điều khiển có thể bị giảm đáng kể, gây khó khăn cho việc thực hiện các nhiệm vụ trinh sát và chiến đấu.

4 hệ thống EW lợi hại của Nga

Để ngăn chặn hiệu quả máy bay trinh sát và UAV do thám, Nga đang phát triển và sử dụng nhiều phương tiện tác chiến điện tử khác nhau.

Krasukha-4 được thiết kế để triệt tiêu tín hiệu vô tuyến và gây nhiễu tích cực trên dải tần số rộng. Hệ thống này có khả năng vô hiệu hóa hoạt động của hệ thống giám sát, thông tin liên lạc và dẫn đường radar của đối phương, có khả năng áp chế mạnh mẽ ở khoảng cách lên tới vài trăm km. Krasukha-4  có thể đối phó với nhiều loại mục tiêu trên không, bao gồm máy bay trinh sát chiến lược và UAV.

Moskva-1 là hệ thống trinh sát vô tuyến và điều khiển thiết bị tác chiến điện tử. Tổ hợp này có khả năng phát hiện, nhận dạng và theo dõi nhiều mục tiêu trên không cũng như phối hợp hoạt động của các hệ thống tác chiến điện tử khác nhau. Moskva-1 có thể triệt tiêu tín hiệu vô tuyến đối phương và gây nhiễu ở các tần số quan trọng.

Mercury-BM được thiết kế để gây nhiễu và triệt tiêu tín hiệu vô tuyến ở cấp độ chiến thuật. Tổ hợp này có thể được sử dụng để vô hiệu hóa liên lạc vô tuyến, hệ thống định vị và điều khiển máy bay không người lái ở khoảng cách lên tới 50km. Mercury-BM có tính cơ động cao và có thể triển khai nhanh chóng trong điều kiện chiến đấu.

Krasukha-20 là phiên bản mạnh hơn và tầm xa hơn của Krasukha-4, có khả năng gây nhiễu chủ động ở khoảng cách lên tới 300km. Krasukha-20 được thiết kế để ngăn chặn hoạt động của các hệ thống trinh sát chiến lược của đối phương, bao gồm vệ tinh và máy bay giám sát radar tầm xa.

Ngoài việc gây nhiễu, các hệ thống tác chiến điện tử có thể sử dụng các phương pháp đánh chặn và hack hệ thống điều khiển UAV. Điều này cho phép Nga kiểm soát UAV của đối phương và sử dụng nó theo ý mình hoặc vô hiệu hóa mối đe dọa mà nó gây ra. Phương pháp như vậy đòi hỏi trình độ chuyên môn cao và sử dụng công nghệ tiên tiến nhưng hiệu quả mà chúng đem lại trong điều kiện chiến đấu là cực kỳ hữu ích.

Tiềm năng sử dụng AI để điều khiển thiết bị tác chiến điện tử

Phát triển các hệ thống tác chiến điện tử là ưu tiên hàng đầu của Nga trong bối cảnh các mối đe dọa ngày càng gia tăng từ các hệ thống giám sát và tình báo công nghệ cao như UAV và vệ tinh.

Một trong những lĩnh vực đầy hứa hẹn là sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy để điều khiển thiết bị tác chiến điện tử. AI có thể phân tích lượng lớn dữ liệu đến từ nhiều cảm biến và hệ thống giám sát khác nhau, đồng thời đưa ra quyết định về việc gây nhiễu và triệt tiêu tín hiệu vô tuyến trong thời gian thực. Điều này làm tăng đáng kể hiệu quả và tốc độ phản ứng với các mối đe dọa.

Ngoài ra, sự phát triển của vật liệu và công nghệ mới cũng giúp tạo ra các hệ thống tác chiến điện tử tầm xa và mạnh mẽ hơn, có khả năng vô hiệu hóa hoạt động của hệ thống giám sát và kiểm soát của đối phương ở khoảng cách xa.